جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسترهای حاکم بر جامعه همواره جهت دهنده افکار و شکل دهنده ایدئولوژی جوامع هستند. بنا بر تحلیل گفتمان انتقادی، مسایل قدرت و سلطه منجر به بروز گفتمانهای متفاوت و با اهداف خاص می گردند. رابطه زبان و ایدئولوژی رابطه ای دو سویه است و در ورای ظاهر گفتمان معانی زیادی قابل دستیابی است.حضرت فاطمه زهرا (س) در خطبه فدک، در انتقاد از اوضاع بعد از رحلت حضرت پیامبر (ص) و تغییر ساختار جامعه، با استفاده از صورت های زبانی، بستر ایدئولوژیک جامعه را مورد انتقاد قرار می دهند و حقایقی راه گشا بیان می نمایند. در این مقاله کوشش می شود با تحلیل گفتمان انتقادی خطبه و در عبور از دال و رسیدن به مدلول کلام، فحوای خطبه فدک رمز گشایی و معنی یابی شود. از جمله موارد قابل ملاحظه در تحلیل گفتمان انتقادی خطبه، دغدغه اصلی حضرت زهرا (س) در هشدار نسبت به ایدئولوژی حاکم و تغییر و تحولات جامعه اسلامی است که نابودی میراث ایمانی-اسلامی نبوی را هدف گرفته اند.

چکیدهحضرت زهرا (س) پس از رحلت نبی اکرم (ص) و خلع ید عوامل ایشان از فدک و غصب آنتوسط خلیفه اول ، ظاهرا به دلیل استیفای حق مالکیت خود بر فدک در مسجد مدینهخطبه ای مفصل ایراد کردند ؛ ولی قسمت اعظمی از خطبه مربوط به حقانیت دین اسلام و نبوت پیامبر اعظم( ص) و احکام الهی و دلایل مستدلدر مورد حق ولایت و خلافت بلافصل امام علی( ع) بعد از پیامبر( ص) است و البته در مورد رد ادعای خلیفه اول در مورد ارثیه یا هبه نبودن فدک نیز، حضرت با استناد به آیات محکم الهی سخنان و دلایلشان را مطرح می کنند. در خطبه مشهور به فدکیه ساختار تمامی استدلالات حضرت زهرا(س) مبتنی بر آیات الهی است، بطوریکه در متن خطبه بیش از سی وپنجبار بطورصریحو بهشیوه نقلی و اقتباسی به آیات الهی استناد شده است . البته استنادات خطبه صرفا به ظاهر آیات محدود نشده بلکه با بررسی های بعمل آمده و نشانه هائی که از متن خطبه بدست می آید؛ایشان تلویحا بیش ازهشتصد بار و به شیوه تلمیحی از آیات الهی در سراسر خطبه بهره گرفته اند.تحلیل استنادات قرآنی حضرت زهرا (س) نشان می دهد که ایشان برای اتمام حجت و برطرف ساختنشبهات با استناد به محکمات آیات الهی ، با احتجاجی وحی گونه ضمن رد کردن ادعاهای مطروحه در مورد ولایت و خلافت بلافصل نبی اکرم ( ص) و همچنین ملک فدک و شرایط حاکم بر جامعه پس از جریان سقیفه ، مخاطره جدی برای امت اسلام را در دوری از قرآن و سیره نبوی دانسته اند. خطبه حضرت زهرا (س) در چنین شرایطی در میان غبار فتنه ها، به فرقانی برای تمیز حق از باطلبرای همیشه در تاریخ ماندگار گردید.واژگان کلیدی: آیات قرآن، خطبه فدکیه، فدک، حضرت زهرا (س)، ولایت

در این پایان نامهسعی شده است شیوه‌های دفاع حضرت زهرا (س) از ولایت بر اساس آیات و روایات مورد بررسی قرار گیرد. ماحصل مطلب آن که حضرت زهرا (س) در خطبه‌ای که در مقابل زنان مهاجر وانصار ایراد فرمودند به پنج نکته اساسی هشدار دادند: حضرت در ذکر اوصاف مردم آن روزگار از بی وفایی و ناتوانی آنان در سیاست نالیدند و آنان را مورد سرزنش قرار دادند و حضرت زهرا (س) به دنبال اثبات این مطلب بودند که خلافت و جانشینی پیامیر (ص) باید مبتنی بر وحی الهی باشد و همچنین به سرزنش قریش پرداختند . که آنان غدیر و اتفاقات آن را فراموش کرده و از ولایت امیرالمومنین روی گردان شدند. و هچنین حضرت برای بیداری مردم به ذکر برخی از فضایل علی (ع) پرداختند و در آخر هم به آثار زیان بار دوری از ولایت، این انحراف عظیم اشاره فرمودندو مضرات آن را بیان کردند.کلید واژگان: حضرت زهرا (س)، خطبه در حضور زنان مهاجر و انصار. دفاع از ولایت، امیرالمومنین