جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دو تمدن ایران و هند، سابقه ‌ای دیرپا در تاریخ آسیا دارند. بررسی تطبیقی ریگ ‌ودا و اوستا به وضوح این معنا را نشان می ‌دهد. باورها، آیین‌ ها، اساطیر مشترک و نیز تجلی آنها در هنر و معماری ایران پیش از اسلام، خاستگاه مشترک دو تمدن را، به ‌ویژه با توجه به پیشینه مشترک آریایی‌ بودن دو قوم اثبات می ‌کند.حضور اسلام در ایران، دامنه گسترش این دین را تا مرزهای هند وسعت بخشید و هندوان از این طریق با اسلام آشنا شدند. خارج از حضور سیاسی و بعضا، نظامی مسلمانان که در سال 1193 میلادی به فتح دهلی توسط قطب ‌الدین ایبک انجامید، تبادل فرهنگی میان دو تمدن ایرانی - اسلامی با تمدن هندی بسیار وسیع و گسترده بوده است. در این میان رویکردهای عرفانی و صوفیانه، به ‌ویژه پس از حضور خواجه معین ‌الدین و میرسیدعلی همدانی، شاگرد علاالدوله سمنانی، یکی از مهمترین حلقه ‌های اتصال این دو تمدن بوده آن چنان‌ که داراشکوه متاثر از همین ارتباط بسیار عمیق، اوپانیشادها را «کتاب مکنون» خواند و تاویل آن را تاویل قرآن شمرد.این مقاله از نسبت ‌های وسیع فکری میان دو تمدن بزرگ آسیایی، یعنی تمدن اسلامی و هندی، صرفا به مقوله وحدت‌‌ وجود خواهد پرداخت؛ امری که تجلی گسترده آن در مواردی سبب گردید فرق عرفانی و حکمای مسلمان هندی از گرایش به وحدت ‌وجود اجتناب کنند تا مرز آیینی و اعتقادی خود با هندوئیزم مبتنی بر اوپانیشادها (به ‌ویژه، مکتب فلسفی و دانتا) را روشن و مشخص سازند. مبنای مقاله تبیین وجوه مشترکی در اسلام و هندوئیزم است که مسالمت و تفاهم وسیع این دو آیین در هند را رقم زد و حتی به ظهور مشاربی چون «دین الهی» توسط اکبر (1014-963 ق / 1605-1556 م)، سومین پادشاه گورکانی، انجامید، و نیز تاکید بر این معنا که تلاش در جهت ایجاد اختلاف میان هندو و مسلمان به‌ عنوان بخش اعظم هویت آسیایی کاملا سیاسی، و به ‌ویژه انگلیسی، بوده است.

وحدت وجود و وحدت شهود از مفاهیم معروف در عرفان‌اند که بحث‌های گوناگونی دربارة آنها صورت گرفته است و دانشمندان و عارفان مختلف، نظرات و تعاریف گوناگونی در رابطه با آنها ارائه کرده‌اند. برخی وحدت وجود را مقامی عرفانی دانسته‌اند که از مقام وحدت شهود برتری دارد و برخی دیگر به اصالت وحدت شهود رأی داده‌اند و عارفانی نیز در آثارشان این دو را یک مفهوم با تعاریفی متفاوت دانسته‌اند. از آنجا که فیلسوفان و عارفان مختلف، این دو مفهوم عرفانی یا فلسفی را به گونه‌های مختلفی تعریف کرده‌-اند، لازم است که تعاریف عارفان در این زمینه در کتاب‌هایشان مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. لمعات فخرالدین عراقی که به نوعی آینة تمام‌نمای عرفان وحدت وجودی ابن عربی است و همچنین از مبانی عرفان عملی عارفان پیشین بهره گرفته است، می‌تواند به عنوان یکی از کتاب‌های مهم در تعریف این دو مفهوم در نظر گرفته شود. در این پژوهش، ابتدا به تعاریف مربوط به این دو مفهوم پرداخته شده و سپس نوع بیان فخرالدین عراقی دربارة این دو مفهوم در کتاب لمعات، مورد بررسی و تدقیق قرار گرفته است. سخنان عراقی در این کتاب به گونه‌ای است که می‌توان گفت، او این دو مفهوم را از یک جنس می‌داند و تفاوتی بین آنها قائل نیست و یا آنکه معتقد است که یکی مقدمة به وجود آمدن دیگری است.

