جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نشانه ‏شناسی لای ه‏ای متن قرآن کریم به عنوان منبع لایزال معارف الهی سطوح و لایه‏ های معنایی متفاوتی دارد و متن این کتاب مقدس شبکه‏ای باز از لایه‏ های متنی متعدد است. ساختار درونی هر لایه که از عناصر، دلالت ‏ها و معانی متفاوتی تشکیل شده، بر اساس روابط لای ه‏ای آن کشف می‎شود. در مباحث نشانه‏ شناسی جدید ثابت شده است که بررسی متون مختلف که زنجیره‏ای از نشانه‎های گسترده است، می‎تواند به خوانشی تازه از متن منجر شود. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است به بررسی ابعاد معنایی و نشانه‏ شناختی عناصر طبیعت و روابط سلبی میان آنها در متن قرآن کریم بپردازد تا پیام ‏هایی را که خداوند از طریق این عناصر و روابط معنادار بین آنها به انسان منتقل نموده، رمزگشایی کند. برای تحقق این مهم، در این جستار با توسل به رویکرد نشانه‏ شناسی لای ه‏ای به عنوان چارچوب نظری تحقیق و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی نمونه ‏هایی از آیات قرآن کریم پرداخته شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ‏ها در لایه‏ های متنی متعدد قرآن کریم حاکی از آن است که متن این کتاب مقدس از لایه ‏های ساختاری سلسله‏ مراتبی تشکیل شده است که خود لایه‏ های مفهومی بزرگ‏تر را در بر می‏گیرد. ازآنجاکه درک عنای عناصر در متن با توجه به محیط و بافت قابل تفسیر است، نشانه ‏شناسی لای ه‏ای به عنوان یک انگاره میان‏ رشته ‏ای می‏تواند ابزاری ارزشمند و مفید برای بازنمایی معنایی رمزگان در متن قرآن مورد توجه قرار گیرد.

موضوع این پژوهش« بررسی رزق و روزی از دیدگاه آیات قرآن کریم و سنّت » می باشد . در این تحقیق کوشیده ایم تا دیدگاه اسلام را از منابعی چون قرآن کریم ( کلام وحی ) و روایات امامان معصوم ( علیهم السّلام) به عنوان مفسّرین حقیقی قرآن در خصوص موضوع و در حدّ توان خود استخراج کنیم . آن چه به عنوان هدف در نظر گرفته ایم آگاهی دادن به افراد جامعه درباره فهم درست از روزی ، ایجاد انگیزه ی لازم برای کسب روزی های معنوی ، پاسخگوئی به شبهات کلامی پیرامون روزی ، ارائه انگیزه های درست کسب روزی حلال ، ایجاد آرامش روانی در جامعه در رسیدن به روزی حلال ، ارائه راهکارهایی در زمینه افزایش روزی ها ، بیان عواملی در کاهش روزی و بیان پیامدها و ضررهای کسب روزی حرام است . در پژوهش حاضر در 4 بخش و 10 فصل مطالبی در زمینه معنای لغوی و اصطلاحی رزق و معانی افتراقی ، انواع روزی ، مباحث کلامی چون رازقیّت الهی ، تقدیر الهی ارزاق ، فلسفه اختلاف مقدار روزی انسان ها ، تفاوت روزی های دنیا با روزی های آخرت ، اهمیّت ، حدود و آثار رزق حلال ، پیامد استفاده از روزی های حرام و عوامل کاهش و افزایش روزی ها مورد بررسی قرار می گیرد . در تدوین این تحقیق از منابع لغوی ، تفسیر قرآن ، حدیثی ،اخلاق اسلامی ، کلامی و برخی از کتاب های معاصری که ویژه این موضوع نگارش یافته اند استفاده گردید . این اثر بنا بر شیوه جمع آوری اطّلاعات کتابخانه ای ، بنابر ماهیّت توصیفی و از نوع کاربردی ، به اعتبار موضوع دینی و بنابر نوع و هدف یک تحقیق بنیادی است . دستاورد این تحقیق پایانی مطالب زیر است : رزق [ با کسره ی ر ] به معنای اسم مصدریش یعنی روزی