جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رفتارهای شهروندی سازمانی و آثار و پیامدهای آن از موضوعاتی است که در دهه های اخیر، مورد توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران مباحث حوزه سازمان و مدیریت واقع شده است. یکی از این آثار می تواند ایجاد و افزایش سرمایه اجتماعی باشد که هنوز پیرامون آن پژوهش جامعی در سازمان های دولتی ایران صورت نپذیرفته است. مولف این نوشتار در تلاش است تا با ارائه ابعاد و مولفه های رفتارهای شهروندی و سرمایه اجتماعی و شناسایی شاخص های سنجش این متغیرها، به بررسی ارتباط بین این دو و تاثیر رفتارهای شهروندی سازمانی در افزایش سرمایه اجتماعی در سازمان های دولتی استان قم بپردازد. در خاتمه بر اساس یافته های این پژوهش، پیشنهاداتی برای دست اندرکاران سازمان های دولتی و کسانی که به دنبال بهبود عملکرد زیرمجموعه های خود هستند، ارائه شده است.

هدف قرآن از معرّفی اسوه ها و الگوهای تربیتی ، تربیت انسان هاست . در آموزه های دینی اسلام ، اسوه های تمام عیاریبه جامعه بشری عرضه شده است . هدف دین اسلام از معرّفی چنیناسوه یا الگوهایی ، راهنمایی و هدایت افراد جامعه است . بدیهی است که برای رسیدن به سلامت و تکامل و تعالی ، آدمی باید به اسوه پذیری روی آورد و به تأسّی از آنها در تمام شرایط و عرصه ها بپردازد . قبل از آنکه انسان بتواند به چنین هدفی دست یابد ، بایستی با سازوکار لازم جهت بهره گیری از اسوه ها و با موانع دستیابی به هدف آشنا باشد . بدین منظور پژوهش حاضر به بررسی معیارهای انتخاب اسوه و اسوه پذیری و تبیین موانع اسوه- پذیری در آموزه های دینی ( با تأکید بر قرآن کریم و نهج البلاغه ) پرداخته است .طبق یافته های بدست آمده از تحقیق :در بیان مفهوم اسوه در آموزه های دینی از سیاق آیات و بیاناتی که در آن اسوه بکار رفته ، برمی آید که وظیفه هر کس که ایمان آورده ، تأسّی به اسوه های قرآنی است که در صدر آنها پیامبر اکرم ( ص ) است . همچنین پیروان ایشان که راه توحیدی آنها را دنبال می کنند . در ضمن واژه های مترادف با اسوه عبارتند از : اقتدا ، امام ، تبع ، امت ، مثل ، شهود و آیه . معیارهای انتخاب اسوه در آموزه های دینی در چهار مقوله معیارهای اعتقادی و نفسانی ،اخلاقی و معنوی ، اجتماعی و سیاسی و زیستی و خانوادگی دسته بندی شده اند . معیارهای اعتقادی و نفسانی عبارتند از : اراده مصمم و قوی ، توکّل به حضرت حق ، مقام عبودیت و بندگی ، آمادگی برای جهان دیگر ، ایمان به پروردگار ، یقین به حضرت حق ، معصومیت ، اخلاص ، بصیرت و بینایی ، علم ، تعقّل و خردورزی ، بیانی گویا و خالی از هرگونه ابهام و نارسایی ، همیشه با حق بودن و عمل صالح . معیارهای اخلاقی و معنوی عبارتند از : تقوی ، توبه ، نصح و دلسوزی ، اخلاق لیّن ، نرمی و ملایمت ، تواضع ، صدق و راستگویی ، زهد ، سادگی و قناعت ، میانه روی ، صبر و شکیبایی ، مسئولیت پذیری ، وفاداری به پیمان ، شرح صدر داشتن ، عفاف و پاکدامنی ، سنجیدگی گفتار و اعمال ، همیشه با حق بودن ، دارای کرامت نفس و عدالت . معیارهای اجتماعی و سیاسی عبارتند از : امانت داری ، احترام به حقوق دیگران ، سابقه درخشان ، پیشگام امت ، احسان و عفو . معیارهای زیستی و خانوادگی عبارتند