این‌ مقاله‌ با روش‌ مقایسه‌ای‌Comparativy Stmdy) )، عرفان‌ اسلامی‌ و ذن‌ بودایی‌ را بررسی‌ می‌کند و در صدد پاسخگویی‌ به‌ پرسش‌های‌ ذیل‌ بر می‌آید: 1. ارتباط‌ دین‌ و عرفان‌ چگونه‌ است؟ 2. تفاوت‌ عرفان‌ دینی‌ و عرفان‌ بشری‌ در چیست؟ 3. آیا عرفان‌ بشری‌ می‌تواند انسانی‌ را به‌ کمال‌ مطلوب‌ برساند؟ نگارنده، پس‌ از معرفی‌ ذن‌ بودایی‌ و عرفان‌ اسلامی، به‌ بررسی‌ نکات‌ اشتراک‌ و اختلاف‌ این‌ دو پرداخته، پس‌ از نقد و بررسی، به‌ این‌ نتیجه‌ می‌رسد که‌ دین‌ و عرفان، هر دو دارای‌ ریشة‌ فطری‌ بوده، در ارتباط‌ طولی‌ با یک‌دیگر قرار دارند؛ بدین‌ سبب، تقابل‌ و تضاد در میان‌ این‌ دو، معنا نمی‌یابد. همچنین‌ بیان‌ می‌دارد که‌ یکی‌ از نقاط‌ قوت‌ عرفان‌ دینی، ابتنای‌ آن‌ بر وحی‌ است؛ بنابراین، دین‌ به‌ جهت‌ اتصال‌ به‌ منبع‌ الاهی، سریع‌ترین، نزدیک‌ترین، سالم‌ترین‌ و درست‌ترین‌ راه، جهت‌ کسب‌ معرفت‌ را ارائه‌ می‌دهد.

قرآن کریم معجزه‌ی پیامبر اکرم‌(ص)،همواره در طول تاریخ اندیشمندان ومحققان بزرگی را بر آستان حقایق خود به تعظیم وا داشته است.تلاش برای فهم حقایق راستین کلام الهی از همان بدو نزول آن تابه امروز، سبب پدید آمدن تفاسیر با ارزشی از این کلام الهی گردید.در این میان ، تفسیر صدرالمتألهین یکی از تفاسیر برجسته و ممتاز امامیه به شمار می‌رود . این تفسیر در بردارنده تمامی آیات وسور قرآن نیست ، امّا به لحاظ محتوا ومعنا از پرمایه‌ترین و ژرف ترین و به لحاظ روش،از جامع‌ترین تفاسیر به حساب می‌آید.این نوشتار که با هدف شناخت وشناسایی تفسیر واندیشه‌های تفسیری ملاصدرا تدوین گردیده است در دو بخش به چگونگی کاربرد حکمت متعالیه در تفسیر قرآن ملاصدرا می‌پردازد.بخش نخست این نوشتار به دوفصل تقسیم می‌شود . در فصل اول به معرفی حکمت متعالیه ، چگونگی شکل گیری آن و بیان روش حکمت متعالیه در شناخت حقایق پرداخته شده است. ملاصدرا با بهره‌گیری از سه منبع عقل،وحی و شهود توانست حکمت متعالیه را پی ریزی کند. وی با آگاهی از روش مکاتب پیش از خود ،طریقه هر کدام از آنها را به تنهایی برای رسیدن به مطلوب ومقصود کافی نمی‌داند وبرآن است تا با تلفیقی از روش مکاتب پیشین راهی نو و بدیع در رسیدن به حقیقت ارائه دهد.فصل دوم از این بخش به بیان تفسیر وروشها وگرایشهای تفسیری وهمچنین به بیان روش وگرایش ملاصدرا در تفسیر قرآن پرداخته شد.بخش دوم این نوشتار که هدف اصلی از نوشتن این پایان‌نامه را در بر دارد به بیان شواهد و نمونه‌هایی از تفسیر ملاصدرا می‌پردازد که ضمن آن چگونگی کاربرد اصول حکمت منعالیه درتفسیر روشن می‌‌گردد.این بخش به چند فصل تقسیم می‌شود. که در هر فصل ابتدا توضیح مختصری از آن مبانی واصول داده شده است وسپس به بیان شواهد ونمونه‌هایی در تفسیر ملاصدرا، که ایشان با بهره‌گیری از آن اصل به تفسیر آن آیه مبادرت ورزید ،پرداخته شده است .از جمله اصول ومسائلی که در این بخش از نوشتار در طی فصول جداگانه به آن پرداخته شد ، عبارتنداز: حرکت جوهری ونتایج آن ،بسیط الحقیقه کل الاشیاء ، مثل افلاطونی، مسأله علم باریتعالی ومراتب آن ، معاد جسمانی ، خلود کفار در عذاب ، اصالت وجود ،وحدت وجود ووحدت تشکیکی آن.