که بسیار معروف است و مخلوقات از آن سود می برند و جمع آن ارزاق است و در اصطلاح رزق همه ی آن چیزهایی را که مایه بقای حیات موجودات می گردد، شامل می شود اعم از رزق مادّی چون : خوراک ، پوشاک ، مسکن و 00 یا رزق معنوی چون عقل ، علم ، مقام و نبوّت الهی و 000. رزق الهی بر اقسامی است از جمله رزق مادّی که شامل حال تمام موجودات هستی فرشتگان ، حیوانات ، جنّ ، انسان می گردد و چون از جنس مادّه اند ؛ به روشنی قابل لمسند همچون خوراک ، پوشاک ، مسکن و 000. رزق معنوی که شامل علم ، عقل ، اندیشه ، دین ، ایمان ، اخلاص ، اخلاق ، مقام ، موقعیّت و نفوذ اجتماعی بالا ، سلامتی جسم و روح ، امنیّت ، اطمینان خاطر، آرامش و آسایش است ؛ نصیب برخی از بندگان الهی است و بستگی به ظرفیّت و میزان تلاش آن ها دارد . رزق در تقسیمات دیگر موارد ذیل را در بر می گیرد: رزق حسن در کتب تفسیری تعابیری چون روزی های معنوی ، روزی های اخروی ، مال و نعمت و روزی های نیکو ، پاک و حلال از آن گردیده است . رزق معلوم : مفاهیمی چون روزی معلوم الوقت ، روزی معیّن و ویژه ، بهشت و نعمت های آن را در بر می گیرد . رزق کریم پاداش مؤمنین راستین است و از آن به بهشت و نعمت های آن ، مواهب بزرگ و مستمرّ و همیشگی و بی نقص ، روزی با کرامت و گوارا و نیکو یاد گردیده و رزق حلال ( طیّب ) که هر چیز پاکیزه اعمّ از غذا ، لباس ، همسران ، خانه ها ، مرکب ها ، حتی سخنان و گفتگوهای پاکیزه را شامل می شود. رزق حلال مطلوب طبع انسان است برخلاف رزق حرام که مضرّ بر سلامتی روح و جسم آدمی است . رزق بهشتیان چنان وسعت و کیفیّتی دارد که شرح کامل و صحیحی از آن بدست نمی آید . آن چه در قرآن کریم آمده ارزاقی چون انواع آشامیدنی ، خوراک ، پوشاک ، میوه ، نهرها ، حوریان ، قصرها،000 و از همه مهمتر رضایت الهی را در بر می گیرد . همچنین دراین تحقیق به حقایقی چون ارزش رزق حلال و پاک نزد خداوند ، توجه ویژه خدایتعالی در امر روزی رسانی به مخلوقات خویش ، عدالت ورزی خداوند در این زمینه و کفالت و ضمانت الهی درامر روزی ها اشاره گشته است . مطلب دیگر این که نباید به محض دیدن وضعیت معیشتی ، رفاه یا سختی و رنج دیگران قضاوت های شتابزده کنیم و آن را به توجه و محبّت خاصّ الهی نسبت به افراد ثروتمند و بی توجّهی حقّ تعالی نسبت به فقرا تعمیم دهیم تا در نتیجه شأن و مقامی نزد خداوند برای مرفّهین و مالداران قائل شویم چرا که تفاوت روزی ها علل گوناگونی دارد که برخی برخاسته از لطف و برخی نشأت گرفته از خشم الهی است . از سویی اموال در صورتی ارزشمند هستند که در راه رضای حق به کار گرفته شوند و مایه آبادانی خانه ی آخرت گردند . دیگر این که رزق اندک اما حلال بسیار ارزشمندتر از انبوه اموال حرام است چرا که آثار فراوان رزق حلال بر روح و جسم آدمی نمود پیدا می کند. از طرفی استفاده از ارزاق حرام به هر نوعی آرامش و سعادت دنیوی و اخروی انسان ها را بهم می زند . در زمینه رزق حلال نیز کفایت به رزق در حدّ نیاز از صفات اولیاءَ الله است که مایه ی فراغتِ قلب وایجادِ وقتِ کافی جهتِ پرورش جان ها و روح ها و انجام اعمال صالح و مایه ی تقرّب الی الله می گردد . همچنین عوامل مؤثّر بر وسعت و تنگی ارزاق را فقط مادّی ندانیم ، اثر عوامل معنوی بسیار بیشتر و ماندگارتر است .