از : دارای آفرینش ممتاز و دودمان پاک بودن ، استفاده از طیبات و قوّت و قدرت جسمانی خوب داشتن . معیارهای اسوه پذیری در آموزه های دینی در دو مقوله معیارهای اعتقادی و نفسانی و اخلاقی و معنوی طبقه بندیشده اند . معیارهای اعتقادی و نفسانی عبارتند از : ایمان و باور راستین به خداوند ، ایمان و باور راستین به قیامت ، بسیار به یاد خداوند بودن ، اراده مصمم و قوی داشتن ، توکّل ، حق تلاوت قرآن را بجا آوردن ، اخلاص ، اعمال صالح ، برخوردار بودن از آگاهی و علم کافی و دل بینا و گوش شنوا . معیارهای اخلاقی و معنوی عبارتند از : مقیّد به وفای به عهد بودن ، تقوی و پرهیزگاری ، صبر و استقامت داشتن ، زهد ورزیدن ، عدم دوستی با دشمنان مغضوب ، صداقت ، میانه روی ، همیشه با حق بودن و تبعیت پذیری .همچنین موانع عدم پیروی و تأسّی از اسوه در آموزه های دینی در دو مقوله موانع درونی و موانع بیرونی قرار گرفته اند . موانع درونی عبارتند از : تعصّب و حمیّت جاهلیت ، پندارهای بی اساس و گمان های باطل و آرای فاسد و غیر مستدل ، امید نابجا ، تفسیر به رأی ، تکبّر ، هوای نفس ، آرزوهای دور و دراز ، حسادت ، نفس طغیانگر ، سفاهت ، شک و تردید ، بهانه جویی ، ظلم و ستم پیشگی ، فسق و آلودگی به گناه ، تقلید کورکورانه از پدران و نیاکان ، الگوپذیری غیر عاقلانه از باطل و شهوات و موانع بیرونی عبارتند از : کثرت طرفداران رأی و عقیده باطل ، سران کافر و ستمکار ، شیطان ، متاع زندگی دنیوی ، بت ها و منافق .

پژوهش حاضر به بررسی اهداف و اصول و روشهای تربیت اخلاقی در سیره و کلام امام علی (ع) و تبیین ارزش شناسی از منظر آن حضرت می پردازد. اهداف این تحقیقشناخت و معرفی دیدگاه های حضرت علی (ع)در جهت ارائه اصول و روشهای تربیت اخلاقی و مبانی ارزش شناسی آن برای آشنایی مربیان و دست اندر کاران تعلیم و تربیت برای استفاده در امر تربیت اخلاقی کودکان و نوجوانان می باشد.روش مورد استفاده در این پژوهش روش توصیفی و تحلیلی است و با استفاده از فیش برداری از اسناد و مدارک و منابع کتابخانه ای و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به این امر اقدام شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که هدف تربیت اخلاقی در سیره و کلام امام علی (ع)، قرب به خداوند و کسب فضایل اخلاقی و کمالات الهی است. ماهیت ارزشها نیز از منظر امام علی (ع) دارای خاستگاهی الهی است و خداست که حسن و قبح اخلاقی را به بشر معرفی کرده است. بنابراین ارزشهای اساسی از دیدگاه ایشان مطلق بوده و پیوسته مورد توجه و احترام می باشد. اصول تربیت اخلاقی از دیدگاه امام علی (ع) نیز، اصل اصلاح شرایط و محیط انسان شامل روشهای تربیتی زمینه سازی، اسوه سازی و معاشرت و مجالست، اصل مسئولیت با روشهای تربیتی مواجهه با نتایج اعمال و تحریک ایمان، اصل عزّت شامل روشهای احترام گذاشتن و تغافل، اصل تعقل با روش تزکیه و تهذیب، اصل تداوم در عمل شامل روشهای تربیتی تکرار و تمرین و عادت و محاسبه نفس، اصل تذکر شامل روشهای موعظه و عبرت آموزی، اصل فضل با روشهای تربیتی مبالغه در عفو، مبالغه در تشویق، تبشیر و امید دادن و اصل عدل شامل روشهای تربیتی توبه ، تنبیه و مجازات متناسب با خطا ، تکلیف به قدر وسع و انذار می باشد.

