جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأکید میل بر رد معرفت پیشینی سبب شده که او نیز همانند تجربه‌گرایانی چون هیوم، دست به دامان روان آدمی شود و ریشه بسیاری از باورها را در روان آدمی بجوید. قوه عقل در نظر او لوح سفیدی است که مشاهده و تجربه نقش­هایی بر روی آن ترسیم می‌کنند. در مرحله بعد روان آدمی دست به کار می‌شود و آدمی را وادار به پذیرفتن پدیده‌های تکراری می‌کند. این باور به مرور زمان و پس از تکرار مکرر یکنواختی‌های موجود در طبیعت، مهر تأیید مجددی می‌خورد؛ گویی کشف هر قانون جدیدی نه تنها خود آن قانون را اثبات می‌کند، بلکه به تثبیت سایر قوانینی که با استفاده از این روش به دست آمده‌اند نیز کمک می‌کند. این پژوهش برآن است که جایگاه استقرا را در منطق جان استوارت میل نمایان سازد و نیز نشان دهد که تلاش­های او برای توجیه استقرا کافی نبوده است. به همین منظور کتاب نظام منطق (The System of Logic) میل مورد بررسی قرار گرفته و نظر برخی از مفسرین در باب آن بیان شده است. در ضمن بحث، سعی شده نظر میل در باب قیاس نیز بیان شود و به این ترتیب تصویری کلی از منطق جان استوارت میل ارائه شود.

برداشت رایج از عبارت <فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنَانٍ> در آیۀ دوازده سورۀ انفال براساس نظر بیشتر مفسّران، معنای ظاهری گردن زدن و قطع انگشتان است. پژوهش حاضر با روش توصیفی­ _تحلیلی ضمن واکاوی و بررسی تفاسیر شیعه و اهل‌سنّت در قرون مختلف به تحلیل انتقادی برداشت تفسیری یادشده، پرداخته و با تأمّل در گسترۀ معانی واژگان آیه و با تکیه بر سیاق و دیگر قراین موجود در آن، رویکرد متفاوتی ارائه داده است. براساس این رویکرد، مخاطب عبارت یادشده ملائکه هستند و نه مؤمنان. در واقع ملائکه در راستای معیّت الهی ضمن تثبیت قلب­ خداجویان از سویی و از سوی دیگر با ایجاد رعب، بر کافران گردن­کش احاطه پیدا کرده و قدرت عمل را از آنان گرفته و دستشان را از هر اقدام مؤثّری کوتاه کرده‌­اند. دستاورد پژوهش حاضر و برداشت تفسیری حاصل از آن می‌­تواند دلیلی دیگر بر ردّ پدیدۀ اسلام‌­هراسی و اتّهام خشونت‌­طلبی اسلام باشد.

شناخت دین اسلام، در مرحله نخست با معرفی و تبیین آیات قرآن کریم توسط رسول خدا| صورت گرفت. با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی عصر نزول، مانند: ابتدایی بودن خط، تعداد اندک افراد دارای قدرت خواندن و نوشتن و گستره جغرافیایی وسیع دعوت، به نظر می رسد بهترین راه برای تبلیغ دین و معرّفی قرآن کریم، تلاوت قرآن بوده است. با دقت در آیات قرآن کریم، مشاهده می شود که آثار مختلفی بر تلاوت قرآن مترتب شده است. محور این نوشتار، تأثیرهای تلاوت قرآن بر هدایت قلبی مخاطبان است؛ از این رو بر ایجاد و ازدیاد ایمان تأکید شده است. از طرفی، برای تأثیرپذیری از تلاوت قرآن، لازم است شرایطی در افراد موجود باشد، مانند: اراده، قلب خاشع و خود را مخاطب قرآن دیدن که از مراجعه به آیات به دست می آید. نوشته پیش رو با نگاه به آیات کلام الله و استفاده از متون تفسیری، در صدد بررسی و تبیین بخشی از آثار تلاوت قرآن و شرایط تأثیرپذیری از آن است.

