جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عدالت، موضوعی است که دارای اهمیت به سزایی در میان تمامی اصول دنیا است؛ و دنیا، تنها با رعایت و تحقق آن، سامان می پذیرد و اصلاح می شود؛ و برای آن، تعاریف و اقسام گوناگونی، ذکر کرده اند؛ تعاریفی که با توجه به حوزه ای که در آن، مطرح شده، با یکدیگر، متفاوت هستند. در این میان، به علت اینکه موضوع مورد بحث ما، مقایسه بین نظریه عدالت فارابی و رالز، است، و حوزه نظریه عدالت این دو فیلسوف، فلسفه سیاسی، و هدف آن ها، تحقق عدالت، در میان افراد یک جامعه است؛ اما هر یک به طریق و شیوه خود، این پژوهش، بیشترین توجه را به عدالت سیاسی و اجتماعی از نظر این دو فیلسوف، مبذول داشته است.

شناختِ عقلانیت از منظر نهج‏البلاغه، معرفتی در راستای شناسایی عقل از دیدگاه قرآن کریم و زمینه‏ساز بهره‏مندی صحیح، از این عطیۀ ارزشمند الهی است.چنین بهره‏وری از عقل، روشنگر راه رستگاری از گمراهی و یاریگرِ انسان در طی مسیر الی‏الله خواهد بود. مطالعه و تحلیلِ معانی، مراتب، آثار، آفات، جایگاه و نقشِ عقل لازمه بهره‏مندی صحیح از این حجتِ الهی است. کسب چنین معرفتی با دامنۀ بیان شده، ضرورتِ بهره‏گیری از قرآن کریم و دیگر منابع معتبر دینی را مطرح می‏کند. منابعی که حاوی سخنان رسول گرامی اسلام، وصی ایشان و دیگر ائمه معصوم باشد. در این راستا، کتاب گرانسنگ نهج‏البلاغه یکی از غنی‏ترین منابع، جهتِ دستیابی به کلام امیر سخن، علی7 است. سخنان امیر مومنان در این کتاب، همراه با سخنان شارحین نهج‏البلاغه، مهمترین منابع این پژوهش هستند.ساماندهی این رساله بر اساس فرضیاتِ زیر طراحی شده است:  در نهج‏البلاغه، تقسیمات و مراتبی برای عقل و عقلانیت مانندِ مطبوع و مسموع، معاش و معاد، وعایه و رعایه، پنهان و غائب، کامل و ناقص،... مشاهده یا برداشت می‏شود که می‏توان همه این تقسیمات و مراتب را در دو قسمِ عقل نظری و عقل عملی گنجاند.  از منظر نهج‏البلاغه، گرانبهاترین گوهر و ثروت آدمی عقل است و عقلانیت سبب دستیابی به شناخت حقیقی و عامل نجات انسان از اسارتِ هوای نفس و دنیاپرستی است. در نتیجه، عقلانیت از منظر نهج‏البلاغه، دارای جایگاه ارزشمندی در هدایت انسان و شناخت پروردگار بوده و نقش موثری در کسب مواعظ انبیا و اجرای احکام الهی دارد. از منظر نهج‏البلاغه عقلانیت سبب بروز آثاری مانند هوشیاری، ژرف‏اندیشی، پند‏پذیری، نگهداری و بهره‏مندی از تجربه‏ها، نظم در امور، مسئولیت‏پذیری، ... در زندگی فردی و اجتماعیِ انسان می‏شود. در نهج‏البلاغه، لغزشگاههایی مانند هوی نفس، آرزوهای دراز، ترک جهاد، غرور و خودپسندی، طمع، شوخی و مزاح گناه‏آلود، ...آفات عقل و عقلانیت معرفی شده‏اند. معنای لغوی عقل مانند حفظ و نگهداری و معنای اصطلاحی آن مانند قوه تشخیص و تعاریفی برگرفته از خواص عقل، در نهج‏البلاغه مشاهده می‏شود. فصل اول این رساله، به این معانی همراه با تعاریف متکلمین و فلاسفه از عقل اختصاص یافته است. در فصل دوّم، مراتب و اقسام عقلانیت با بررسی اقسام و مراتبِ عقل مانند وعایه(و رعایه) و روایه، مطبوع و مسموع، معاش و معاد، کامل و ناقص، حاضر و پنهان، عدل‏گرا، .... مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم، جایگاه عقل در هدایت انسان و نحوه راه‏یابی به عقلانیت مورد کاوش قرار می‏گیرد. فصل چهارم به آثار عقلانیت در زندگی فردی و اجتماعی انسان از منظر نهج‏البلاغه تخصیص یافته است. برای بررسی این امر در حیطه زندگی فردیِ بشر، آثار عقل در بعد عبادی، تربیت اخلاقی، تأمین معاش و آسایش وی و برای کاوشِ این امر در زندگی اجتماعی انسان، این آثار در آدابِ معاشرت و برخوردهای اجتماعی و مبحثِ موضع‏گیریهای سیاسی بررسی شده‏ است. در فصل پنجم آفات عقلانیت یعنی هوی نفس، دنیا‏پرستی، آرزوهای دراز، ترک جهاد، غرور و خودپسندی،.. و همچنین نحوۀ حفظ و زنده نگاه‏داشتن عقل بررسی شده است.مهمترین نتایج و نظریه‏های حاصل از این پژوهش عبارتست از:هر یک از معانی عقل مانند عاقبت اندیشی، عدل،...، رفتار و عملکرد صحیحی را برای انسان تبیین می‏کند. هر یک از اقسام و مراتب عقل مانند عقول حاضر و پنهان، حامل دو پیام است. پیام اول، حکمتی است که در معنای آنها نهفته است و پیام دوم، دیدگاه و بینشِ مسببِ تقسیمات است که به مخاطب منتقل می‏شود.عقل از منظر نهج البلاغه دارای جایگاه ارزشمندی در هدایت انسان و شناخت پروردگار است. این حجت درون، همچنین نقش مؤثری در درک مواعظ پیامبران و اجرای احکام الهی دارد.پوشاندن عیوب اخلاقی، از بین بردن هوی نفس، پندپذیری از موعظه‏ها، تأمین معاش از نتایج و آثارِ مهم عقل در زندگی فردی آدمی است. مشورت با دیگران، حفظ اسرار، حلم و بردباری، عدالت، اعتدال در عمل، دوراندیشی از مهمترین آثار و نتایج عقل در زندگی اجتماعی بشر است.حفظ اسلام، دفع فتنه و شبهه و تردید و خرافات، تغییر نظام فاسد از مهمترین آثار و نتایجِ عقل در موضع‏گیریهای سیاسی، اجتماعی افراد یک جامعه است.