یکی از آن عارفان بنامی که، عرفای دیگر از وی تأثیر گرفته اند و چراغ اندیشه و تفکر او را به دست گرفته اند، شیخ اکبر معروف به ابن عربی است. به علت گسترده بودن اطلاعات ابن عربی دربار? فلسفه، کلام،تفسیر،عرفان و حدیث است که عرفای اسلامی پس از وی به شدت تحت تآثیر افکار او قرار می گیرند و دارای مبادی، اصول می گردد. او خود معتقد است که کلام او از عالم امر نازل می شود پس دارای یک نظام واحد است و همانند قرآن بعضی از آن بعضی دیگر را تفسیر می کند. ولی این نظام واحد برای کسی روشن می شود که نسبت به مباحثی همچون عالم احدیت، واحدیت، اسماء و صفات حق، وحدت وجود، حضرات خمس، اعیان ثابته، و انسان کامل آگاهی داشته باشد.و به حق تنها عارفی که از تعلیمات ابن عربی در اندیشه و آراء خود استفاده نموده است و بهره ها جسته، شاه نعمت الله ولی است که حکمت از طریق فصوص الحکم برقلب و جان وی راه یافته است.رسال? پیش رو که در باب بررسی میزان تاثیر پذیری اندیشه های شاه نعمت الله ولی از اندیشه های ابن عربی می باشد در چهار فصل تنظیم شده است که به قرار زیر است :فصل اول مربوط به کلیات می باشد . در این فصل به موضوعاتی همچون سوالات پژوهش، فرضیه های پژوهش، اهداف پژوهش، جامعه آماری ، حجم نمونه، روش تحقیق ، مدل تحقیق و... اشاره شده است . روش تحقیق به کار گرفته شده در این رساله روش توصیفی تحلیلی بوده و حجم جامعه آماری جهت بررسی 1362 صفحه می باشد . در فصل دوم به زندگی نامه و آثار شاه نعمت الله ولی و ابن عربی اشاره گردید. از جمله مباحث مهمی که در این فصل ذکر شده است ، اشاره به چهارچوب کلی عرفان ابن عربی و سلسله شاه نعمت اللهی می باشد. در فصل سوم که تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد، اندیشه های ابن عربی وشاه نعمت الله ولی در دوازده مورد (وجود، اسما و صفات ، اعیان ثابته ، تجلی ، تشبیه و تنزیه ، جبر و اختیار ، وحدت وجود ، قلب ، انسان کامل ، عقل اول ، عشق ، رمز و تمثیل) مورد بررسی قرار گرفت . در فصل چهارم نیز که نتیجه گیری کلی رساله ذکر گردید. کلید واژه ها: ابن عربی ، شاه نعمت الله ولی ، عرفان، وجود، انسان، عشق،اعیان

یکی از نظرات مطرح درباره خدا و خلق نظریه وحدت است و طرفداران این نظریه را مکتب وجودی می نامند. منظور از وحدت در این مقاله این است که خدا وجود است و همه چیز وجود است پس خدا همه چیز است. نگارنده در این اثر کوشیده است با ارائه سندهای متعدد ایده وحدت وجود را توضیح می دهد و آنگاه با ذکر چند دلیل آن را به نقد بنشیند.