قرآن کریم در بخشی از سورۀ نمل به ماجرای حضرت سلیمان و ملکۀ سبا پرداخته است. در آیۀ 44 این سوره به طراحی خاص صحن قصر حضرت سلیمان اشاره کرده است و اینکه ملکۀ سبا هنگام ورود به این صحن دچار اشتباه شد و تصور کرد که بر آب قدم میگذارد. دلیل این طراحی خاص توسط حضرت سلیمان سوال اصلی این تحقیق است که با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به آیات قرآن به آن پاسخ داده شده است. نظرات مفسران در مورد این آیه در سه دسته قرار میگیرد؛ نخست گروهی که حادثۀ بیان شده در آیه 44 این سوره دربارۀ ورود ملکۀ سبا به صحن قصر را یک معجزه و به دنبال معجزات دیگر حضرت سلیمان برای ایمان آوردن ملکۀ سبا می دانند؛ دوم گروهی که این اقدام را قدرت نمایی و برای نشان دادن برتری حضرت سلیمان دانسته اند؛ و سوم گروهی که این حادثه را طراحی حضرت سلیمان برای دیدن مشخصات جسمانی ملکۀ سبا دانسته اند. این نظرات به صورت کامل نمی تواند آیه را توضیح دهند و با تبیین دیدگاه این تحقیق ضعف تبیین آنها روشن خواهد شد. اما دیدگاهی که با استفاده از تحلیلی روانشناختی در این تحقیق ارائه می شود، کاملاً با استناد به قرآن کریم ارائه شده است و نقاط ضعف سایر نظرات را ندارد. در این تحقیق با تحلیل این آیه و آیات قبلی در مورد این ماجرا مشخص می شود که تفاسیر بیان شده از این آیه قابل دفاع نیستند و در واقع این اقدام حضرت سلیمان دربردارندۀ سبکی روانشناختی برای ایجاد زمینۀ پذیرش حق و ایمان به خدا در ملکۀ سبا بوده است.

فلسفه جان استوارت (استیوارت) میل اولین جلد از مجموعه بزرگان اندیشه نشر نو است که به تفکرات و روش فلسفی جان استوارت میل، فیلسوف، مورخ، اقتصاددان و روانشناس انگلیسی پرداخته است. کتاب ابتدا سرگذشت استوارت میل را بازگو می‌کند و پس از آن آثار این فیلسوف همچون فایده‌گرایی، رساله آزادی و اندیشه‌ها و اعتقادات دیگر او را بررسی می‌کند.

یگانه مقصودی که برای آن افراد بشر حق دارند به صورت فردی یا جمعی در آزادی عمل هر یک از افراد مداخله کنند صیانت ذات است... یگانه مقصودی که اعمال قدرت بر هر یک از اعضای جامعه ای متمدن را، حتی بر خلاف ارادهٔ او، موجه می سازد پیشگیری از صدمه رسیدن به دیگران است. خیر خود شخص، چه خیر جسمانی و چه خیر اخلاقی اش، دلیل کافی برای این کار به دست نمی دهد...یگانه بخشی از رفتار فرد که وی در قبال آن مسئول جامعه است بخشی است که به دیگران ارتباط دارد. در بخشی که صرفا به خود او مربوط است، استقلال او، از منظر حق، مطلق است. فرد فرمانفرمای خویش است، فرمانفرمای جسم و جان خویش.

یگانه مقصودی که برای آن افراد بشر حق دارند به صورت فردی یا جمعی در آزادی عمل هر یک از افراد مداخله کنند صیانت ذات است... یگانه مقصودی که اعمال قدرت بر هر یک از اعضای جامعه ای متمدن را، حتی بر خلاف ارادهٔ او، موجه می سازد پیشگیری از صدمه رسیدن به دیگران است. خیر خود شخص، چه خیر جسمانی و چه خیر اخلاقی اش، دلیل کافی برای این کار به دست نمی دهد...یگانه بخشی از رفتار فرد که وی در قبال آن مسئول جامعه است بخشی است که به دیگران ارتباط دارد. در بخشی که صرفا به خود او مربوط است، استقلال او، از منظر حق، مطلق است. فرد فرمانفرمای خویش است، فرمانفرمای جسم و جان خویش.

