جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جامعه‌ی دانشگاهی از جمله مجموعه‌هایی است که در مسیر تکامل حیات اجتماعی و رشد فرهنگ و غنای معرفتی و اخلاقی؛ نقشی کلیدی دارد. این مجموعه در درون جامعه‌ی اسلامی از دو نوع تأثیر برخوردارست: هم می‌تواند خود را با اصول فرهنگ اسلام منطبق ساخته و ارزشهای حاصله را به جامعه منتقل نماید؛ هم می‌تواند در آفرینش فرهنگ شایسته‌ی دینی نقش‌آفرینی کند. نویسنده با این مقدمه این سؤال کلیدی را مطرح می‌کند که آیا دانشگاه از اسلام و مذهب فاصله دارد یا نه؟ و در پاسخ، کلیت تأثیرگذار دانشگاه را در رابطه با فضای اسلامی در حد مطلوب و مورد انتظار نمی‌بیند و جو عمومی دانشگاه‌ها را به دلیل عدم فضاسازی شایسته، حکایت‌گر گرایش اسلامی درخور نمی‌داند. لذا با تکیه بر نمونه‌هایی از نظرسنجی‌ها و آمار و ارقام به تبیین این مهم می‌پردازد. در این نظرسنجی‌ها، نگرش دانشجویان نسبت به مواردی همچون؛ دروس معارف اسلامی، نحوه‌ی پوشش مبتنی بر نمادهای اسلامی، ملاک‌های پیشرفت انسان، تأثیر مسلمان بودن در رفتن به بهشت، علاقه‌مندی به حضور در مراسم مذهبی و... سنجیده و ارزیابی شده است. آن‌گاه مفاهیم آزادی، استقلال فکری و روحی، فرهنگ اسلامی و در نهایت کلیت دانشگاه و دانشگاه اسلامی از دیدگاه حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری یادآور گردیده است و در همین راستا لزوم اسلامی شدن دانشگاه و مفهوم آن با تکیه بر رهنمودهای رهبران انقلاب اسلامی تشریح شده‌اند. راهکارهای اسلامی شدن دانشگاه‌ها با تکیه بر چند اصل همچون ؛ مدیریت اسلامی و بهینه‌سازی مدیریت دانشگاه‌ها، تربیت دانشجویان متناسب با ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی، و اصل مهم تحول ساختاری در متون درسی و انطباق با مسائل روز، گزینش استادان نخبه، دوری گزیدن از سیاست‌بازی‌های جناحی و... با استناد به رهنمودهای حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری ارائه گردیده است.

مقاله‌ای که پیش روی دارید، حول محور مبانی مدیریت اسلامی‌ از منظر امام خمینی(ر ه) تدوین شده است. نگارنده در این نوشتار کوشیده است در موضوع یاد شده، به بنیادی‌ترین مسأله در مدیریت‌ نظام سیاسی؛ یعنی«رابطه‌ی دین با سیاست» از دیدگاه امام خمینی‌ (ر ه)بپردازد، زیرا این موضوع،پایه و اساس پذیرش مدیریت در اسلام به شمار می‌رود و در این خصوص به موضوعاتی مانند: رابطه‌ی‌ دین با سیاست، طراحان اندیشه‌ی جدایی دین از سیاست، انگیزه‌ی‌ طرح جدایی دین از سیاست، تبیین مفهوم سیاست، دین و سیاست در سیره‌ی پیامبر،ائمه،اندیشه‌وران و سرانجام به بیان ماهیت سیاسی‌ احکام دین در اسلام پرداخته است.

