اثبات توحید و یگانگی خداوند و اعتقاد به آن بینش آدمی را در زندگی تعیین و راه را برای او روشن میکند؛بشر با تفکر و استدلال های محتلف به ایمان و اعتقاد قلبی میرسد
... د و برای نیل به این هدف ائمه و پیشوایان دینی از روش های متفاوتی برای بیان و تبیین استدلال ها و براهینی فلسفی و عقلی استفاده میکنند .چنانچه در این پژوهش تلاش بر این است که به روش شناسی براهین توحیدی از منظر امیرالمومنین(ع) با تاکید بر نهج البلاغه و کتاب التوحید صدوق بپردازد ابتدا به روش شناسی و شناخت شیوه ها ویا گام ها فنی برداشته شده میپردازد و سپس به دلایل اساسی برای استفاده از این روش های خاص برای اثبات براهین توحیدی در کتاب نهج البلاغه و کتاب التوحید است .آنچه در این پژوهش مورد سوال است این که امام علی (ع) در تبیین ابعاد مختلف توحید از چه روش ها و با کدام منهج به استدلال پرداخته است و علت به کار گیری تنوع روشی حضرت چه بوده است و چرا از روش های مختلف استدلال استفاده نموده اند آثار و فوائد این تفاوتها و تنوع براهین چیست و آیا براهین معهود فلسفی وجود در بیان ایشان وجود دارد وتشابهات و تفاوت های براهین توحیدی ارائه شده چیست به منظور دستیابی به این هدف،در قالب روش توصیفی-تحلیلی و به منظور دستیابی به مجهولات ابتدا روش ها و مجموعه راه هایی که برای اثبات توحید وجود دارد در دسته بندی های متفاوت ارائه میشود .مانند براهین جهان ، وجود و غایت شناختی و راه دل، تجربه و استدلال و همچنین براهینی از طریق اختلاف و اتحاد سالک، طریق و غایت و براهینی که بر حسب طریق هستند به همراه راه آفاقی، راه نفسی ، راهی از مقصد به مقصود یا تقسیم قرآنی و در نهایت روش لمی و انی یا منطقی . نتایج پژوهش نشان می دهد با مطالعه دقیق در خطبه های نهج البلاغه و روایات منتسب به امیرمومنان (ع)در کتاب التوحید صدوق این مطلب روشن میشود که در بیانات امام علی (ع) درمساله اثبات توحید و یگانگی خداوند، سرشار از استدلال ها و براهینی فلسفی مانند: استناد به علیت ،علت فاعلی،غایی،...و براهین تجربی مانند:برهان نظم ،نبوت و .... و براهین فطری است. آن حضرت هیچگاه از روش غیر برهانی همانند شعر یا مغالطه استفاده نکرده ایشان برای اثبات توحید از روش های متنوع استفاده کرده اند چرا که با توجه به میزان فهم و درک مخاطبان استدلالات مختلف ارائه میفرمودند .گاهی با برهانهای عقلی و استدلال وارد بحث میشوند و گاهی هم پاسخ های جدلی و خطابی،بدین ترتیب در همه موارد به مقتضای فهم مخاطبان سخن گفته شده است .آنچه در نتیجه تحقیق برای ما روشن است آن است که امام علی (ع) با بیان هر کدام از استدلال ها در زمان خود شاید به ظاهر سهل ممتنع به نظر برسد اما آنچه اعجاز کلام ایشان را نشان می دهد شکل استدلال های ایشان است که در قالب های مختلف براهین و روش های شناخت شده منطقی جای میگیرد.
بیشتر