این کتاب به معرفی شخصیت‌های مطرح در قرون وسطای مسیحیت و نیز تبیین دیدگاه‌های الاهیاتی و فلسفی آن‌ها پرداخته است. این کتاب با دوره آغازین مسیحیت که به دوره آبا یا پدران کلیسا معروف است، آغاز می‌شود و به ترتیب تاریخی تا پایان قرن سیزدهم که شامل معرفی آرا و دیدگاه‌های دانز اسکوتوس است، ادامه می‌یابد. مؤلف در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته است، هدف از نگارش این اثر را صرفاً ارائه بیان کلیات یا مجموعه‌ای از برداشت‌های مختلف درباره فلسفه قرون وسطا نمی‌داند، بلکه می‌کوشد از سیر فلسفه قرون وسطا و دوره‌های مختلف آن شرح معقول و منسجمی به‌دست دهد. مروری بر کتاب تاریخ فلسفه 2 فلسفه قرون وسطا دورۀ تاریخ فلسفۀ که تألیف فردریک کاپلستون فیلسوف متأله و یکى از برجسته‌ترین مورخان فلسفه در عصر جدید است، از جامعترین و روشنترین کتب تاریخ فلسفه است که پس از انتشار با اقبال فیلسوفان و دوستداران و دانشجویان فلسفه و منتقدان روبرو شده است.تاریخ فلسفه اثر فردریک کاپلستون یکی از برجسته‌ترین آثار کلاسیک در زمینه تاریخ فلسفه‌است که در نه جلد به نگارش درآمده‌است. بیش از پنجاه سال از تألیف کتاب گرانقدر سیر حکمت در اروپاى شادروان محمد على فروغى مى‌گذرد. فروغى پس از ترجمۀ گفتار در روش دکارت متوجه شد که این رسالۀ عمیق در ایران درست فهمیده نمى‌شود و در واقع صرف ترجمه و ارائۀ مجرد افکار یک فیلسوف، اگر خوانندگان به پیوستگى آن با آراء قبلى و با سیر تطور بعدى و زمینۀ تاریخى آن آشنا نباشند، بى‌فایده است. او بدرستى دریافته بود که شناخت آراء فلسفى و فهم افکار واقعى هرفیلسوفى نخست در «تاریخ فلسفه» امکان‌پذیر است. نگرش تاریخى به فلسفه و عموما به تمام دستاوردهاى انسانى، در گذشته کمتر سابقه داشته است. قدما در واقع براى تاریخ فلسفه شأنى قائل نبودند و اصولا چندان توجهى به منشاء آراء فلسفى و تأثیر و تأثر و سیر و بسط تاریخى آن نداشتند. به گفتۀ امیل بریه: «مطالعۀ تاریخ فلسفه در مجموع سیر زمانى آن، با توجه به وحدت این سیر تطورى، امرى است که تقریبا تازگى دارد. این امر یکى از وجوه متعدد اعتقاد به ترقى روح انسانى است که در اواخر قرن هجدهم به ظهور رسید. در فلسفۀ تحصّلى اوگوست کنت به اعتبارى، و در فلسفۀ هگل به اعتبارى دیگر، سیر تاریخى فلسفه به عنوان لازم ذات فلسفه تلقى شد.» مى‌دانیم که هگل فلسفه را همان تاریخ فلسفه مى‌دانست؛ به عقیدۀ او، فلسفه را فقط باید در تاریخ فلسفه آموخت. با این اعتبار، اگر بخواهیم دست کم فلسفۀ جدید غرب را بشناسیم، و افکار ماهوى فلاسفۀ آن را بدانیم، ناگزیر از اتخاذ این دید تاریخى هستیم، دیدى که در تاریخ فلسفه منعکس است.

