جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند حکیم از نزول قرآن و تک‌تک آیات آن اهداف خاصی را مدنظر داشته است تا بشر را به سوی سعادت اخروی سوق دهد و در این میان قصص قرآنی نیز مستثنا نبوده است واهداف خاصی مانند عبرت‌آموزی و ... در فحوای قصص قرآن نهفته است. داستان زندگی حضرت موسی ازجمله داستان‌هایی است که دارای ابعاد و زوایای مختلفی است و به همین علت قرآنتوجه زیادی به آن داشته است. کثرت آیات ناظر به داستان زندگی حضرت موسی و بنی‌اسرائیل در قرآن روایات تفسیری فراوانی در منابع تفسیر روایی خاصه و عامه به دنبال داشته است.حجم زیاد آیات و روایات تفسیری و همچنین جایگاه حضرت موسی در بین اهل‌کتاب که احتمال ورود اسرائیلیات به حیطه روایات به‌خصوص در منابع اهل سنت گردیده است، ما را بر آن داشت تا روایات تفسیری ناظر به داستان‌های حضرت موسی در قرآن را از زمان ولادت تا زمان دستور خداوند برای حرکت به سمت فرعون، با تأکید بر تفاسیر روایی البرهان و الدرالمنثور که از معتبرترین تفاسیر روایی نزد مذاهب خود می-باشند، از زوایای متعدد بررسی و بازشناسی کنیم. زیرا پرداختن به تمام ابعاد و مراحل زندگی آن حضرت در این نوشتار نمی‌گنجد. بررسی تطبیقی روایات تفسیری شیعه و اهل‌سنت در مورد داستان حضرت موسی در قرآن کریم، موضوعی است که در پایان‌نامه حاضر در سه بخش؛ بررسی اختلافات و اشتراکات روایات تفسیری، بررسی سندی روایات تفسیری و گونه شناسی روایات تفسیری، به آن‌ پرداختیم و در نهایت نتایج زیر به دست آمد:1ـ روایات شیعه به بحث شبکه معنایی سور قرآنی توجه داشته و به همین علت روایات تفسیری ذیل آیات سوره قصص بیشتر درصدد شرح داستان و بازگو کردن زوایای مختلف آن هستند.2ـ روایات اهل سنت، آیات را جزء به جزء مورد بررسی و تفسیر قرار داده‌اند که می‌تواند نشانه آن باشد که تعابیر بکار رفته در ذیل جزءهای منتخب از آیات، کلام مفسران صحابه و تابعین است نه کلام معصوم و یا پیامبر6.3ـ از مجموع 50 روایت وارد شده در تفاسیر البرهان و الدرالمنثور راجع به داستان حضرت موسی در قرآن، 11 روایت صحیح، یک روایت موثق، 17 روایت ضعیف و 21 روایت مرسل می‌باشد.4ـ از مجموع 22 روایت نقل شده در این زمینه، شش روایت صحیح، 14 روایت ضعیف و دو روایت مرسل است.5ـ روایات تفسیر البرهان در مجموع شامل نُه گونه از گونه‌های کاربرد احادیث در تفسیر آیات می‌شوند؛ که بیشترین حجم روایات تفسیری البرهان مربوط به بیان تأویل آیات داستان حضرت موسی می‌باشد. و روایات تفسیری الدرالمنثور در مجموع شامل هفت گونه از گونه‌های کاربرد احادیث در تفسیر آیات می‌شوند؛ که بیشترین حجم روایات تفسیری الدرالمنثور مربوط به تبیین اجمال آیات داستان حضرت موسی می‌باشد.

