جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام تالیف آیت الله محمد فاضل لنکرانی با تقریر و تنظیم حسین کریمی از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ یازدهم رسید. آیت الله لنکرانی در مقدمه چاپ دوم کتاب در سال 66 نوشته است : این کتاب تقریر مجموعه بحثهایی است که به عنوان شرح عهدنامه حضرت مولی به مالک اشتر توسط اینجانب در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در محضر گروهی از فضلا و طلاب ایراد شد. کتاب در یک پیشگفتار که شرح زندگی و تالیفات نویسنده است و دو بخش "مالک اشتر و حکومت مصر" و "کشورداری از نظر امام علی" مفاهیمی چون "ابعاد تقوی"، "وعده تخلف ناپذیر الهی"، "اهمیت عمل صالح"، "درونگرایی و مالکیت نفس"، "تفرعن و منیت"، "انصاف با مردم"، "تأثیر ناله مظلوم"، "رازداری و خطاپوشی"، "پذیرش عذر و عدم اصرار"، "معیارهای اخلاقی مشاوران"، "اعتماد به مردم"، "سرنوشت مشترک افراد جامعه"، "تشویق، انگیزه تلاش بیشتر"، "خودسازی، بهترین راه جلوگیری از عمل زدگی"، "مساوات در برابر قانون" و... را به عنوان مصادیق کشورداری موفق در جوامع اسلامی معرفی کرده است. در بخش دوم در مطلبی با عنوان "اشتباه در اشتباه، برای انسانی که خود را مصون از اشتباه می داند" آمده است : اصولا یک عیب اساسی انسان این است که می پندارد مصائب و فجایع سایر افراد بشر به سراغ او نمی آید. مثلا در راه اشتباه قدم برمی دارد اما اشتباها خیال می کند که از هر اشتباهی برکنار است و این خود اشتباهی دیگر است که در واقع او را به چاهسار اشتباه در اشتباه سرنگون می کند. در این نکته خوب دقت کنید تا ببینید که انسان چگونه بدون اینکه خود بداند در مسیر خطا می لغزد و پیش می رود. اشکال در این است که ما انسانها در اکثر اعمال و مسائل محیط اطرافمان به قدری دچار اشتباهات ناشی از کوردلی یا خوش باوری هستیم که از سوی هیچ مشکل و مصیبتی برای خود احساس خطر و فاجعه نمی کنیم، در حالی که مصائب و فجایع از هر طرف ما را احاطه کرده است ولی هرچه نگاه می کنیم در اطراف خود اثری از آنها نمی بینیم. در بخش دیگری با اشاره به لزوم توجه به نیازهای روحی و معنوی رزمندگان، بر تشویق و تقدیر از آنان از سوی والی و حکمران تاکید شده است. در این زمینه می خوانیم : رزمندگان که با تمام وجود مسئولیتهای بزرگ و خطرناک جنگی را به عهده گرفته و به قیمت جان خود برای حفظ و گسترش اسلام و امنیت مردم جامعه تلاش و فداکاری می کنند، می بایست همواره دلگرم و امیدوار باشند و از طرف ولی امر و زمامداران بی اعتنایی و بی تفاوتی نبینند و احساس دلسردی نکنند.

