جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقدمه: مساله «رشد اخلاقی» در طول قرن ها از مهم ترین مسایل اجتماعی مورد توجه بوده است. قرآن به عنوان کامل ترین کتاب راهنمای بشر دربردارنده بحث های عمیق اخلاقی است. مسائل اخلاقی در زمان ما اهمیت ویژه ای دارد، چرا که نظریه پردازان مختلفی هر یک بنابر زمینه ایدئولوژیکی و فرهنگی، در این زمینه نظریه پردازی نموده اند و اکثریت آنها نتوانسته اند از زندگی عرفی انسان فراتر رفته و بنیان های روحانی و عقلانی و انگیزشی در اخلاق را که ریشه در خلقت الهی و فطرت آدمی دارد، مورد توجه قرار دهند. مطالعه و بررسی رشد اخلاقی از دیدگاه اسلامی و مبتنی برقرآن کریم نیازمند بررسی گسترده و از ابعاد مختلف می باشد. در این مطالعه سعی شده است به عنوان مقدمه و ورود در این مبحث عظیم، نظریه رشد اخلاقی کولبرگ با رویکرد قرآنی مورد بررسی قرار گیرد.روش کار: این مطالعه از نوع مطالعات مروری است که با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اینترنتی انجام شده است و منابع مرتبط با موضوع استخراج گردیده و مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها: از دید قرآن، انسان در طول زندگی از مراحلی با ویژگی های مخصوص آن مرحله می گذرد و این دیدگاه در نظریه رشد شناختی و اخلاقی روان شناسان معاصر از جمله پیاژه و کولبرگ نیز مطرح شده است. از منظر کولبرگ مراحل رشد اخلاقی ثابت و بدون تغییر هستند و استدلال و داوری های اخلاقی با جنبه های شناختی ارتباط دارد. اما از نظر اسلام قوانین و احکام اخلاقی مطلق و واقعی هستند و از این رو در برخی موارد نظریات روان شناسان غربی کاملا متفاوت و حتی متضاد با رویکرد اسلامی است. از جمله اینکه روان شناسان غربی، به تمامیت رشد اخلاقی انسان کمتر توجه دارند و یا چنان متمرکز بر سطوح پایین تحول اخلاق آدمی هستند که سطوح متعالی روحانی و عقلانی در اخلاق را نادیده می گیرند.نتیجه گیری: مهمترین انتقاد به نظریه رشد اخلاقی کولبرگ این است که تا حدی ماهیت چندبعدی حوزه اخلاق را نادیده گرفته است و دچار محدودیت ها و ضعف های نظری است. اتکاء به نظریه های روان شناسی و ابزارهای تهیه شده برای سنجش رشد اخلاق در غرب، با فرهنگ دینی و ملی ما کاملا تطابق ندارد. هرچند در زمینه مباحث رشد اخلاقی از دیدگاه قرآن، کتب ارزشمندی در منابع شیعی یافت می شود، اما مطالعات کمی در زمینه بررسی و نقد نظریه های نشات گرفته از ذهن روان شناسان غربی با رویکرد قرآنی یا اسلامی انجام شده است. بنابراین لازم است که دانشمندان ایرانی به تولید دانش های مبتنی بر بنیادهای دینی و حکمت و فرهنگ اسلامی - ایرانی روی آورند.

چکیده ندارد.

در فرايند رشد اخلاقي مي‌توان دو نگاه را از هم متمايز کرد؛ نگاه روان‌شناختي و جامعه‌شناختي؛ در نوشتار حاضر تلاش بر آن است که با تلفيق هر دو نگاه، تأثير يکي از نهادهاي اجتماعي (پليس، به‌خصوص راهور) بر رشد اخلاقي افراد جامعه بررسي شود. از ميان عناصر مختلفِ نظام راهنمايي و رانندگي، تنها به قوانين و مجريان (پليس راهور) مي‌پردازيم. داده‌هاي اين پژوهش با مطالعه ميداني و تجربه‌هاي زيسته پژوهشگر (به‌عنوان شهروند و راننده) و نيز اسناد مربوط به قوانين راهنمايي و رانندگي به دست آمده است. براي تحليل داده‌ها نيز از يافته‌هاي روان‌شناختي بهره گرفته شده است. در اين نوشتار نگاهي انتقادي خواهيم داشت و بيشتر بر جنبه مانعيت قوانين راهنمايي و رانندگي و رفتارهاي پليس براي رشد اخلاقي متمرکز خواهيم بود. ادعاي اين نوشتار اين است که برخي قوانين راهنمايي و رانندگي و نيز رفتارهاي پليس، رشد اخلاقي افراد جامعه را مختل کرده و به‌مثابه مانع رشد عمل مي‌کند.