چکیده معانی الاخبار یکی از مهمترین آثار شیخ صدوق است که در آن کوشیده استبه توضیح وتشریح واژه های مشکل و مجمل قرآن و روایات بپردازد.وبرای اینکار از خود آیات و احادیث کمک گرفته است تا بسیاری از لغات مشکل قرآن و احادیث را معنا کند . این کتاب به عنوان کتابی که بازگو کننده تأویل و بیان واقعی الفاظ شبهه انگیزدارای چند احتمال ، در روایات و یا در سنت در موضوعات مختلف اعتقادی ، اخلاقی و فقهی می باشد، معرفی شده است .دربخشی از روایات آن ، به تفسیر برخی آیات پرداخته شده است .که در فهم معانی آن اصحاب دچار مشکل بوده اند ودر قالب سوال از معصومین پرسش می کردند .گونه شناسی و تحلیل این نوع روایات با توجه به جایگاه تفسیری بلند اهل بیت ، می تواند راه گشای فهم بهتر آیات الهی باشد. روایات را بر اساس یک دسته بندی می توان بهگونه های چهار.گانه؛‌ایضاح لغوی ، ایضاح مفهومی ، بیان مصداق و لایه های معناییتقسیم کرد.در این تحقیق به دو دسته از این روایات، ناظر به .توحید و اسما و صفا ت خداوند . و ناظر به امامت ... پرداخته شده است .در راستای بررسی روایات تفسیری ناظربه اسما و..صفات .. به شرایط صدور این روایات نیز توجه شده است . در عصر ائمهدر این موضوع جریانهای فکری مختلفی .مانند. اهل حدیث ، جهمیه و معتزله وجودداشته است که زمینه را برای طرح سوالات ایجاد می کرده است. بررسی این دسته روایات نشان می دهد که از۴۳روایت ، در زمینه توحید و اسما و صفات سه روایت از نوع ایضاح لغوی و ۳۴ روایت از نوع ایضا ح .مفهومیوسه روایت از نوع بیان مصداق و سه روایت از نوع بیان لایه های معنایی می باشد . و این روایات بیش از همه در مقام پاسخگویی به سوالات و شبهاتی بوده که ناشی از تفکرات حاکم بر جامعه آن روز بوده و در این زمینه صادر شده اند. در بررسی روایات ناظر به امامت نیز به شرایط صدور آن توجه شده است و با توجه به جریان های مختلف فکری مختلف در این زمینه مانند اهل سنت به طور عام ، جریان های داخلی شیعه و فرقه های آن زمینه را برای طرح سوالات ایجاد می کرده است . با بررسی این دسته از روایات تفسیری نشان می دهد که از ۴۰ روایت شش روایت به ایضاح مفهومی و ۲۱ روایت به بیان مصداق و ۱۳ روایت بیان لایه های معنایی می باشد . گونه شناسی این روایات و بیان آموزه های آن با این نگاه کاری است که در این پژوهش انجام شده است . واژگان کلیدی :معانی الاخبار ، روایات تفسیری ، توحید و اسما و صفات ،گونه شناسی روایات ، تحلیل روایات امامت

روش تفسیر روایی، یکی از رایج‌ترین و استوارترین روش‌های تفسیری قرآن است که جایگاه ویژه‌ای در بین روش‌های تفسیری داشته و همواره مورد توجه مفسران بوده است. پژوهش حاضر با استناد به روایات تفسیری و منبع قرار دادن آن‌ها، به تبیین آیات 66 تا 111 سوره إسرا می‌پردازد. تفسیر قمی، عیاشی، صافی و البرهان، از تفاسیر روایی شیعه و روایات نبوی درالمنثور از منابع اهل سنت، مستند پژوهش پیش‌رو می‌باشد. در این آیات به موضوعاتی مانند توجه فطری به خداوند در گرفتاری‌ها، قدرت خدا بر خلق مجدد بشر هنگام برپایی قیامت، یکتایی خداوند، انعام الهی به بندگان و کفران نعمت از جانب ایشان، برتری آدمیان بر مخلوقات، هدایت و ضلالت بشر، مباحثی مربوط به نماز و نماز شب، ویژگی‌های قرآن، بیان بهانه‌ها و توطئه‌های مشرکان، بیان برخی احوال بنی‌اسرائیل و معجزات نه‌گانه موسی? پرداخته شده است. هر چند یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، روایات ذکر شده در تفاسیر مورد نظر، پاسخگوی تبیین و تفسیر کلیه آیات وارده نیست.برای رسیدن به مفهوم صحیح آیه نیاز است که به واژه‌شناسی برخی مفردات آیه پرداخته شود. به همین منظور، در پژوهش حاضر، 60 واژه از میان آیات، برگزیده و بررسی شده‌اند.در این مجموعه 280 روایت در ذیل آیات بیان شده است که حدود 60 روایت از آن‌ها، مربوط به اقامه نمازهای پنج‌گانه و نماز شب، می‌باشد. شاید بتوان گفت، مهم‌ترین موضوع روایات در این پژوهش، مسئله نماز است، که جزئیات آن را جز از طریق روایات نمی‌توان به دست آورد. در سایر موضوعات نیز، تبیین جزئیات مربوط به آیه، مهم‌ترین شاخصه روایات تفسیری این مجموعه می‌باشد.در تحلیل روایات این پژوهش، به گونه‌شناسی و آسیب‌شناسی احادیث و استخراج پیام آن‌ها پرداخته شده. بیشترین روایات از گونه "ایضاح مفهومی" و "بیان مصداق" می‌باشند. مهم‌ترین آسیب‌های ذکر شده، ارسال سند، تعارض روایت با آیات قرآن کریم یا با زمان نزول آیه یا نقل به معنا بوده است. به علاوه، 115 پیام هدایتی نیز از این مجموعه روایات تفسیری، استخراج شده است.مفاهیم کلیدی: تفسیر قرآن کریم، سوره إسرا (آیات 66 تا 111)، تفسیر روایی، آسیب‌شناسی روایات، گونه‌شناسی روایات.