با توجه به مطالعات گسترده ای که در زمینه مدیریت اسلامی صورت گرفته، و در عین حال، ملاحظه ای پراکندگی ها، تکرار، عدم قاعده مندی و فقدان الگو، مدل و تئوری جامع نسبت به مطالعات مدیریت اسلامی، رفع این مشکلات و انجام نوعی دسته بندی از ادبیات موجود ضروری به نظر می رسد.این مقاله بر آن است تا با مروری بر مباحث موجود و تلاش هایی که در رابطه با مدیریت اسلامی صورت گرفته، به بحث پیرامون رویکردهای غالب بپردازد. نگاه مقاله حاضر به مدیریت اسلامی، نگاهی رویکردی است. در راستای تبیین مفهوم مدیریت اسلامی، رویکردهای مختلفی وجود دارند، که یکی از مهم ترین آنها، رویکرد تجربی است مبنای تحلیل این مقاله مبتنی بر همین رویکرد می باشد.در رویکرد تجربی، مدیریت موجود به عنوان یک واقعیت و یک اصل پذیرفته شده، مبنا قرار گرفته و سپس بر اساس موضوع، هدف، روش و یا به صور دیگر اقدام به تطبیق آن با متون و مفاهیم اسلامی شده و نتیجه آن به عنوان مدیریت اسلامی تلقی می شود.

در این مقاله ابتدا، بحث مختصری درباره توسعه دانش مدیریت اسلامی و شرایط فنی و زمینه ای آن ارائه و این نتیجه حاصل شده است که در موقعیت کنونی، اکتشاف، استخراج و تحلیل داده ها و اطلاعات مرتبط، و استنتاج و استحصال دانش از آنها، مستلزم کاربست الگوها و روش های کیفی خاصی است. در این باره، فرایند چرخه ای تحلیل سارانتاکوس (1998)، به عنوان یک روش تحلیل کیفی و مشتمل بر سه مرحله تقلیل داده ها، سازماندهی و تفسیر، به طور مختصر معرفی شده است. در ادامه، نگارنده با عنایت به توانایی های ویژه این روش و نیز با نظر به مقتضیات زمینه ای توسعه دانش مدیریت اسلامی و بر اساس تجربه های خود در کاربست روش یاد شده در پنج پژوهش، آن را به عنوان یک روش پژوهش کیفی که می تواند در مسیر توسعه دانش مدیریت اسلامی مفید باشد، به طور مستدل توسعه داده است. این روش که مشتمل بر چهار مرحله گردآوری اطلاعات، تقلیل احیاگرانه داده ها، سازماندهی و تحلیل اطلاعات، تفسیر و نتیجه گیری است، به طور کاربردی شرح و بسط داده شده است. در پایان نیز، یک نمونه پژوهش انجام شده با استفاده از این روش، مختصرا توصیف شده است.

در این مقاله تلاش شده تا روش شناسی مطالعه «تاثیر آموزه های دینی بر علم مدیریت» تنقیح شود. لذا ابتدا به گام های کلی استفاده از آموزه های دینی در علوم مختلف اشاره شده و آنگاه این گام بندی در حوزه علم مدیریت ذکر گردیده است. بعد از آن به پیاده سازی این گام بندی در روش مطالعه فرهنگ سازمانی ‐ به عنوان یکی از اجزای مهم علم مدیریت و سازمان پرداخته شده است. به عنوان یک نمونه عملی نیز کوشیده شده تا قدم های اولیه در جهت پیمودن این گام ها در حوزه «فرهنگ سازمانی» برداشته و به سوی یافتن نگاه دین و قرآن کریم به فرهنگ سازمانی حرکت شود. به این منظور، بررسی مفهوم فرهنگ و جایگاه آن در علم مدیریت مورد توجه قرار گرفته و سپس با برشمردن ابعاد فرهنگی جامعه اسلامی، تفاوت های جامعه و سازمان بیان گردیده و در نهایت با تعدیلات لازم بر روی ابعاد فرهنگی جامعه اسلامی، ابعاد فرهنگ سازمانی از نگاه قرآن کریم فهرست شده است.