تحقیق حاضر به تبیین مبانی ارزش شناسی و انسان شناسی تربیت اخلاقی آکوئیناس و نقد آن از منظر ابن سینامی پردازد. در این تحقیق سه سوال اساسی مطرح شده است که عبارتند از: 1- بر اساس دیدگاهآکوئیناس، چه اهداف، اصول و روشها یی را برای تربیت اخلاقی می توان استنباط کرد؟ 2- دیدگاه تربیت اخلاقی آکوئیناس بر چه مبانی ارزش شناسی و انسان شناسی مبتنی است؟ 3- از منظر ابن سینا چه نقدهایی بر مبانی ارزش شناسی، انسان شناسی و دیدگاه تربیت اخلاقیآکوئیناس می توان وارد دانست؟ در پاسخ به سوال اول به این نتیجه رسیدیم که اهداف تربیت اخلاقی از نظر آکوئیناس، پرورش فضایل و از بین بردن رذایل، پرورش تفکر و تعقل اخلاقی، یافتن حقایق اخلاقی و انضباط و تأدیب نفس است. شش اصل اساسی با روش های مربوط مورد نظر آکوئیناس عبارتند از: اصل رعایت قوانین اخلاق الهی با روش های تفکر و تأمل و الهام، اصل محبت با روش های مهر و قهر و احسان، اصل رهایی از وسوسه ها با روش های ذکر، توجه به امور نیک و فراغت از غم های برون، اصل کمال با روش عمل به فرائض دینی، اصل اجتماعی شدن با روش های یادگیری مها رت ها و یادگیری نقش های اجتماعی و اصل اعتدال باروش های میانه روی در سخنگویی و عادت دادن به فضائل اخلاقی. در پاسخ به سوال دوم فضایل چهارگانه از جمله: مصلحت و دوراندیشی، نقش خرد در کنترل امیال انسان، پایداری خرد در برابر احساساتی از قبیل ترس و خشم و حاکم بودن خرد در ارتباطات انسانی و قائل به ارزش های واقع گرا و هچنین فضایلی مانند: ایمان، رجاء و احسان بیان شده است. در پاسخ به سوال سوم نقدهایی مطرح شده است، از جمله: 1- به فضیلت عدالت در وجود انسان توجه سطحی و گذرا دارد. 2- به مراتب متعدد سعادت و شقاوت انسان کمتر توجه کرده است. 3- آکوئیناس فرشتگان را به دو دسته خوب و بد تقسیم کرده است. 4- آکوئیناس منکر دستیابی انسان از راه مکاشفه ذهنی است. 5- معتقد است که انسان به تنهایی نمی تواند؛ فضایلی مانند: ایمان، رجاء و احسان را کسب کند و همچنین وجود فطرت پاک را در انسان رد کرده است.

امروزه نظام های تربیتی جوامع اسلامی با چالش های فراوانی مواجهند که از میان این چالش ها می توان به رواج آموزه های پست مدرنیستی نظیر نفی منابع مقتدر معرفتی، نفی الگوگرایی، در تعلیم و تربیت، نسبیت گرایی، هنجار شکنی، عدم احساس مسئولیت اجتماعی، دین گریزی و ... اشاره نمود، که هر یک چالش هایی را پیش روی نظام های تربیت جوامعبه وجود می آورند. به خصوص دلالت هایی که پست مدرنیسم در حوزه تربیت اجتماعی با خود به همراه دارد.این تحقیق به تبیین مبانی انسان شناسی و جامعه شناسی و تربیت اجتماعی پست مدرنیسم پرداخته .همچنین به تبیین و نقد چالش های پست مدرنیستی در جامعه و دلالت های خاص آن در تربیت اجتماعی می پردازد،و در نهایت به نقد دیدگاه های پست مدرن در تربیت اجتماعی با استناد به آراء علامه طباطبایی می پردازد.روش تحقیق،تحلیلی-توصیفی میباشد.از جمله دستاوردهای این پژوهش میتوان به تبیین مضامین تربیت اجتماعی پست مدرن اشاره نمود که عبارتند از:فقدان بنیان های ثابت و جهانی،مبتنی بودن بر گفتمان،کثرت گرایی،ضد اقتدارگرایی،اهمیت تفاوتها،توجه به غیریت واهمیت انتقاد در تربیت اجتماعی پست مدرن.همچنین از نتایج این تحقیق میتوان به نقد و بررسی تربیت اجتماعی پست مدرن با تأکید بر آراء علامه اشاره کرد،که از جمله آنها می توان گفت که تعقل و فطرت و امور معنوی که در تربیت اجتماعی علامه از جایگاه ویژه ای بر خوردار است،در پست مدرنیسم انکار شده است.در پست مدرنیسم ضد اقتدار گرایی و الگو گرایی مشاهده می شود در صورتیکه در آراء علامه الگوهای دینی و مذهبی و منابع مقتدر قرآن و سنت جایگاه خاصی دارد.دیگر اینکه ارزشها و اخلاق در پست مدرن نسبی هستندو از نظر علامه مطلق و نسبی همچنین پست مدرن تأکید بر هویت فردی دارد،ولی در آراء علامه ما شاهد تقدم جمع بر فرد هستیم.