يكي از مسايلي كه همواره بشر و زندگي اجتماعي او را در طول قرون متمادي به نشانه گرفته است بزهكاري و جرم بوده است. بنا به اين ضرورت در طول قرون مختلف و متناسب با رشد علم، ديدگاههاي مختلفي نيز راجع به اين پديده ارائه شده است تا اينكه در نيمه دوم قرن نوزدهم ميلادي جرم شناسي علمي متولد گرديد همانطوريكه در آموزه هاي اسلامي مورد تاكيد است آموزه هاي اسلامي واجد اعجاز در زمينه هاي علمي هستند و مباحثي كه اكنون تحت عنوان جرم شناسي عملي مطرح مي گردند در چندين قرن قبل توسط جرم شناسي اسلامي و در آموزه هاي مختلف اسلام مطرح گرديده اند. با توجه به ضرورت تاكيد بر مفاهيم اسلام و بهره گيري از علوم ناب اسلامي در اين تحقيق بر آن شديم كه به مقايسه ديدگاههاي جرم شناسي عرفي با ديدگاههاي جرم شناسي اسلامي بپردازيم با اين هدف كه به نقاط قوت مكتب خود واقف گرديده و به آنها عمل كنيم. در جهت نیل به مقصود در دو فصل شباهتها و تفاوتهای دیدگاههای جرم شناسی عرفی با دیدگاههای جرم شناسی اسلامی را از حیث نظری و کاربردی بررسی کردیم و نقاط افتراق و اشتراک آنها را مشخص ساختیم.هرچند که در بحث جرم شناسی عوامل وقوع جرم به قدری زیاد است که با جزمیت تام نمی توان گفت که بین فلان عمل عامل با بزه رابطه علیت وجود دارد ولی هرکدام از این عوامل به نحوی در وقوع جرم موثر است.و ما حصل اين مقایسه اين بود كه در پاره اي از مباحث جرم شناسي اسلامي با ديد جامع تر و كامل تري به بررسي مطالب جرم شناسي پرداخته است و نظریات مطروحه در منابع اسلامي بسيار كامل بوده و گره گشاي بسياري از مسايل جامعه ما در حال حاضر هستند.