مراقبه و محاسبه از ضروری ترین مباحث اخلاقی و قسمت عمده‌ای از سیر و سلوک عارفان وخودسازی در اخلاق است؛ با توجه به اینکه خودسازی رکن اساسی اخلاق فردی، خانواده و اجتماعی است؛ بی شک اهمیت فراوانی دارد و پرداختن به آن زمینه رشد اخلاقی را برای جامعه بشری فراهم می‌کند. با توجه به تغییر و تحولات گسترده‌ در جوامع کنونی و کشور ما و تاثیر قطعی آن در اخلاقیات جامعه، شایسته است با تمسک به قرآن و روایات معصومان و همچنین با در نظر گرفتن آرای علمای اخلاق وعرفان در اجرایی کردن مراقبه ومحاسبه در اخلاق فردی و خانوادگی برای استقرار مکارم اخلاق پیامبر گرامی اسلام در جامعه و هدایت نوع بشر به‌سوی رشد اخلاقی، گام برداشت، زیرا امروزه بشر بیش از هر زمان دیگر با هجمه های فرهنگی مواجه است که با سلاح تکنولوژی و اتخاذ ابزارگوناگون و رسانه‌های مدرن اعم از اینترنت، ماهواره، شبکه های اجتماعی و... در معرض انحطاط و نابودی اخلاق بشریت است.این نوشتار در چهار فصل به تبیین جایگاه مراقبه و محاسبه نفس از منظر رشد اخلاقی پرداخته است. در فصل نخست به کلیات و مفاهیم و درفصل دوم به حقیقت مراقبه، اهمیت وضرورت آن و وجوه دیگرمانند : مراقبه درمانی، مراتب، درجات، مراحل و نتایج و ثمرات مراقبه نفس، و بررسی مقایسه ای بین مراقبه میان ادیان الهی و غیر الهی و همچنین مراقبه میان اسلام ودیگر ادیان توحیدی پرداخته است و در فصل سوم به بررسی محاسبه نفس، حقیقت، اهمیت، مراحل، راه ها و چگونگی آن، نیزدستورالعمل‌های محاسبه نفس، محاسبه در آیات و روایات اسلامی، آسیب شناسی محاسبه پرداخته است.آن گاه در فصل چهارم در مبحث رشد اخلاقی به چیستی و هدف رشد اخلاقی، بررسی نظریات رشدی وتحول اخلاقی از نظر پیاژه، کولبرگ، بندورا، مراحل رشد اخلاقی از دیدگاه اندیشمندان غربی و اسلامی، نقش محاسبه نفس در اخلاق فردی و اجتماعی، کارکردهای محاسبه نفس در اجتماع، خودکنترلی و تعدیل رفتار و... طرح شده است.

چکیده ندارد.

در نظام اخلاقی نهج البلاغه، بحث از خودشناسی و خودسازی از جایگاه قابل تأملی برخوردار است. به گونه‌ای که با شناخت و به کارگیری آنها می‌توان در زندگی و اخلاق فردی موفق بود و این موفقیت را به جامعه نیز منتقل نمود. در این تحقیق با نگاهی کلّی به نهج البلاغه و سایر کتب دینی و روایی، مسائلی که بر خودشناسی اثرگذار بوده و عامل رشد اخلاق شخصی و اجتماعی می‌باشد، استخراج شده است. بدین منظور که انسان در کنار خودشناسی به خداشناسی که از ثمرات شناختِ خود است دست یابد و سپس به خودسازیِ اساسی و صحیح بپردازد. در خودشناسی به مسائل شناختی در قالب عناوینی همچون: مفهوم شناسی، ضرورت شناسی، مسیر شناسی، اندازه شناسی، ارزش شناسی، مانع شناسی، نتیجه شناسی و هدف شناسی اشاره شده و تاثیرات آن‌ها بر اخلاق فردی و اجتماعی لحاظ گردیده است. در بحث خودسازی نیز، مسائلی که به اصلاح و تربیت نفس کمک می‌کند در دو بخش اصول و مبانیِ ایجابی و سلبی مورد موشکافی قرار گرفته است.اخلاص، حیا، تقوا و عدالت از جمله مواردی هستند که در اصول ایجابی مورد بحث قرار گرفته و به مسائلی همچون دوری از گناه، دوری از طمع و دوری از همنشینی با اشرار در بعد مبانی سلبی اشاره شده است. همچنین مبانی ایجابیِ خودسازی مانند: زهد، ریاضت، توبه، مشارطه، مجاهده و انفاق مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