اهمیت و ضرورت تربیت آدمی بر همگان آشکار است. با وجود اختلاف مکاتب وگروه-های مختلف در مبانی و اهداف تربیت، هیچ مکتب وگروهی اهمیت تربیت را انکار نمی‌کند. این پژوهش با عنوان «مبانی و اهداف تربیت با نظر به انسان کامل از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری » به تبیین مبانی و اهداف تربیت در ابعاد دینی- اخلاقی، عاطفی و عقلانی می‌پردازد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کیفی بوده و برای انجام آن از روش تحلیلی- توصیفی استفاده گردیده است.با تدبر در سخنان خواجه عبدالله انصاری، مبانی تربیت نظیر ترکیب انسان از جسم و روح، مختار بودن انسان، وجود تفاوت‌های فردی بین انسان‌ها، انسان غایت و هدفِ نظام آفرینش، بستن پیمان دوستی با خداوند، امانت‌دار بودن انسان، انسان موجود برگزیده و احسن، برخوردار بودن از هدایت تشریعی، جانشینی خداوند بر روی زمین، جهان مسخّر انسان، برخورداری از دل، نفس، عقل و عواطف مثبت و منفی، برخورداری از تمایل ذاتی به سوی خیر و نیکی استنباط گردید.با توجه به مبانی ذکر شده، اهداف تربیت نظیر تلاش در جهت حفظ سلامتی جسم و باروری روح، زمینه سازی برای ظهور و بروز اراده و اختیار، تکلیف متناسب با وسع آدمی، برخورداری از قابلیت غایت جهان بودن، احیاء و باروری پیمان دوستی الهی، زمینه سازی برای پاسداشت امانت الهی، رسیدن به جایگاه بالفعل تعظیم فرشتگان، آگاهی از لزوم هدایت تشریعی، متخلق شدن به اسماء و صفات الهی، تزکیه و تهذیب نفس، شکرگزاری، بالفعل کردن میل احسان و نیکی و انفاق به دیگران، توانایی استفاده صحیح از عواطف مثبت و منفی و پرورش بعد عقلانی استنباط شد. بر اساس این پژوهش پیشنهاد می‌گردد که در کتب درسی بخصوص کتب دینی از مبانی و اهداف تربیت از دیدگاه خواجه عبدالله انصاری استفاده گردد.

دعا به معنی خواندن، رغبت به سوی خدا و درخواست عنایت و استمداد از پروردگار است. دعا و نیایش، روح را تهذیب، نفس را تزکیه، اندیشه را تصفیه و تردید را از دل‌ها می‌زداید و راه رشد و تقوی و کمال را به رهروان این طریق می‌نمایاند. دعا به عنوان یکی از روش‌های تربیت دینی همواره مورد توجه مربیان و اساتید اخلاق بوده است. با وجود اهمیت این روش تربیتی اسلام، در بستر نظام رسمی آموزشی-برخلاف تصور اولیه- کمتر به‌طور ویژه و کاربردی به آن پرداخته شده است و تقریباً می‌توان گفت که در این زمینه پژوهش خاصی صورت نگرفته است. پژوهش حاضر که از جمله پژوهش‌های زمینه‌یابی و از نوع کاربردی است به این مهم توجه نشان داده است. هدف اصلی این پژوهش این است که میزان شناخت دانش‌آموزان، نگرش آنها و همچنین رفتار و عملکرد آنها را در رابطه با دعا و نیایش مورد بررسی قرار دهد. جامعه مورد نظر این پژوهش تمام دانش‌آموزان پسر سوم راهنمایی شهرستان جاجرم می‌باشند که در سال 88-87 مشغول به تحصیل بوده‌اند. تعداد این جامعه 180 دانش‌آموز بود که همه آنها در نمونه آماری لحاظ شدند؛ یعنی جامعه و نمونه یکسان بودند.برای نیل به هدف پژوهش، 6 فرضیه ارائه شد که حوزه شناختی، حوزه نگرشی(عاطفی) و حوزه رفتاری(عملکردی) شاگردان را از دو جنبه فردی و اجتماعی در حد مطلوب و مورد انتظار فرض می‌کرد. با استفاده از یک پرسش‌نامه محقق‌ساخته که شامل 45 گویه با مقیاس پنج درجه لیکرت بود 6 فرضیه مورد نظر مورد سنجش قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از آزمون خی-دو تحلیل شدند که نتیجه حاکی از تأیید همه فرضیه‌ها با اطمینان 99% بود. به عبارت دیگر تأیید شد که میزان شناخت، نگرش و عملکرد دانش‌آموزان در رابطه با نقش و تأثیر دعا در جنبه‌های فردی و اجتماعی در سطح مطلوبی قرار دارد. در کنار این دیگر داده‌‌های مهم توصیفی نیز مورد بررسی قرار گرفت که نتایج مفیدی را در پی داشت از جمله آنکه برای درصد قابل توجهی از دانش‌آموزان مفهوم قضا و قدر و ارتباط آن با دعا روشن نبود. و همچنین بسیاری از آنها درباره موانع استجابت دعا چیزی نمی‌دانستند. داده‌هایی از این دست که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، ضرورت توجه هرچه بیشتر به این روش تربیتی در نظام رسمی آموزشی را روشن می‌کند.