چکید فارسی:بررسی های نسبتا گسترده در منابع و مآخذ مدیریت اسلامی نشان می دهد که کتاب، مقاله و یا پایان نامه خاصی یافت نمی شود که به صورت علمی به شناسایی موانع تحقق مدیریت اسلامی پرداخته باشد. از این رو، هدف این مقاله شناسایی این موانع انتخاب شد.این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش توصیفی - اکتشافی است. برای جمع آوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای، طراحی و تنظیم پرسشنامه و مصاحبه با خبرگان استفاده شده است.برای بررسی پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای پرسشنامه شماره 2 (اهمیت موانع) 0.91 و برای پرسشنامه شماره 3 (وضعیت موجود موانع در سازمان ها) 0.83 محاسبه شد. با توجه به اینکه پایایی محاسبه شده از 0.7 بیشتر بود، نتیجه گرفته شد که پرسشنامه های مورد استفاده از پایایی لازم بهره مندند. روایی پرسشنامه ها به گونه ای بود که ابتدا با توجه به پیشینه تحقیق 30 مانع شناسایی شد. سپس این موانع در اختیار خبرگان قرار گرفت که به حذف و یا اضافه شدن تعدادی از آنها منجر گردید (افزایش به 55 مانع). در نهایت این 55 مانع با نظر برخی از خبرگان و با توجه به شباهت موانع به 50 مانع کاهش پیدا کرد. در واقع می توان این انتظار را داشت که پرسشنامه های مورد استفاده در تحقیق به اندازه کافی دارای «روایی محتوایی» باشد.این تحقیق هفت فرضیه داشت که تاثیر موانع برون سازمانی و موانع درون سازمانی (موانع شناختی، موانع سیاستگذاری، موانع برنامه ریزی، موانع اجرایی، موانع نظارتی و موانع ارزیابی) را در عدم تحقق مدیریت اسلامی مورد بررسی قرار داد. این فرضیه ها با آزمون T تک نمونه ای آزمون شد، که همگی مورد تایید قرار گرفت.

اعتماد عنصر کلیدی ارتباطات انسانی است که پیوند دهنده، قوام بخش و تضمین کنننده روابط انسانها در تمام سطوح و ابعاد است. اعتماد را می توان پیمان دو جانبه با دیگران در جهت کسب مقصد توصیف کرد. کمبود اعتماد در رهبری سازمانها بسیار مهم است. عوامل متعددی در ایجاد، حفظ و ارتقا اعتماد نقش ایفا می کند و اعتماد دارای سطوح مختلف و انواع متعددی است که در مقاله به آن پرداخته شده است. الگوی مورد استفاده برای اعتماد در نظریات شهید مطهری الگوی ارتباطات چهار گانه است. با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی و شیوه تحلیل محتوای متن از آثار منتخب شهید مطهری مضمونهای مرتبط با اعتماد استخراج شد. این مضامین در چهار مقوله اعتماد به خدا، اعتماد به دیگران، اعتماد به نفس و اعتماد به طبیعت دسته بندی گردید. به روش تحلیلی با استفاده از مضامین به دست آمده برخی کاربردهای مدیریتی اعتماد در سازمان برشمرده و ارائه شده است.

در این نوشتار تلاش شده است تا با روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، آیاتی که نشاندهنده مسائل پیش­بینی نشده است، مشخص، و علل ابتلا به موضوع مورد اشاره آیه تبیین شود. در مجموع می توان مسائل پیش بینی نشده را در دو دسته مسائل مطلوب و مسائل نامطلوب قرار داد که برخورداری از رزق پیش بینی نشده در دسته مطلوب و دچار شدن به عذابهای الهی و سنت استدراج در دسته نامطلوب قرار می گیرد. توجه به این آموزه ها باعث می شود در اداره سازمان و هم چنین برنامه ریزی در سطح ملی، محور اصلی تنها به علل مادی منحصر نشود و به مسائل اعتقادی و ایمانی که بر زندگی مادی تاثیر مستقیمی دارد، توجه شود. لازمه این امر شناخت درست سنتهای الهی و تاثیر آنها بر زندگی دنیوی است؛ موضوعی که به نظر می رسد جای خالی آن در برنامه ریزی سازمانی احساس می شود.

هدف این پژوهش، شناسایی و استخراج ابعاد، عوامل و معیارهای حکمرانی خدامدار و ارائه الگویی مناسب است. این مقاله ضمن مروری بر ادبیات حکمرانی خوب، عوامل مورد نظر اندیشمندان اسلامی را مورد تحلیل قرار می دهد و چارچوبی را به منظور طراحی الگوی حکمرانی خدامدار پی می افکند. الگو در سه بعد و پانزده عامل طراحی، و به عنوان الگوی پیشنهادی به منظور بهبود طرحها و برنامه های حکومت اسلامی ارائه شده است.