این نبشتار نخست به تبیین اجمالی دیدگاه کالبرگ درباره نحوه تحوّل و رشد اخلاقی می‏پردازد و سپس نکاتی نقدآمیز را در بررسی دیدگاه او بیان می‏کند. هدف از پژوهش بررسی و نقد دیدگاه کالبرگ درباره رشد اخلاقی با توجه به دیدگاه اندیشمندان دیگر می‏باشد. کالبرگ در تبیین رشد اخلاقی همه افراد، دنباله‏رو پیاژه است. دیدگاه پیاژه در زمره دیدگاه‏های شناختی قرار دارد و از این منظر، دیدگاه کالبرگ همانند دیدگاه اوست؛ اما تفاوت‏های مهمی نیز با دیدگاه وی دارد. کالبرگ رشد اخلاقی را به سنین بالاتر از دوازده سالگی نیز سریان می دهد. وی رشد اخلاقی انسان‏ها را در شش مرحله طبقه‏بندی می‏کند و رشد اخلاق را مترتب و موازی با رشد روان‏شناختی آنها می‏داند. این تبیین کالبرگ واکنش‏ها و پیامدهای مختلفی در محافل علمی به دنبال داشته است. از جمله یافته‏های پژوهش، نقدهایی است که در دیدگاه کالبرگ وجود دارد و به آنها کمتر توجه شده است.

روان‌شناسی اخلاق به مطالعه روان‌شناختی فضائل و رذائل اخلاقی و رفتارهای متناسب با آنها به‌منظور تحلیل علمی و کشف مبانی انسان‌شناختی آنها می‌پردازد. هدف اصلی این مقاله ارائة توصیفی تعریف، موضوع و قلمرو روان‌شناسی اخلاق است. این قلمرو شامل مسائل و موضوع‌هایی از روان‌شناسی است که به‌گونه‌ای مؤثر بر اخلاق است؛ از جمله این مباحث می‌شود از مبانی انسان‌شناختی اخلاق، عوامل مؤثر بر تحول روانی، تفاوت‌های فردی و روانی، روان‌شناسی کمال، شخصیت و اخلاق، آسیب‌شناسی روانی و اخلاقی، روان‌شناسی اجتماعی و اخلاق، روان‌سنجی و اخلاق، رشد اخلاقی، شیوه‌های تغییر نگرش و رفتار، خودگرایی روان‌شناختی و لذت‌گرایی روان‌شناختی، اراده اخلاقی و وجدان اخلاقی و نیز احساسات اخلاقی نام برد. روش تحقیق در این مقاله «توصیفی» و اغلب براساس مطالعات تجربی در روان‌شناسی و تا حدی نیز براساس تأملات فلسفی و عقلی و نقلی در این قلمرو است. از جمله دستاوردهای این جستار، طرح بحث در خصوص رابطه اخلاق و روان‌شناسی و ارائه طریق در زمینه خدمات روان‌شناسی به اخلاق است.

مدیریت آموزش اخلاق در سازمان بر بهره وری آموزش تاکید دارد. بهره وری به دلیل ارتباط مفهومی با امانتداری در اخلاق حرفه ای، ارتباط دو سویه با آموزش اخلاق دارد. دانشمندان تعلیم و تربیت که در آموزش اخلاق مطالعه می کنند مؤثر بودن این آموزش را بررسی می کنند. در این مباحث غالباً دو مفهوم متمایز اما مرتبط کارایی و اثربخشی تفکیک نمی شود. در این مقاله براساس تفکیک این دو مؤلفۀ بهره وری، شرایط اثربخش بودن و کارایی برنامه آموزش اخلاق تحلیل می شود. در این مطالعه آموزش اخلاق در رهیافت سازمانی و آموزش بزرگسالانِ شاغل در حرفه ها طرح می شود. سلطه سازمان ها بر مشاغل ضرورت اخذ چنین رهیافتی را نشان می دهد. ملاک در تحلیل اثربخشی برنامه آموزشی ابعاد مختلف تغییر حاصل از آموزش اخلاق است و ملاک در تحلیل کارایی، مشارکت فعال یادگیرنده در فرایند تعاملی یاددهی و یادگیری است. یافته های این پژوهش می تواند سیاست گذاران و مدیران آموزش اخلاق در سازمان ها را نسبت به ارتقاء بهره وری آموزش اخلاق یاری دهد.