این کتاب به معرفی شخصیت‌های مطرح در قرون وسطای مسیحیت و نیز تبیین دیدگاه‌های الاهیاتی و فلسفی آن‌ها پرداخته است. این کتاب با دوره آغازین مسیحیت که به دوره آبا یا پدران کلیسا معروف است، آغاز می‌شود و به ترتیب تاریخی تا پایان قرن سیزدهم که شامل معرفی آرا و دیدگاه‌های دانز اسکوتوس است، ادامه می‌یابد. مؤلف در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته است، هدف از نگارش این اثر را صرفاً ارائه بیان کلیات یا مجموعه‌ای از برداشت‌های مختلف درباره فلسفه قرون وسطا نمی‌داند، بلکه می‌کوشد از سیر فلسفه قرون وسطا و دوره‌های مختلف آن شرح معقول و منسجمی به‌دست دهد. مروری بر کتاب تاریخ فلسفه 2 فلسفه قرون وسطا دورۀ تاریخ فلسفۀ که تألیف فردریک کاپلستون فیلسوف متأله و یکى از برجسته‌ترین مورخان فلسفه در عصر جدید است، از جامعترین و روشنترین کتب تاریخ فلسفه است که پس از انتشار با اقبال فیلسوفان و دوستداران و دانشجویان فلسفه و منتقدان روبرو شده است.تاریخ فلسفه اثر فردریک کاپلستون یکی از برجسته‌ترین آثار کلاسیک در زمینه تاریخ فلسفه‌است که در نه جلد به نگارش درآمده‌است. بیش از پنجاه سال از تألیف کتاب گرانقدر سیر حکمت در اروپاى شادروان محمد على فروغى مى‌گذرد. فروغى پس از ترجمۀ گفتار در روش دکارت متوجه شد که این رسالۀ عمیق در ایران درست فهمیده نمى‌شود و در واقع صرف ترجمه و ارائۀ مجرد افکار یک فیلسوف، اگر خوانندگان به پیوستگى آن با آراء قبلى و با سیر تطور بعدى و زمینۀ تاریخى آن آشنا نباشند، بى‌فایده است. او بدرستى دریافته بود که شناخت آراء فلسفى و فهم افکار واقعى هرفیلسوفى نخست در «تاریخ فلسفه» امکان‌پذیر است. نگرش تاریخى به فلسفه و عموما به تمام دستاوردهاى انسانى، در گذشته کمتر سابقه داشته است. قدما در واقع براى تاریخ فلسفه شأنى قائل نبودند و اصولا چندان توجهى به منشاء آراء فلسفى و تأثیر و تأثر و سیر و بسط تاریخى آن نداشتند. به گفتۀ امیل بریه: «مطالعۀ تاریخ فلسفه در مجموع سیر زمانى آن، با توجه به وحدت این سیر تطورى، امرى است که تقریبا تازگى دارد. این امر یکى از وجوه متعدد اعتقاد به ترقى روح انسانى است که در اواخر قرن هجدهم به ظهور رسید. در فلسفۀ تحصّلى اوگوست کنت به اعتبارى، و در فلسفۀ هگل به اعتبارى دیگر، سیر تاریخى فلسفه به عنوان لازم ذات فلسفه تلقى شد.» مى‌دانیم که هگل فلسفه را همان تاریخ فلسفه مى‌دانست؛ به عقیدۀ او، فلسفه را فقط باید در تاریخ فلسفه آموخت. با این اعتبار، اگر بخواهیم دست کم فلسفۀ جدید غرب را بشناسیم، و افکار ماهوى فلاسفۀ آن را بدانیم، ناگزیر از اتخاذ این دید تاریخى هستیم، دیدى که در تاریخ فلسفه منعکس است.