جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاهمیت خوانش ملاصدرا از آرای متکلمین، در بحث از ذات، صفات و افعال الهی، در این است که حکمت متعالیه، جامع نظرات فلسفی و عرفانی قبل از خود با محوریت شریعت است. پرسش از این خوانش، مبین آرای خاص صدرالمتألهین و ضعف و قوت دیدگاه‌های کلامی است. ملاصدرا با اتکا بر مبانی فکری خود، چون؛ اصالت، بساطت و تشکیک وجود و حرکت جوهری و همچنین نقد مبانی کلامی چون؛ اصل دانستن ماهیت، نفی علیت، جواز ترجیح بلا مرجح، تفسیر کلامی «حدوث» و امثال آن، خوانشی عقل‌گرایانه و انتقادی از متکلمین ارائه می‌دهد که گرچه در شیوه و محتوای مباحث از ایشان واگرایی دارد، اما در غایت آن، یعنی تنزیه خدا به آنان نزدیک است. این خوانش که با اثرپذیری از دیگران و گاه به شکل غیر‌مستقیم صورت می‌گیرد، در مجموع کامل، و اثرگذار است، اگرچه به طور موردی به دلایلی چون کلی‌نگری به خطا رفته است. صدرا اشکالات «برهان حدوث» را تصحیح و از آن تمجید می‌کند، اما با ایستادگی در برابر فخررازی، ماهیت داشتن واجب را رد می‌نماید؛ زیرا خداوند، وجودی بسیط و واجب از هر جهت است که بر اساس آن، هرگونه ترکیبی از وی نفی شده و توحید او بهتر از شیوه کلامی و به دور از اشکال، ثابت می‌شود. خدایی که موصوف به صفاتی ثبوتی و عین ذات، چون علم، قدرت، اراده، کلام، سمع، بصر و حیات بوده و از هرگونه نقصی منزه است. ملاصدرا ارائه تفاسیر نارسا از اوصاف و نسبت آنها با ذات، را نقد کرده و معتقد است؛ برخلاف پندار اشاعره، خداوند با غایتی که عین ذات اوست و به مقتضای «قاعده الواحد»، نظامی طولی از مخلوقات مجرد و مادی را آفریده است. از او جز «وجود» که عین خیر است، صادر نشده، که از آن جمله عالمی است مادی و حادث به حدوث زمانی مبتنی بر حرکت جوهری، و آدمی است مختار، که هر آنچه می-کند به اراده و آفرینش خداست، بدون آنکه جبر یا تفویض لازم آید.

این رساله در پی تبیین صادر اوّل از منظر احادیث و روایات اسلامی، فلاسفه و عرفای مسلمان است. دغدغه بنیادی آن نیز کشف نسبت میان روایات و آراء حکما و فلاسفه مسلمان است. زیرا در بادی امر به نظر می‌رسد مسیر روایات و فلاسفه، دو مسیر کاملاً جداست. این رساله همان راهی را در جمع آراء شریعت و حکمت پیش گرفته که در مکتب بغداد به عنوان نخستین مکتب فلسفی جهان اسلام، طریق اصلی بود. هدف از انتخاب چنین موضوعی نیز چنان چه بیان شد کشف نسبت‌ها میان روایات، حکمت و عرفان اسلامی در جهت کاهش تعارضات میان این دو و اُنس آن ها با هم است. امری که یقیناً هم به عرفان و حکمت جهتی کاملاً اسلامی می‌بخشد و هم روایات را شرح و تبیینی عرفانی و فلسفی می‌دهد. روش تحقیق، تحلیلی و تفسیری است و مهم‌ترین دستاورد آن تبیین فقدان تعارض میان آرای عقلی و روایی است. به عنوان مثال روایت (ان اول ما خلق الله العقل) در جهان فلسفه به‌ویژه فلسفه سینوی به تبیین بسیار دقیق از عقل می‌رسد و نیز آراء حکما و عرفایی که عقل را محترم می‌شمرند

