جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: از اوایل قرن چهارم هجری به بعد، و توجه خاص مسلمانان نسبت به رشته‌های علوم نقلی و عقلی، خاصه کلام و فلسفه و فروع آن، جریان فرهنگی عظیمی در ایران به وقوع پیوست که به رشد و توسعه‌ی علوم منجر شد. لذا در شهرهای بزرگ ایران عده‌ی زیادی مشغول دانش‌اندوزی بودند؛ در نتیجه‌ی فعالیت این عالمان و دانش‌پژوهان، آثار مهمی در رشته‌های مختلف علوم عقلی و نقلی تألیف یافت. تا زمانی که حکومت فرمانروایان ایرانی برقرار بود این روند رو به رشد تداوم داشت. در زمان غزنویان به علت تعصب مذهبی و پیروی از خلفای عباسی که از زمان متوکل به بعد هر گونه بحث و نظر را ممنوع و بزرگان علم را به اظهار سنت و حدیث وامی‌داشتند، علوم عقلی خاصه حکمت و فلسفه از رونق افتاد ولی علوم دینی رشد و پیشرفت کرد. با آمدن سلجوقیان و بعد از غلبه بر ایران و بغداد، بر اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه ایران اثر گذاشتند.قطعاً از این رهگذر اوضاعفرهنگی و علمی جامعه هم دچار تغییراتی شد. لذا مطالعه تاریخ این دوره بویژه تأثیر حکومت آنها بر وضعیت علمی ضرورت و اهمیت می‌یابد. در این دوره تحت تأثیر عواملی هم چون: جهت‌گیری مدارس نظامیه و نقش منازعات فرقه‌ای و تصوف، و رویکرد خاندان سلجوقی و نهاد دیوانسالاری و قدرت فقهای قشری نگر، علوم عقلی دچار رکود و انحطاط شد. اما این عوامل به کلی مانع از توجه به حکمت و مسائل فلسفی نگردید بلکه حکما و فیلسوفانی در حوزه تعلیم شاگردان ابن سینا آثار و تألیفاتی در زمینه حکمت و فلسفه پدید آوردند. علوم دینی و ادبی در این دوره به علت فراوانی مدارس و مراکز علمی و حمایت فقها و سلاطین و وزراء از این علوم رشد و توسعه یافت. پژوهش پیش رو که موضوع آن بررسی وضعیت علمی ایران در دوره سلجوقی است، با استفاده از منابع تاریخی و به روش پژوهشهای تاریخی (توصیفی – تحلیلی )، با هدف روشن نمودن گوشه‌ای از تاریخ ایران و شناسایی علل و عوامل موثر بر رشد فرهنگی و علمی جامعه؛ به توصیف و بررسی پرداخته است.