جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عقل از مسائل بنیادی و کلیدی فلسفه است که در سایر علـوم و حتـی در عـرف عـام در معـانی وکاربردهای مختلف حضور دارد. فارابی در رسالۀ ارزنده فی العقل به بررسی معانی متعدد واژه عقل و کاربردهای مختلف و متنوع آن می پردازد. این رسالۀ قابل توجه، دومین اثر مهم معرفت شناسی فارابی است. صـاحب نظـران این حوزه وقوف به معرفت شناسی فارابی را مستلزم بررسی نظریـۀ پیچیـده فـارابی در بـاره عقـل می دانند. فارابی با دقت و تبحر خاص و ابتکـاری، معـانی و کابردهـای متعـدد و متنـوع واژه عقـل را در شش تعریف مهم و کاربردی مطرح کرده است:1 .تبیین معنای عقل در نزد عموم مردم. (عقـل به معنای زیرکی) 2 .معنای جدلی عقل در نزد متکلمان. 3 .عقل برهانی در فلسفه. 4 .عقل عملی دراخلاق. 5 .عقل (در رسالۀ نفس ارسطو) یا حقیقتی واجد سه مرتبه: هیولانی، بالفعل و مسـتفاد 6 .توجه به عقل فعال یا عقل فلکی مفارق و دخیل در فعلیت عقول انسانی است. اینگونه تنظـیم سلسله مراتب عقل(نفس) انسانی، برای نخستین بار توسط فارابی انجام شده است.