تربیت اخلاقی به عنوان ساحتی مهم از تربیت و اخلاق، امروزه مورد عنایت و توجه ویژه‌ای قرار گرفته و از آن‌جا که اخلاق و تربیت اخلاقی باعث سعادت و آرامش فرد و جامعه می‌شود، انسان برای کسب تعادل روحی وروانی و موفقیت در روابط اجتماعی باید به اخلاق و تربیت اخلاق روی آورد. افزون براین‌که از طریق دین و تربیت دینی می‌توان به تربیت اخلاقی مبادرت ورزید، اما باید گفت که تربیت اخلاقی نیازمند مبانی فلسفی‌ نیز هست. پایان‌نامه حاضر با هدف بررسی مبانی متافیزیکی تربیت اخلاقی نزد رواقیون و فیض‌کاشانی نگارش یافته است. اخلاق و مبانی تربیتی هر دو، ساختار معرفتی هستند که می‌توانند با یکدیگر رابطه داشته باشند. آرا و نظریات متنوعی پیرامون مسأله تربیت اخلاقی بیان شده،برخی به آرامش و شادی دنیوی تأکید دارند و برخی بر رسیدن به سعادت اخروی. آنچه در این پژوهش به‌ آن پرداخته شده، شناخت مولفه‌های تربیت اخلاقی و بررسی مبانی معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی و همچنین رویکرد رواقیون و ملامحسن فیض کاشانی در این مسأله است که با بررسی تطبیقی دیدگاه آنان، وجوه تشابه و تفاوت آراءشان ذکر گردیده. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد فیض‌ کاشانی اصول و مبانی تربیتی را مبتنی بر دین و حق‌تعالی می‌داند و غایت آن را رسیدن به سیرو سلوک عرفانی و خودشناسی دانسته که ثمره اصلی آن خداشناسی و هستی‌شناسی است. اما رواقیون بر این باورند که اصول و مبانی اخلاقی و تربیتی آن است که انسان را هماهنگ با محیط و طبیعت ساخته و به او توانایی و قدرت درک شرایط موجود را می‌دهد. بنابراین، فیض‌کاشانی اساس اخلاق را دستیابی به سعادت اخروی و رواقیون اخلاق را منتهی به آرامش و شادی دنیوی و نشأت گرفته از عالم طبیعت دانسته و سعادت را در سازگاری با طبیعت می‌دانند.

چکیدهبحث ازرابطه بین عقل و ایمان و اهمیّت و فضیلت هر یک نسبت به دیگری، همواره برای بیشتر متکلمان اسلامی و مسیحی مطرح بوده است. امّا آنچه که بیشترین و مهم‌ترین بحث رابطه عقل و ایمان را تشکیل می‌دهد موضوع نقش آفرینی عقل در شناخت و درک معارف اسلامی است به این صورت که شاید پرسش شود که آیا می‌توان به نقش و جایگاه عقل در رسیدن به معارف دینی اعتماد کرد یا خیر ؟ آیا عقل می‌تواند ایمان آفرین باشد؟ آیا عقل برای حصول و پیدایش ایمان راه منحصر به فردی محسوب می‌شود یا راه‌های دیگری هم هست که او را در این راستا یاری می‌رساند ؟برای پاسخ دادن به این سوال‌ها دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که هر یک یا از راه افراط یا از راه تفریط سعی بر کرسی نشاندن یکی از دو مقوله (عقل و ایمان) بوده اند. امّا در مقابل این دیدگاه‌ها، دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که سعی می‌کند با نشاندن مقوله عقل و ایمان در جایگاه حقیقی خود، به رابطه بین آنها بپردازد. از این رو امام خمینی را می‌توان از معتقدان به این دیدگاه دانست. ایشان به رابطه انکار ناپذیری میان عقل و ایمان معتقد است ؛چرا که ایشان یافته‌های عقلی(علم) را مقدمه‌ای برای حصول ایمان معرفی می‌کند و معتقد است تا علمی نباشد ایمانی هم نخواهد بود، امّا از جهتی ایشان صِرف علم و معرفت را هم برای تحقق ایمان کافی نمی‌داند، زیرا معتقد است؛ هر چند که علم مقدّمه ایمان است امّا علّت تامّه و کافی برای ایمان آفرینی نیست. از این رو در این تحقیق برآنیم تا در آغاز آراء و تفکرات امام خمینی را در مورد اهمیّت هر یک از مقوله عقل و ایمان را مورد بررسی قرار دهیم و در ادامه ضمن اشاره به دیدگاه‌های مختلف درباره ارتباط عقل و ایمان، نسبت و ارتباط میان آنها و میزان تاثیر گذاری عقل بر پیدایش ایمان را از دیدگاه امام خمینی مورد کنکاش قرار دهیم.