«مبانى فقهى حکومت اسلامى» ترجمه‌ اى از کتاب «دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة» تألیف آیت الله حسین علی منتظری است که توسط آقایان محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری ترجمه و تحریر شده است. موضوع کتاب، فقه حکومت و مباحث مربوط به دولت و اختیارات و مسئولیت‌ هاى ولی فقیه و ادله مربوط به اثبات ولایت فقیه می باشد. در ابتداى کتاب تاریخچه‌ اى از مباحث و تألیفات مربوط به فقه حکومتى در اسلام از عصر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تا دوران معاصر ارائه گردیده سپس در ضمن مقدمه‌ اى به ضرورت وجود دولت و حکومت در اسلام و لزوم دخالت علما و فقها در مسائل سیاسى اجتماعى جامعه اسلامى و اهمیت فقه حکومتى و مسائل اجتماعى در اسلام پرداخته شده است، بررسی گردیده است. آنگاه اصول عقلى در مسأله ولایت و حکومت را بیان کرده است. در ادامه نگارنده به ثبوت ولایت به مفهوم حکومت براى رسول خدا صلى الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام اشاره کرده و دلایل قرآنى و روایى آن را بررسى نموده است. در جلد دوم این مجموعه ابتدا شرایط حاکم اسلامى بر اساس عقل، کتاب و سنت بیان گردیده است. در جلد سوم، نخست محدوده ولایت و اختیارات ولى فقیه و وظایف حاکم اسلامى در برابر اسلام و مردم و وظایف مردم در برابر وى بیان شده است. در جلد چهارم آداب و احکام اداره زندان‌ ها و مشروعیت اجمالى زندان و اختیارات ولى فقیه در زندانى کردن و عفو مجرمان مورد ارزیابى قرار گرفته است. در جلد پنجم برخى دیگر از شئونات ولى فقیه مانند: چگونگى ثبوت هلال با حکم والى، وظایف ولى فقیه در مورد احتکار و قیمت‌ گذارى، وظایف رهبر و کارگزاران حکومتى در برابر بیت‌ المال و وجوب رسیدگى به مجرمان جامعه اسلامى، سیاست خارجى اسلام و روش برخورد با اقلیت‌ هاى غیر مسلمان در اجتماع اسلامى، حقوق متقابل مردم و رهبرى و اخلاق کارگزاران مورد بحث و بررسى قرار مى‌ گیرد. در جلد ششم از این مجموعه به بحث درباره منابع مالى حکومت اسلامى پرداخته شده و حکم منابع مالى مانند زکات، خمس، انفال، غنایم جنگی و سایر اموالى که ولی فقیه حق تصرف و هزینه کردن آن براى جامعه اسلامى را دارد، بررسى گردیده است. در جلد هفتم احکام فیء و انفال نیز که یکى از منابع مالى دولت اسلامى است مورد کنکاش فقهى قرار گرفته است. نگارنده همچنین درباره جزیه و خراج و احکام فقهى آن نیز اشاره و مطالبى بیان کرده است. در هشتمین و آخرین جلد از این مجموعه فقهى، احکام فقهى مربوط به احیاء موات و مالیات‌ ها به عنوان یکى دیگر از منابع مالى دولت اسلامى مطرح شده است.

با توجّه به جامعیت و کمال شریعت اسلام، پرسش‏هایی در زمینه فلسفه فقهی حکومت دینی از جمله مسأله ثبات‏و تغیّر احکام دین و چگونگی تحوّلات شریعت و انطباق آن با مقتضیات زمان مطرح شده که مقاله حاضر، به بررسی‏چند پرسش اساسی در این زمینه پرداخته است: 1. آیا در اسلام قوانین ثابت و متغیّری وجود دارد، و با فرض وجود چنین قوانینی، آیا اختیار تعیین تکلیف درخصوص قوانین متغیّر در زمان غیبت امام عصر (عج)، به فقیه جامع‌الشرائط نیز منتقل شده است؟ 2. بر فرض انتقال این اختیارات، چه ضابطه‏ای برای مصلحت‏اندیشی ولیّ‏فقیه در محدوده قوانین ثابت و متغیّراسلام و انطباق این احکام با مقتضیات زمان وجود دارد؟ 3. آیا احکام حکومتی ولیّ‏فقیه که بر مبنای مصلحت صادر می‏شود، بر دیگر احکام اوّلیه اسلام تقدّم دارد؟ مقاله حاضر با توجّه به پرسش‏های یادشده، با محوریت موضوع مصلحت و نقش آن در تحوّلات شریعت،دیدگاه‏های گوناگون از جمله دیدگاه حضرت امام خمینی‏رحمه الله و نیز دیدگاه شهید صدر را در این زمینه با عنوان «منطقةالفراغ»، نقد و بررسی کرده است.