جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در پرتو ادله قرآني و روايي، جواز توسل و تبرك در ميان مسلمانان، امري مسلم بوده و هيچ منافاتي با توحيد عبادي نداشته است. اما از قرن هفتم به بعد، بعضي از معاندين با مكتب اهل‌بيت? و منحرفين از اين مکتب، به خاطر كتمان فضائل اهل‌بيت?، اشكالاتي را بر اين دو مسئله وارد كردند و اين دو را شرك و منافي با توحيد عبادي معرفي نمودند. اين امر باعث اختلاف بين مسلمانان شد و امروزه در ميان متفكران اسلامي، جنجال به پاكرده است و بعضي از علماي اهل‌سنت هم از اين افكار تأثير پذيرفته‌اند. ازجمله، برخي مفسران نيز در تفسير خود اين عمل را منافي توحيد عبادي مي‌دانند. نگارنده جهت ريشه‌يابي اين اختلاف و اينكه چه چيزي باعث اين انحراف شده، دو تفسير از اهل‌سنت، يعني تفسير «روح المعاني» و «المنار» و يك تفسير از شيعه، يعني «تفسير الميزان» را انتخاب و موضوع توحيد عبادي و ارتباط آن با توسل و تبرك را از نظر آنها بررسي كرده است. تفسير الميزان، نوشته علامه سيد محمد حسين طباطبايي(1281-1360)، تفسير روح‌المعاني، نوشته شهاب‌الدين ابوالثناء محمد بن عبدالله حسيني آلوسي(1217-1270هـ.ق) و تفسير المنار نوشته محمد رشيد بن علي رضا، مشهور به رشيد رضا (1865-1935م) است. نظر آن سه در باره اهميت و ادله اثبات توحيد عبادي يكي است؛ اما ديدگاه آنان درباره گستره توحيد عبادي، تفاوت زيادي با هم دارد. علامه هر خضوع و تذللي را كه به قصد الوهيت باشد، عبادت مي‌داند؛ ولي آن دو مفسر، هر نوع خضوع را عبادت مي‌دانند و هر نوع خضوع در مقابل غير خدا را شرك مي‌شمارند. نويسنده با استناد به آيات قرآن، ديدگاه علامه را صحيح دانسته است. هر سه، موضوع توسل و تبرك را براساس تعريف توحيد عبادي تفسير مي‌كنند. علامه توسل و تبركي را كه حالت استقلالي نداشته باشد، با توحيد عبادي منافي نمي‌داند. در مقابل، رشيد رضا توسل و تبرك را بالاترين مرتبه شرك معرفي كرده و آلوسي در آغاز آن دو را شرك دانسته؛ ولي در پايان آن را صحيح دانسته است. نويسنده در پايان به اين نتيجه مي‌رسد كه تمام اختلافات، به تعريف توحيد عبادي بازمي‌گردد.