جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تذکرة الاوليای عطار، جزو قدیمی ترین تذکره های عرفانی به زبان فارسی است که به سبکی شاعرانه نوشته شده است. در شان ادبی این کتاب هیچ تردیدی نیست و لذا اکنون به عنوان یک متن ادبی به آن نگریسته می شود ولی از حیث تریخی مورد چون و چرا قرار گرفته است. در مقالۀ حاضر تذکرة الاولياء به عنوان یک اثر عرفانی مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین پرسش اصلی این مقاله این است که تذکره چیست؟ و اولیاء کدامند؟ در پاسخ به این دو سوال، دو نگرش موجود به این اثر یعنی نگرش ادبی و تاریخی نیز تحلیل می گردد و از منظر عرفانی به شبهات موجود دربارۀ آن پاسخ داده می شود.

تصوف، همواره یکی از اصلی ترین جریان های فکری تاریخ اسلام بوده است. از سوی دیگر، با نگاهی به تذکره های صوفیان سده های نخست اسلامی می توان دریافت که گاه بیش از هشتاد درصد صوفیان، ایرانی و ایرانی تبار بوده اند. در این میان، سهم خراسان بیش از دیگر مناطق ایران می باشد.آنچه نگارندگان در این گفتار درصدد آنند، افکندن نگاهی اگرچند کوتاه، بر تاریخ تصوف فارس در سده های دوم و سوم هجری است؛ که این نگاه، به ناچار، در حدود یک سوم سده چهارم را نیز در بر خواهد گرفت.نویسندگان، در این گفتار، نخست به چهار چهره متقدم از صوفیان فارسی که همه و یا عمده زندگانی خویش را در سده دوم هجری به سر آورده اند، یعنی حبیب عجمی، محمد بن یزید، ابوحلمان دمشقی و ابومحرز، و سپس به ده تن از صوفیان طبقه دوم تاریخ تصوف فارس، یعنی صوفیان سده سوم و اوایل سده چهارم هجری پرداخته اند.