جرم انگاری، به عنوان یکی از نهادهای مهم حقوق کیفری، بیانگر فرآیندی است که طی ان رفتار خاصی (اعم از فعل و ترک فعل) که پیشتر مباح و جایز بوده، جرم تلقی شده و مورد مجازات قرار می گیرد. همانند سایر نهادهای حقوق کیفری، جرم انگاری نیز تابع اصول و مبانی توجیهی خاصی می باشد. مبانی جرم انگاری در گذر مطالعات حقوقی، دستخوش تغییر و تحولات بسیاری بوده است. امروزه، آنچه به عنوان مبانی جرم انگاری در مطالعات تخصصی حقوق کیفری مورد بحث قرار می گیرد، شامل اصول کلان (اصول اسقلال فردی و رفاه اجتماعی) و اصول خرد (اصل صدمه، اخلاق گرایی قانونی و پدر سالاری قانونی) می باشد. این اصول، به عنوان اصول راهنما و راهبردی، قلمرو اعمال مجاز و غیر مجاز را تعیین و تبیین می نماید. در حقوق کیفری ایران نیز، مبانی جرم انگاری، تابع مصالح و مفاسد واقعی (شامل مصلحت جان، مال، عقل، نسل، دین) انسان ها بوده و هرگونه صدمه و لطمه به این مصالح معتبر، حرام و جرم اعلام شده است.اقتضای جامع بودن دین اسلام،داشتن برنامه برای زندگی اجتماعی بشر است. فقیهان اسلام عهده دار بیان برنامه و روش اسلام در تمام جنبه های زندگی بشر بوده اند.ایجاد و استقرار نظم و امنیت از مقوله‌های مهمی است که علمای اسلام به بیان برنامه شریعت برای تامین آن پرداخته اند. گفتمان فقهی و نحوه باز تولید مستندات شرعی در جرم انگاری و شیوه پاسخ دهی به جرایم علیه امنیت تاثیر گذار بوده است.در این نوشتار کارکرد گفتمان فقهی و بحث های دانشمندان مسلمان در جرم انگاری در حوزه جرایم علیه دولت و ملت همچنین جرایم علیه امنیت در حقوق کیفری ایران و اسناد بین المللی بررسی شده است.

آن چه که در مورد جایگاه زن در ادیان ایران باستان ملاحظه می شود به طور کلی از دو دیدگاه قابل بررسی است: جایگاه زن در ادیان الهی و جایگاه زن در ادیان غیر الهی . آیین زرتشت به عنوان دین الهی ایران باستان متناسب با ادیان الهی دیگر به زن به عنوان مخلوقی هم پایه با مرد نظر دارد. این ادعا از خلال متون دین زرتشتی و قوانین عرفی و اجتماعی آن و همچنین جایگاه زن در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی و مذهبی و... نمایان می شود. در مقابل، ادیان غیرالهی باستان (زروانی، مهر، مانوی، مزدکی)، زن نسبت به مرد دارای جایگاه نازل تری می باشد. در این ادیان غالبا زن به عنوان موجودی شرور و اهریمنی نمایانده می شود که همواره باعث گمراهی مرد می گردد. نگاه این ادیان تحت تاثیر جهان بینی "مردباورانه ای" بوده که در آن برهه ی تاریخی وجود داشته و این باعث مخدوش شدن چهره ی اصلی زنان می شده است. باتوجه به این که اینجانب از گذشته به دنبال شناخت جایگاه زن ایرانی در دوران قبل از اسلام بوده ام، موجب شد تا به انجام این تحقیق بپردازم. محقق معتقد است که این رساله بدون اشکال نمی باشد و نیاز بیشتری به تحقیق و بررسی دارد.

