چکیده: ملک‌الشعرای بهار و شیخ ناصیف یازجی از شاعران معاصر ادبیات ایران و عرب بوده، که از دو زبان و فرهنگ متفاوت برخاسته، و از مضامین اخلاقی و حکمی در دیوانشان،
... ، به وفور استفاده کرده‌اند، تا آنجا که ناصیف یازجی به عنوان شاعر حکمت شناخته شده است. و در این فن پیرو متنبی شاعر بزرگ و سرشناس عصر عباسی است. و بیشتر اشعار حکمی خویش را در ضمن مراثی و مدائح بزرگان با هدف تنبیه و آگاه نمودن اطرافیان ذکر نموده است. ملک‌الشعرای بهار هم در جای جای دیوان خود مضامین حکمی فراوانی را، به ویژه در ضمن و پایان داستان‌ها به عنوان نتیجه‌گیری بکار برده است. بین این دو شاعر بزرگ زبان و ادبیات فارسی و عربی قرابت و مشابهت‌های فکری، روحی، فلسفی و... وجود دارد. هر دو شاعر وابسته به مکتب کلاسیک و سنت‌گرا بودند. و خصوصیت بارز اسلوب ناصیف یازجی در بازگشتی است که آگاهانه به سبک شاعران قرون وسطی، به خصوص عصر عباسی دارد. در دیوان بهار آهنگ کلام قدما طنین وانعکاس بارزی دارد. در شیوه‌ی شعر قدیم، باید اورا احیا کننده‌ی سنت‌های بزرگ کهن در روزگار ما شمرد. هر دو حافظ قرآن و دست پرورده‌ی مکتب قرآن و نهج‌البلاغه بوده و از این آبشخور زلال بهره‌ها گرفته‌اند. هر دو از کودکی و نوجوانی شعر گفته‌اند. هر دو شاعر در دوره‌های سخت استعمار و فقر و فساد زندگی خود را آغاز کردند. در همان دوره‌ای که ما جنبش مشروطیت و آزادی‌خواهی داریم، اعراب نیز همین تلاش را به عنوان رهایی از قلمرو فرمانروایی عثمانی دارند. در مسائل علمی قدم‌های مثبی برداشته‌اند. هر دو شاعر در عصر خود از جایگاه اجتماعی و علمی ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند، بهار با لقب«ملک‌الشعراء» و ناصیف به عنوان «کاتب» اغناطیوس پنجم کشیش بزرگ کاتولیک، و «کاتب» امیر بشیر پادشاه لبنان مشهور گردیده‌اند. دیوان بهار و یازجی در بردارنده‌ی مسائل اخلاقی، موعظه، نصیحت، پند و اندرز است. در گنجینه‌های حکمت این دو حکیم، به موارد متعددی از جمله: قضا و قدر، صبر، قناعت، تواضع و فروتنی، سکوت، دانش و دانش اندوزی، مذمت حرص و آز، نکوهش دنیا، مذمت مال و ثروت، زیر بار منّت دیگران نرفتن، مرگ و نیستی، فقر و... بر می‌خوریم که در معنا و یا در لفظ به هم شباهت و احیاناً تفاوت‌هایی دارند. به همین دلیل تلاش ما در این رساله، مقایسه‌ی اشعار حکمی این‌دو قلّه‌ی بلند ادب فارسی و عربی با رویکرد مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی است. که به ذکر شواهد و بیان دیدگاه‌های دو شاعر در این زمینه پرداخته می‌شود.کلید واژه‌ها: ملک‌الشعرای بهار، شیخ ناصیف یازجی، شعر، ادبیات تطبیقی، ادبیات فارسی، ادبیات عربی
بیشتر