روش تفسیر روایی، یکی از رایج‌ترین و استوارترین روش‌های تفسیری قرآن است که جایگاه ویژه‌ای در بین روش‌های تفسیری داشته و همواره مورد توجه مفسران بوده است. پژوهش حاضر با استناد به روایات تفسیری و منبع قرار دادن آن‌ها، به تبیین آیات 66 تا 111 سوره إسرا می‌پردازد. تفسیر قمی، عیاشی، صافی و البرهان، از تفاسیر روایی شیعه و روایات نبوی درالمنثور از منابع اهل سنت، مستند پژوهش پیش‌رو می‌باشد. در این آیات به موضوعاتی مانند توجه فطری به خداوند در گرفتاری‌ها، قدرت خدا بر خلق مجدد بشر هنگام برپایی قیامت، یکتایی خداوند، انعام الهی به بندگان و کفران نعمت از جانب ایشان، برتری آدمیان بر مخلوقات، هدایت و ضلالت بشر، مباحثی مربوط به نماز و نماز شب، ویژگی‌های قرآن، بیان بهانه‌ها و توطئه‌های مشرکان، بیان برخی احوال بنی‌اسرائیل و معجزات نه‌گانه موسی? پرداخته شده است. هر چند یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، روایات ذکر شده در تفاسیر مورد نظر، پاسخگوی تبیین و تفسیر کلیه آیات وارده نیست.برای رسیدن به مفهوم صحیح آیه نیاز است که به واژه‌شناسی برخی مفردات آیه پرداخته شود. به همین منظور، در پژوهش حاضر، 60 واژه از میان آیات، برگزیده و بررسی شده‌اند.در این مجموعه 280 روایت در ذیل آیات بیان شده است که حدود 60 روایت از آن‌ها، مربوط به اقامه نمازهای پنج‌گانه و نماز شب، می‌باشد. شاید بتوان گفت، مهم‌ترین موضوع روایات در این پژوهش، مسئله نماز است، که جزئیات آن را جز از طریق روایات نمی‌توان به دست آورد. در سایر موضوعات نیز، تبیین جزئیات مربوط به آیه، مهم‌ترین شاخصه روایات تفسیری این مجموعه می‌باشد.در تحلیل روایات این پژوهش، به گونه‌شناسی و آسیب‌شناسی احادیث و استخراج پیام آن‌ها پرداخته شده. بیشترین روایات از گونه "ایضاح مفهومی" و "بیان مصداق" می‌باشند. مهم‌ترین آسیب‌های ذکر شده، ارسال سند، تعارض روایت با آیات قرآن کریم یا با زمان نزول آیه یا نقل به معنا بوده است. به علاوه، 115 پیام هدایتی نیز از این مجموعه روایات تفسیری، استخراج شده است.مفاهیم کلیدی: تفسیر قرآن کریم، سوره إسرا (آیات 66 تا 111)، تفسیر روایی، آسیب‌شناسی روایات، گونه‌شناسی روایات.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

قران کریم به همراه سنت اهل بیت ، منابع معتبر معارف اسلامی و مبانی احکامشریعت هستند. ازاین رو ریشهی تعالیم حکیمانه اسلام را، ابتدا باید در قرآن کریم جستجو کردو استفاده از تبیین اهل بیت » سنت « و روش دسترسی به این تعالیم، مراجعه به  درباره آیاتتفسیر « قرآن کریم است. بدین جهت، یکی از کهنترین و ریشهدارترین شیوهی تفسیر قرآن، روشاست » روایی . در این نوع از تفسیر، مفاد و مفاهیم آیات از طریق روایات منقول از معصومین تبیین میشود. عالمان و اندیشمدان اسلامی، در طول تاریخ تفسیر قرآن کریم، روایاتتفسیری معصومین  را در آثار خویش گردآوری کردهاند، که امروزه، حاصل تلاش علمی وتحقیقی این گروه، به صورت کتابهای مدون روایی در دسترس همگان قرار گرفته است.در این تحقیق با محور قرار دادن روایات تفسیری معصومین  از تفاسیر روایی )شیعه(چون: تفسیر قمی، البرهان ، نورالثقلین و کنزالدقائق در خصوص آیات سورهی مبارکهی نور بهتبیین نوع گونههای روایات تفسیری و آموزههای آن پرداخته شده که با بررسی گونهشناسیروایات تفسیری این سوره، ایضاح مفهومی و ترسیم فضای نزول بیشترین گونه و آموزههای تربیتیو اخلاقی همچنین آموزهی اجتماعی از بیشترین آموزه برخوردار است.کلید واژگان: سورهی نور، روایت تفسیری، گونهشناسی روایات، آموزهها.