پیامبر (ص) برای هدایت و آموزش مردم مبعوث شدند، سیره تربیتی ایشان می تواند رهنمودی عملی و چراغی فروزان فرا روی والدین در مسیر پر فراز و نشیب و ناهموار تربیتباشد و آنان را در دستیابی به اهداف عالی خود یاری کند.از آنجا که در دین مبین اسلام عاطفه و تربیت عاطفی آبشخور اعتقادی و معنوی دارد رجوع به آرا و افکار بزرگان دین از جمله پیامبر اکرم (ص) می تواند الهام بخش برنامه های تربیت عاطفی باشد.هدف این پژوهش که با روش تحلیلی –اسنادی انجام گرفته بررسی اصول و روش ها و معیارهای تربیت عاطفی با تاکید بر آموزه های پیامبر (ص) به مثابه یکی از نظریه پردازان اصلی جهان تشیع بوده است.بدین منظور ، احادیث و سیره عملی ایشان و همچنین مطالبی که در شرح و تفسیر این روایات نگاشته شده ، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در مکتب اسلام مبانی، اصول و روش های تربیت عاطفی مطابق با هدف غایی تربیت یعنی قرب الهی تعریف می شوند. به همین ترتیب مهم ترین نتایج و دستاورد های این تحقیق عبارتند ازشناسایی مبانی تربیت عاطفی از جمله ابراز محبت به فرزند، تامین امنیت ، تکریم شخصیت ، بازی بررسی می شود و از مبناها چهار اصل توجه ابراز محبت به فرزند،توجه به تامین امنیت کودک ، توجه به تکریم شخصیت کودک و توجه به بازی کودکاستنباط می شود و به همین ترتیب از هر کدام از این اصول روش هایی استخراج شده است.

ازجمله موضوعات مهم :«رفتار شناسی خواص ونقش آنها در تحولات اجتماعی از دیدگاه قرآن ونهج البلاغه» است که اهمیتی فوق العاده برای تمام زمانها ومکانها دارد.از دستاوردهای این تحقیق این است که خواص حق مدار جامعه را به سوی حق و خواص اهل باطل جامعه را به غیر حق رهنمون شده اند به گونه ای که در گزارشات قرآنی و نهج البلاغه از خواص، این گونه تحولات کاملاً پدیدار است و آن قدر نقش آنها مهم بوده که برای هدایت جامعه و اصلاح رفتار اجتماعی این موضوع تشریح شده است .هیچ گاه قرآن و نهج البلاغه، خواص و شخصیت ها را محور حق ندانسته بلکه حق را معیار سنجش خواص می دانند.مهمترین نتیجه این تحقیق این است که خداوند وعده نداده افرادی که در طریق حق وحامی ومبلغ آن هستند همیشه به همان حال نگه دارد؛بلکه دایماً با امتحانات گوناگون آنان را آزمایش می کند،وبه تعبیر نهج البلاغه ابتلا وغربال الهی همیشه جریان دارد، اگر سربلند بیرون آیند خداوند بر هدایت شان می افزاید و درک صحیح تشخیص حق از باطل را بدانها عطا می کند. ولی اگر نتوانستند موفق شوند واز راه حق منحرف شدند، از جایگاه خود سقوط می کنند؛ ممکن است کسی زمانی جز خواص اهل حق باشدوزمانی دیگر به جمع خواص منحرف در آید.درتحقیق حاضر به موضوعات ذیلپرداخته شده است: نخست به تعریف کلیات و واژگان وکلیات شامل:انواع نخبگان،عوامل موثر بر رفتار و مبنای رفتار ،اهمیت رفتار خواص از دیدگاه قرآن ونهج البلاغهومعرفی کلی اختصاص یافته است.در ادامه به بررسی عملکرد خواص ،وظایف،معیاربودن یا نبودن آنها ونتیجه عملکرد خواص در قرآن پرداخته است. ودر پایان به ویژگی های خواص اهل حق وباطل،آسیب خواصومعیار بودن یا نبودنخواص ونتیجه عملکرد نادرست آنان مورد بررسی قرار گرفته است.