نگارنده در این نوشتار به بررسیمعنای ایمان، رابطه بین ایمان واسلام، اختیاری بودن آن، مراتب، ارکان ومتعلقات آن پرداخته است. ویژگیهای مومن، تأثیر ایمان در زندگی دنیوی، اخروی،فردی و اجتماعی وسپس بررسی راههای پرورش ایمان وموانع وآفتهای آن از دیگر مباحث مطرح شده در این رسالهاست. ایمان همچون بذری است که در قلوب پاک ومستعد جوانه می زند. پس لازم است که نخست موانع، آفتها و خصلتهای ناپسندی چون: غفلت، جهل، استکبار و...؛را از بین ببریم چرا که قلب را به محلی برای جولان اضطراب، پوچی ودیگر بیماریهای روحی تبدیل می کنند. تفکر، ذکر، روزه، عمل صالح الله و...؛باعث فراهم شدن آرامش خاطرو از بین رفتن شک وتردید در قلب می شوند. در چنین محیط پاک وسالمی است که قلب وروح انسان به تکامل معنوی و پرورش روحی دست می یابد.امید است که این پژوهشچراغی باشد پیش روی همه ی قلوبی که تشنه ی ایمانند.

ابتدا فطرت از منظر شهید مطهری تعریف شده، سپس به اقسام فطرت(فطرت ادراکی و احساسی) پرداخته شده است. در بخش ادله فطرت، سه دلیل عقلی، نقلی و علمی نقل شده است.سپس رشد، انحراف و مسخ فطرت مورد بحث قرار گرفته است.در بخش دوم از مباحث فوق دلالتهای تربیتی(اهداف، اصول، روشهاو نفش معلم)استنتاج شده اند.

هدف این پژوهش بیان تعریف و مراتب تقوا و شناساییصفات متقین از دیدگاه قرآن و دلالت های تربیتیآن در زندگی فردی و اجتماعی انسانها می باشد . سوال های اساسی این پژوهش عبارتند از شناسایی ویزگیهای متقین در قرآن و دلالت های تربیتی آن ، اهمیت تقوا در طی مراتب کمال یابی انسان و بررسی آثار فردی و اجتماعی تقوا در زندگی می باشد.در پاسخ به سوالات فوق ،یافته های این پژوهش بیانگر ویژگیها ی متقین درگروه های فرهنگی واجتماعی، اقتصادی ، عبادی و اخلاقی بوده و سپس مراتب تقوا از مرحله ایمان تا یقین تشریح شده و نیز آثار فردی و اجتماعی تقوا و تاثیرات آن درزندگی انسانها با استناد به آیات قرآن ذکر گردیده است .روش تحقیق در این پژوهش ، روش توصیفی از نوع مطالعه ی کتابخانه ای است . روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه و بررسی منابع دست اول ، منابع نوشتاری ، منابع الکترونیکیو سایر منابع مربوطه بوده و با توجه به ماهیت موضوع پژوهش ، روش تجزیه و تحلیل یافته هابه شیوه توصیف و استنتاج نظری بوده است . در نهایت پیشنهادهاییدر جهت تکمیل موضوعپژوهش با بررسی صفات اهل بهشت و هدایت شدگان ، بررسی صفات دوزخیان و گمراهان و همچنین بررسی پژوهش حاضربااستفاده از منابع دیگر نظیر نهج البلاغه، روایات ، احادیث ونظریات ائمه اطهار ارائه گردیده و در راستای ترویج فرهنگ تقوا و کسب کاربردی صفات مثقین راهکارهای عملی نظیر برگزاری دوره ها ، غنی سازی منابع و کتب درسی و تهیه فیلم و مستندات سریالی در صداو سیما ، سینماها و ... پیشنهاد شده است.

