جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادعیه و زیارات معصومین علیهم‌السلام را تنها نباید از منظر عواطف و احساسات دینی یا انجام آیین مذهبی مورد توجه قرار داد، بلکه با توجه به محتوای غنی و منشأ صدور این متون، لازم است از ابعاد مختلف از جمله مباحث تربیتی نیز تحلیل شود. هرچند ادعیه و زیارات دارای تفاوت‌هایی از نظر سندی و دلالی ونیز قوّت متن هستند و مواردی مانند ادعیه صحیفه سجادیه، دعاهایی همانند دعای ندبه، عهد، سلامتی امام زمان، از نظر اعتبار سنجی و دلالی وضعیت مناسب‌تری دارند، اما بطور کلی براساس قواعدی مانند تطابق این مطالب با قواعد کلی و مسلم قرآن و روایات و عقل، می‌توان در موضوعاتی مانند مسائل تربیتی از آن‌ها بهره گرفت. آثار تربیتی در این تحقیق اعم از ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی و همچنین شامل آثار خود باور مهدویت و محورها و نکات تربیتی موجود در خود ادعیه و زیارات است. در بعد فردی برخی آثار تربیتی عبارتند از: اتکا و اعتماد به خدا در تمام فراز و نشیب‌های روحی روانی زندگی، خود کنترلی و درونی سازی روش‌های تربیتی، اعتقاد به تلاش محوری در موفقیت، عین اعتقاد به امور غیبی و امداد‌های خدایی، نقش انسان کامل در زندگی فردی و اجتماعی، تکلیف محوری و ….در بعد خانوادگی، مشارکت دادن و سهیم دانستن اعضای خانواده و حتی نسل‌های بعدی در تربیت معنوی و فضای انس با امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف و دیگر آثار تربیتی دینی، برنامه ریزی و روشمندی برای نیروسازی در اهداف بلند اسلامی و مهدوی از طریق تربیت خانوادگی از جمله اموری هستند که از این متون استفاده شده است. در بعد اجتماعی سیاسی، برخی از آثار تربیتی مورد استفاده از ادعیه و زیارات عبارتند از: مسئولیت پذیری در مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی و مشارکت اجتماعی در دغدغه‌های اصلی مربوط به اسلام و مهدویت و برنامه ریزی کلان برای تربیت کلی جامعه، ظلم ستیزی و عدل گستری، انتظار سازنده و حقیقی و …. در بعد اجتماعی سیاسی، برخی از آثار تربیتی مورد استفاده از ادعیه و زیارات عبارتند از: مسئولیت پذیری در مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی و مشارکت اجتماعی در دغدغه‌های اصلی مربوط به اسلام و مهدویت و برنامه ریزی کلان برای تربیت کلی جامعه، ظلم ستیزی و عدل گستری، انتظار سازنده و حقیقی و …. در جمع‌بندی می‌توان نوعی نظام تربیتی را از این متون در کنار آیات و روایات و دیگر قواعد اسلامی اقتباس نمود؛ در این نظام تربیتی برخی قواعد و مبانی مانند جامعیت زمانی و تاریخی و نیز شمول فردی و اجتماعی در تربیت مهدوی مشاهده می‌شود. از سوی دیگر روش‌های تربیتی این نظام نیز مبتنی بر تکریم همه جانبه انسان، تحول و اصلاح زیر ساخت‌های اقتصادی بر اساس سلامت و حلال بودن و دیگر شروط است که عامل سلامت تربیتی نسل‌ها و جامعه و زمینه سازی برای جامعه مهدوی و نیز سامان دهنده سبک زندگی مهدوی خواهد بود و سر انجام موانعی در برابر تحقق این نطام تربیتی موجود است که برخی اصلی هستند؛ مانند ساختارهای فاسد و فساد انگیز ایجاد شده توسط ظالمان و جائران و مستکبران و برخی دیگر از موانع مانند عوامل علمی فرهنگی و همچنین موارد عملی و نفسانی در درجات بعدی قرار می‌گیرند. این نظام جامع می‌تواند در برابر الگوهای ارائه شده از سوی فرقه‌های انحرافی و عرفان‌های بدلی ( که مبتنی بر سکولاریسم و انسان محوری و لذت‌گرایی صرف هستند)، غلبه نظری و عملی داشته باشد و نیازهای تربیتی هر زمان را برآورده نماید.