تربیت، از مهمترین و حساسترین شاخه‌های علوم رفتاری است. «عاطفه»، حالت احساسی و روانی پیچیده‌ای است که حاصل تعامل بین عوامل محیطی، فرایندهای زیستی و سیستم شناختی است، که اغلب با مولفه‌های روانی، جسمی و رفتاری همراه است. تربیت عاطفى، به معنای اتخاذ تدابیر مقتضى، جهت فراهم ساختن شرایط مساعد، براى رشد عواطف مثبت و کنترل و هدایت عواطف منفی؛ به عبارت دیگر، «تربیت عاطفی»، به معنای شکوفاسازى عواطف با راهنمایی عقل و شرع است، تا جلوی افراط و تفریط‌های عاطفی گرفته شود. هدف از انجام این تحقیق، استخراج و شرح دیدگاه‌های قرآن کریم و حدیث در مورد روش‌های تربیت عاطفی، با تأکید بر عواطفی چون محبّت، خشم و ترس می‌باشد. روش این تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است و روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای است. نتایج تحقیق، مبیّن آن است که سه راهکار شناختی، عاطفی و رفتاری در تربیت عاطفی عواطف محبت، خشم و ترس وجود دارد که برخی از راهکارها اشتراکی و برخی اختصاصی هستند. شناخت اوصاف جمال و کمال خداوند، ایمان و أنس با پروردگار و اصل صبر، راهکاری است که در تربیت عاطفی هر سه عاطفه‌ی مذکور کاربرد دارد، اما ارضای نیاز عاطفی فرزند و همسر، آگاهی از فواید فرونشاندن خشم، تغییر در حالات رفتاری و روانی، استفاده از اصل استغفار، رعایت اعتدال در خوف و رجا، شناخت حقیقت مرگ...، روش‌های اختصاصی تربیت عاطفی به شمار می‌روند. تربیت عاطفی، عواطف انسان را جهت‌دار(الهی و انسانی) و تعدیل شده می‌کند، و نقش تعیین کننده‌‌‌ای در سالم‌‌‌سازی روابط اجتماعی دارد.از دیدگاه‌ تربیتی اسلام،‌ احساس‌ و ادراکات ‌حسی‌ ریشه‌ی‌ بیولوژیک‌ و فیزیولوژیک‌ دارد، مثل‌ احساس‌ گرسنگی‌ و احساس‌ تشنگی...‌، که غیرارادی‌ یا نیمه‌ ارادی‌اند، اما عاطفه،‌ منشاء معرفتی‌ دارد و جز پس از معرفت و شناخت پدید نمی‌‌‌آید و ویژه‌ی‌ حیات‌ انسانی‌ است، مانند عاطفه‌‌‌‌ی فداکاری‌ و ایثار، عاطفه‌‌‌ی‌ شجاعت‌ یا عاطفه‌‌‌ی‌ عشق‌ الهی‌، که اولاً، انسان نسبت به آنها آگاهی‌ دارد، ثانیاً، بروز این عواطف‌ در رفتار انسان‌، ارادی‌ است ازاین‌‌‌رو، یکی از ویژگی‌‌‌های بارز عواطف، که باعث امتیاز انواع عواطف از هم می‌‌‌شوند، مسأله‌‌‌ی شناخت است، بنابراین عاطفه‌ی محبّت، زمانی درک می‌‌‌شود که شخص، شناختی از محبوب و صفات او داشته باشد؛ بر این اساس، احساس حُبّ به این دلیل به وجود می‌‌‌آید که فرد احساس می‌‌‌کند که نسبت به او احسان شده است، و حالت تنفّر و انزجار، زمانی پدید می‌‌‌آید که فرد احساس ‌‌‌کند که در حقّ او تهدیدی واقع شده است، و چون که خداوند سرچشمه‌‌‌ی تمام کمالات و زیبایی‌‌‌ها است، مومن بیشترین محبت‌‌‌ها را نثار او می‌نماید.