در این پایان نامه تلاش شده تا به مهم‌ترين آثاري كه پذيرش و قبول توحيد بر اعتقادات، اخلاق واجتماع دارد اشاره شود. بنابر این به صورت بسيار گذرا به توحيد و مراتب آن و همچنين بينش توحيدي،‌ اهميت توحيد و رابطه تنگاتنگ ايمان و عمل اشاره شده است. سپس تلاش شده است تا به آثار اعتقادي بينش توحيدي پرداخته شود و سه اثر اعتقادي بسيار مهم يعني نبوت، معاد و امامت مورد بررسي قرار گرفته است. سپس وارد مبحث آثار اخلاقي مي‌شويم وبا توجه به اينكه اين آثار بسيار فراوان مي‌باشند در اينجا هشت اثر مهم، توكل، اخلاص، صبر، دعا، شكر، خوف و رجاء، سكينه و قلب سليم مورد بررسي و تعريف قرار گرفته و اثر هر كدام بر زندگي انسان بررسي شده است. و در نهايت به آثار اجتماعي اشاره شده و براي اين امر سه اثر مهم؛احسان، عدل و خوش‌خلقي تعريف و اثر آنها بر زندگي اجتماعي مورد بررسي قرار گرفته است.

زندگی اجتماعی بشر به دلیل نقشی که در حیات انسان دارد، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و صاحب‌نظران بوده است. از همین روی شاید بتوان دست‌یافتن به جامعه‌ای مطلوب را جزو بزرگترین آرمان‌های بشر دانست. در این میان آموزه‌های الهی به دلیل در نظر داشتن نیاز‌های حقیقی انسان بهترین گزینه برای رسیدن به این آرمان است. ضرورت پرداختن به این مقوله از منظر تعالیم الهی آنجاست که با سوق دادن تحقیقات و پژوهش‌های دینی به ویژه در حوزه قرآن و حدیث سعی شود تلاش‌های علمی را به سمت کاربردی شدن و پاسخ به نیاز‌های واقعی جامعه رهنمون ساخت.در این پژوهش که به شیوه زندگی اجتماعی در قرآن و همچنین ویژگی‌های جامعه مورد نظر قرآن پرداخته و جامعه نبوی صدر اسلام را به عنوان نمونه موفق جامعه قرآنی معرفی نموده است، بیشترین مراجعه به قرآن کریم و سپس به نهج البلاغه، تفاسیر قرآن، کتب لغت و مفردات، کتبی با موضوع جامعه و نیز به کتب حدیثی و تاریخی صورت پذیرفته است.سوال اصلی این پژوهش این است که آیاقرآن مدل و یا شیوه زندگی اجتماعی را برای پیروان خود ارائه کرده است؟ در کنار این سوال اصلی، دو سوال فرعی دیگر نیز مطرح است که در واقع جهت این بررسی را مشخص‌تر می‌نمایند. اول این‌که در صورت وجود چنین مدل و شیوه‌ای در قرآن، آیا در عمل قابل پیاده‌سازی و اجراست؟ و دوم این‌که ویژگی‌های جامعه مورد نظر قرآن کدام است؟ در تدوین این پژوهش، که به صورت کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است، ابتدا با بررسی واژ‌گانی همچون «زندگی» و «جامعه» در کتاب فرهنگ موضوعی تفاسیر، مشتمل بر بیست دوره تفسیر قرآن شیعه و اهل سنت، به بخشی از مطالب تفاسیر مختلف مراجعه و ضمن آشنایی با دیدگاه‌های مفسّرین در موضوعات مرتبط، فیش‌برداری لازم صورت پذیرفت. قرآن کریم از ابتدا تا به انتها با رویکرد دست‌یافتن به مولفه‌های زندگی اجتماعی، مورد مطالعه و نکته‌برداری قرار گرفت. برای دسته‌بندی و دست‌یابی به موضوعات مختلف آیات قرآن، به فهرست تفصیلی مفاهیم قرآن کریم از جناب آقای عبدالمجید معادیخواه با عنوان فروغ بی‌پایان مراجعه گردید. در پایان می‌توان اذعان نمود که قرآن کریم قابلیّت بالایی برای استخراجاصول و مبانی زندگی اجتماعی را دارست و از این طریق ویژگی‌‌های اساسی یک جامعه متعالی را به مخاطبان خود عرضه می دارد. این ویژگی‌ها می‌تواند به صورت یک مدل و الگو استخراج و در زمینه‌های آموزشی و تربیتی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.