جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهحق الناس از مفاهیم اساسی دین مقدس اسلام است که نسبت به ادیان دیگر بسیار ویژه به آن پرداخته شده است. از آنجا که در منطق خداوند حق الناس بیشتر از حق الله حساسیت دارد؛ اهمیت و ضرورت بررسی این موضوع را دو چندان می سازد. اگر جامعه ای به این درک برسد که حقوق افرادش مهم و ارزشمند است و در هر شرایطی باید رعایت شود؛ بدون شک، سریع تر پله های ترقی را طی خواهد کرد. از این رو، در پژوهش حاضر سعی شده است با روش توصیفی – تحلیلی به گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای به مسئله حق الناس پرداخته شود و آن را در قالب سه فصل با عناوین نشانه شناسی حق الناس در بعد مادی در قرآن و حدیث، نشانه شناسی حق الناس در بعد معنوی در قرآن و حدیث، رعایت حق الناس در سیره معصومین (علیهم السلام)، بیان کند.واژگان کلیدینشانه شناسی، حق الناس، حقوق مادی، حقوق معنوی

مباحثی پیرامون علم امام با رویکردی عقلانی، قرآنی و روایی است. از دیدگاه نگارنده امامت در مکتب شیعه در کنار اصول دین شمرده می‌شود و امام به جز وحی تمام ویژگی ها ووظایف پیامبر را بر دوش دارد و انجام این وظیفه به جز با علم وسیع و مصونیت از خطا امکان‌پذیر نیست. به همین منظور در این تحقیق به بررسی علم امام پرداخته شده است. در آغاز واژه علم از نظر لغت و اصطلاح متکلمان، فلاسفه، صوفیان و علم جدید و کاربرد آن در قرآن و کلام معصومان مفهوم‌شناسی شده است. در ادامه انواع تقسیمات علم، دیدگاه‌های مختلف در کیفیت حصول علم ابزارهای شناخت و راه‌های آن مطرح گردیده است. فصل دوم با واژه‌شناسی «لدن» و تحلیل علم لدنی آغاز و با شناخت علم لدنی ایمه و دیدگاه‌ها در باره آن ادامه یافته و نحوه دستیابی به این علم و منابع علم ایمه از قبیل قرآن، وراثت از پیامبر اکرم، کتاب جفر، صحیفه جامعه، اسم اعظم، الهام، گفتگو با فرشتگان، شهود و روح‌القدس و دلایل قرآنی و روایی علم ایمه و قلمرو آن شرح داده شده است. فصل سوم این نوشتار با مفهوم‌شناسی واژه غیب شروع شده و دیدگاه‌های مختلف در باره معنای اصطلاحی آن مطرح و مباحث مختلفی همچون اقسام غیب، تفاوت‌های علم خداوند و ایمه، ادله نقلی علم غیب، علم غیب پیامبران، آیاتی که بر علم غیب ایمه دلالت دارند، دلایل عقلی بر علم ایمه، انواع دلایل روایی به علم امام و شبهات وارد شده بر موضوع علم امام پرداخته شده است.

این پژوهش به ادلّه تقلید و تقلید از مجتهد اعلم در فقه شیعه امامیّه و دیدگاه های فقهای معاصر شیعه در این باره اختصاص دارد. نگارنده، این مهم را در سه فصل بررسی، به ترتیب، دلیل های تقلید و سپس تقلید از مجتهد اعلم را از آیات، روایات و اجماع و عقل استخراج می‌کند. در فصل اوّل وی مباحثی کلّی در معنای تقلید از لِحاظ لغوی، فلسفی، علوم اجتماعی، ادبی، عرفی و فقهی ارائه و تاریخ بحث از تقلید در احکام شرعی از دوران پیامبر اسلام( و ائمّه معصومین( تا زمان معاصر بررسی شده است. نویسنده آن گاه حکم شرعی تقلید را واکاوی و دلیل های استحباب تقلید و وجوب آن را براساس ادلّه اربعه عقل، اجماع، کتاب و سنّت بررسیده و وجوب تقلید در عصر غیبت را امری ضروری برمی شمارد. وی به همین منظور دیدگاه های فقهای مشهور امامیّه از قُدَما، مانندِ سیّدمرتضی و علاّمه حلّی و از متأخّرین، سیّد کاظم یزدی (صاحب عروه الوثقی)، آیت الله سیّد ابوالقاسم خویی و امام خمینی را مطرح کرده، وجوب تقلید در احکام شرعی را براساس عقل و نَقل از منظر آنان تبیین می‌سازد. در فصل دوم وی به معیارها و ادلّه تقلید از مجتهد اعلم پرداخته، دیدگاه های فقهی برخی مجتهدان مشهور معاصر را در این زمینه منعکس می‌کند. او در این زمینه با اشاره به استناد فقها به روایت "مقبوله عمربن حنظله" که در آن شرایط تقلید از یک مجتهد جامع الشّرایط مطرح شده، نظریّات فقها مبنی بر ضرورت عقلی و نَقلی تقلید از مجتهد اعلم را بررسی کرده است. نگارنده به همین منظور دیدگاه های فقهایی مانندِ شیخ مفید، سیّدمرتضی، شیخ طوسی، ابن زهره، محقّق حلّی، علاّمه حلّی، شهید ثانی، سیّد کاظم یزدی، امام خمینی، آیت الله خویی، آیت الله مرعشی نجفی و برخی دیگر از فقهای معاصر را منعکس می‌سازد. در فصل سوم حکم تقلید از مجتهد اعلم و ادلّه قرآنی (آیه نفر) و روایی (10 روایت صحیح) و نتیجه دلیل های تقلید از مجتهد اعلم وجوب و عدم وجوب آن از قرآن و سنّت، دلیل عقلی، اجماع، سیره متشرّعه و تقریر معصوم را مطرح و تجزیه و تحلیل فقهی کرده است.