رزق و روزی همان عطا و بخشش پی در پی و همیشگی از جانب خداوند سبحان است که از آن نفع برده می شود، خواه مادّی باشد یا معنوی. تقسیم کلی رزق به مادی و معنوی و مطلق صورت می گیرد و هر کدام مصادیق فراوانی در گستره ی آیات و روایات دارند، اما روزی دارای انواع دیگری نیز می باشد چون، طالب و مطلوب، ظاهری و باطنی و ... روزی حلال و حرام در زندگی انسان و سعادت و شقاوت وی تأثیر بسزایی دارد و هر کدام از آنها در زندگی فردی و اجتماعی دارای آثار دنیوی و اخروی می باشد، و چشم پوشی از مال حرام، پاداش الهی را به دنبال دارد و دوری از مال شبهه ناک از نشانه های مؤمنین و پارسایان است. رزق موجودات به دست خدا است، روزی رسان حقیقی و خیرالرّازقین اوست و روزی موجودات را خودش تضمین کرده است. تلاش و کوشش در کسب روزی اهمیت فراوان دارد، اگر چه روزی مقدّر و مضمون است، اما برای کسب آن نیاز به سعی و تلاش است و تنبلی و بیکاری مورد نکوهش اسلام و دارای مفاسد زیادی است. انسان در مقابل روزی وظایفی دارد که مهم ترین آنها عبارتند از: سپاسگزاری، انفاق، اعتدال در مصرف نعمات الهی، عدم اسراف، یاد آوری نعمت و ... فراخدستی و تنگدستی بندگان دارای عواملی است که بعضی از آنها در اثر تفاوت های طبیعی و ذاتی و برخی دیگر در تفاوت های مصنوعی و ساختگی می باشد و پاره ای دیگر به جهت سنن و قوانین الهی از قبیل سنت آزمایش، استدراج و حکمت الهی می باشد. افزایش و کاهش روزی دارای اسبابی است که به کار بستن آنها سبب افزونی روزی و مانع کاهش و نقصان روزی می گردد و به طور کلی اعمال صالح سبب افزایش روزی و گناهان عامل کاهش آن است.

رزق و روزی از جمله مسائل مهمی است که جای بحث بسیار دارد و نمی توان از اهمیت و جایگاه آن چشم پوشی کرد، تا آنجا که خداوند متعال که رزاق همه عالمیان است در آیات متعددی از قرآن کریم به این مسأله اشاره فرموده و نیز روایات متعددی از پیشوایان معصوم(ع) در این باب وارد شده است. در این نوشتار، سعی بر آن بوده تا در حد توان و با استعانت از آیات و روایات شریفه، ابعاد مختلف این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. مطالب پایان نامه در پنج فصل به قرار ذیل تنظیم گردیده است: فصل اول مباحث مقدماتی شامل تبیین موضوع، اهمیت، هدف و پیشینه، سؤالهای اصلی و فرعی، فرضیه ها، روش تحقیق، محدودیتها و مباحثی پیرامون مفهوم رزق، سنت و بداء و واژه های مرتبط به رزق می باشد. در فصل دوم انواع رزق و ویژگی های آن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم شامل حکمت های تفاوت روزی می باشد. در فصل چهارم اسباب گشایش روزی و در فصل پنجم اسباب فقر و تنگی روزی بیان شده است.

