جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتب رجال و تراجم معمولا پس از ذکر نام و معرفی مردانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به نقل روایت پرداخته اند، از بانوانی نام برده شده است، که به نقل احادیثی از معصومین (علیهم السلام) پرداخته اند و در بعضی از مواقع ایشان را در زمره اصحاب معصومین (علیهم السلام) معرفی نموده اند. در کتب رجالی فریقین در میان هر طبقه از روات به نام و شرح حال تعدادی از این بانوان بر می خوریم، که منسوب به حب اهل بیت (علیهم السلام) می باشند. رساله حاضر به بررسی شرح حال تعدادی از این بانوان که در قرن اول زیسته و از دوستداران اهل بیت علیهم السلام بوده اند، پرداخته و با تقسیم بندی این افراد بنا بر اینکه از کدام معصوم به نقل روایت پرداخته اند، روش متفاوتی برای معرفی آنها در پیش گرفته است، که منجر به شناخت بیشتری در مورد این افراد می شود. در ضمنِ نقل شرح حال این بانوان، که بسته به میزان اطلاعات در منابع موجود کم و زیاد می شود، فضایل این بانوان نیز نقل می شود تا به جهات امتیاز و برتری آنها نسبت به دیگر محدثات مسلمین اشاره شده و فعالیتهای ایشان در زمینه خدمتگذاری به اهل بیت (علیهم السلام) (حجت های زمانشان)، و دفاع از حقوق ایشان هم اشاره شود. همچنین تحت عنوان «احادیث» به بررسی کمی روایات فرد پرداخته می شود، در ضمن اینکه اطلاعاتی از قبیل کسانی که او از ایشان روایت نقل نموده، کسانی که از او روایت نقل نموده اند و موضوعات احادیث فرد به همراه ذکر نمونه ای از احادیث راوی، در اختیار خواننده قرار داده می شود.سعی شده است که در این رساله در عین معرفی، ذکر شرح حال محدثات شیعه در قرن اول هجری، ذکر موضوعات احادیث آنها و نمونه ای از آن احادیث، به شرح فضایل این بانوان عالی قدر نیز پرداخته شود، تا رساله حاضر علاوه بر فایده تاریخی، متضمن نکاتی اخلاقی و کابردی نیز باشد و بانوی فرهیخته امروز با مطالعه این شرح حالها به نکاتی مثبت در مورد اصول خدمتگذاری به امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه ) پی برده، با روش دینداری فعال، که مورد تائید معصومین علیهم السلام بوده است، نیز آشنا شود. به این ترتیب در رساله حاضر تعداد 49 نفر از بانوان فعال در عرصه نقل حدیث شناسائی شده و مورد بحث قرار گرفته اند.

به موجب برخی از آیات و روایات، نفوس در عالم برزخ و آخرت تغییرات و تحولاتی غیرارادی دارند. افزون بر این شماری از روایات از تحول ارادی و اختیاری گروهی از نفوس در آخرت حکایت دارند. بنابراین، به‌طور‌قطع می‌توان ادعا کرد که در منطق اسلام، پس از جدایی روح از بدن تکامل نفوس ادامه می‌یابد، بلکه می‌توان گفت که در دیگر شرایع آسمانی نیز این امر پذیرفته و محقق است، بدین قرینه که جناب ملاصدرا در اسفار اقوالی را که به تکامل برزخی نفوس ناظر است از سقراط و افلاطون نقل می‌کند و پیداست که این دو تن از سرچشمه معارف وحیانی سیراب می‌شده‌اند. البته این بحث از حیث عقلی قدری پیچیده و غامض می‌نماید، زیرا بر مبنای پذیرفته شدهحرکت بدون اعداد ماده ممکن نیست. از طرف دیگر نفس پس از جدایی از بدن، به عالمی عاری از ماده و طبیعت وارد می‌شود. بنابراین حرکت نفس پس از جدایی از بدن توجیه عقلی نخواهد داشت. بر این اساس، درباره حرکت و تکامل نفس می‌توان سه دیدگاه را در آثار فلسفی یافت: 1-دیدگاه ابن‌سینا و پیروان او: نفس از آغاز تا انجام هیچگونه تحول جوهری را برنمی‌تابد، زیرا حرکت منوط به استعداد شیء است و استعداد هم منوط به وجود ماده‌ایست که حامل آن باشد، پس نفس که موجودی مجرد از ماده است از استعداد و در نتیجه هر‌گونه تحول بی‌بهره است بنابراین هر گونه تغییر در نفس در اعراض آن است و نه در جوهر آن. 2-دیدگاه ملاصدرا و پیروان او: طبق این دیدگاه نفس تا وقتی که در این عالم است از حرکت جوهری بهره دارد، چرا جوهری ذاتاٌ ماده است، اما آنگاه که از این عالم یعنی عالم ماده و طبیعت مفارقت جوید، از حرکت باز می‌ایستد، زیرا از آن پس دیگر موجودی مجرد است. 3-دیدگاه علامه طباطبائی: نفس تا زمانی که در این عالم است، از حرکت جوهری بهره دارد و تکامل می‌پذیرد زیرا اگرچه جوهری ذاتاٌ مجرد است، در مقام فعل مادی است. بدین‌سان نفس تا زمانی که به بدن وابسته است از حرکت بهره دارد. اما پس از قطع علاقه از بدن از حرکت باز می‌ایستد. به اعتقاد نگارنده، نفس با اینکه جوهری مجرد است هم در این عالم تغییر و حرکت می‌پذیرد و هم حرکت و تکامل آن پس از جدایی از بدن ممکن است. بدیهی است پذیرش این دیدگاه مستلزم چشم‌پوشی از مبانی متعددی است که مورد پذیرش تمام حکیمان واقع شده است، از جمله: -وجود قوه و استعداد در هر شیء، منوط به وجود ماده در آن است.-حرکت نیازمند شیئی مشترک است که رابط وجودی میان شیء پیش از حرکت و پس از آن باشد. بدیهی است که این امر مشترک باید فاقد هر گونه فعلیتی باشد تا بتواند قابل فعلیت‌های گوناگون شود. با بطلان این مبانی که در این رساله به منصه تحقیق خواهد پیوست، راه برای پذیرش مسأله حرکت و تکامل نفس پس از جدایی از بدن باز خواهد شد.

رساله های سوانح العشاق احمد غزالی و عبهرالعاشقین روزبهان بقلی شیرازی از جمله رساله هایی هستند که به لحاظ موضوع، شیوه بیان، چگونگی به کارگیری زبان، و محتوا مشترکات زیادی دارند. خوانش همزمان و مطالعه بینامتنی این دو رساله می تواند شناخت ما را از قابلیت های این آثار دگرگون سازد و با ویژگی های مشترک یا منفرد آن ها آشنا نماید. بعد از مطالعه بینامتنی این دو رساله طبق نظریه ژرار ژنت، معلوم شد که عبهرالعاشقین به اشکال صریح، غیرصریح و ضمنی در ساختار کلی و جزئی، اعم از گزینش واژه، عبارت، اعلام، تلمیح به آیات و احادیث و داستان ها و بسیاری از اصطلاحات عرفانی و حتی تفکر حاکم بر اثر تا حد زیادی از سوانح العشاق متاثر بوده است. با وجود ویژگی گفت و گو مندی و چندصدایی در این دو رساله، هر یک دارای ویژگی های منفرد خاصی نیز هستند و رابطه بینامتنی آن ها وسیع تر از قیاس و تطبیق و برداشت مستقیم از متون پیشین است.