در این رساله درباره رزق مقسوم و مسائل پیرامون آن بحث می گردد. رزق به هر چیزی گویند که مورد انتفاع قرار گیرد و کسی نتواند از آن جلوگیری نماید که شامل امور مادی ومعنوی می شود. آنچه خداوند در ازل روزی انسان نموده مقدر، تضمین شده، حلال وطیب است. رزق عام الهی نصیب همه بندگان می گردد ولی ارزاق خاص خداوند تنها نصیب مومنان می شود. از جمله مسائل پیرامون رزق مقسوم توحید افعالی و توحید در رازقیّت است که این دو منافاتی با اختیار انسان ندارد چون اراده و تأثیر تلاش ا نسان در طول اراده الهی قرار دارد. به حکم آیه « إنّا کُل شیءٍ خَلَقناهُ بِقَدر» هر چیزی در عالم مقدر و اندازه گیری شده است وعمومیت آن رزق را نیز در بر می گیرد. ولی مقدر بودن رزق به معنای نادیده گرفتن تلاش انسان نیست بلکه تقدیر الهی مشروط به تلاش انسان است. آیات و روایات ائمه معصومین ( علیهم السلام) در رابطه با رزق دو دسته می شوند: دسته ای به مقدر بودن رزق اشاره دارد و دسته ای هم تلاش و طلب انسان را مؤثر در رزق می داند. رزقی که در ازل برای انسان مقدر شده و رزقی که بر اثر تلاش و یا عوامل دیگر وسعت یافته و یا تنگ شده، هر دو از تقدیرات الهی است و موجب تغییر در علم الهی نمی شود در آیات در روایات هم اشاره شده که اعمال انسان می تواند مقدرات الهی را تغییر دهد. این رساله در سه بخش و چهار فصل تنظیم شده که به شرح ذیل است: بخش اول به تبیین مفهوم رزق، ویژگی ها و اقسام آن می پردازد و شامل سه فصل است. در بخش دوم به مباحث توحید افعالی، قضا و قدر و بداء اشاره می شود و شامل سه فصل است. در بخش سوم به جمع بندی و حل تعارض در مسأله تقدیر رزق و تلاش انسان پرداخته می شود و شامل سه فصل است. امتیاز این تحقیق از دیگر نوشته های موجود، چینش نو و جمع آوری کامل تر مطالب در مورد مقسوم بودن رزق می باشد. در تهیه مطالب و تدوین آن سعی شده از کتب معتبر دست اول تفسیری، روایی و کلامی استفاده گردد.

موضوع این پژوهش با عنوان رزق و روزی از نظر قرآن و احادیث، به جایگاه روزی در زندگی انسان می پردازد. این مسئله در زندگی افراد نقش کلیدی دارد و از اهمیت زیادی برخوردار است ؛ زیرا یکی از مهم ترین دغدغه های فکری بشر در هر زمانی تأمین نیازهای ضروری اش می باشد و این مسئله از ابتدای آفرینش همواره همراه انسان بوده و تا پایان عمر او نیز ادامه دارد. هدف کلی در این تحقیق نیز، آشنا شدن با حقیقت روزی در نگاه اسلام و اصلاح نگرش های نادرست نسبت به امر روزی است. همچنین در این تحقیق سعی شده با استفاده از آیات و روایات، به شبهاتی که در این زمینه در ذهن برخی از افراد ایجاد شده است، پاسخ مناسبی داده شود . این تحقیق از شش فصل با این عناوین تشکیل شده است: فصل اول: مفهوم شناسی رزق و روزی و بررسی معنای روزی در قرآن و ادعیه می باشد. فصل دوم: انواع روزی که شامل روزی های مادی و معنوی الهی می باشد. فصل سوم: نتایج و آثار روزی مشروع و نامشروع در زندگی و جسم و روح انسان مورد بررسی قرار می گیرد. فصل چهارم: عوامل افزایش روزی و رابطه ی آن با اعمال آدمی مورد بررسی قرار می گیرد. فصل پنجم: درباره ی علل تنگی روزی انسان است. فصل ششم: پاسخ به برخی از شبهات در همین زمینه می باشد. از آنجا که رزق و روزی رابطه ی مستقیمی با اعمال و کردار انسان دارد افراد می توانند با عمل به فرامین و آموزه های مناسبی که در این باره در دین اسلام و سیره ی ائمه ی معصومین(علیهم السلام) وجود دارد، به روزی خود گشایش دهند.