جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هنر کتاب آرایی به مجموعه هنرهایی اطلاق می شود که در ساخت، تزیین و تهیه نسخ خطی به کار می روند. این هنر در جهان سابقه ای دیرینه دارد. در هر برهه زمانی از تاریخ، هنر کتاب آرایی به گونه ای تحت تاثیر منع و تاییدات دینی و آیینی قرار گرفته است. هنر کتاب آرایی در دوره ایلخانی شاهد تحولات و تغییرات بسیاری بوده است. و به عنوان، دوره تاثیرگذاری در روند تزیینات کتب و نسخه برداری آن ها محسوب می شود و نقطه عطفی برای شروع و پیشرفت تذهیب به شیوه ایرانی می باشد. از جمله میراثی که از گذشته در تذهیب این دوره به ودیعت نهاده شده، استفاده از قطع عمودی در کتب و سادگی و بی پیرایگی در تذهیب، است که روز به روز به انسجام و پختگی آن افزوده گردید. نمونه از قرآن های موجود از این دوره، ویژگی های تذهیب دوره ایلخانی را به وضوح نشان می دهد. نقش ستاره چند گوش، فرم های هندسی، جدول کشی های مرکب، ترنج ها و شمسه های کوچک حاشیه همه و همه از جمله عناصر تذهیب در این دوره اند. این دوره زمانی مقارن با دوره دوم گوتیک و عصر طلایی آن در اروپا می باشد که شامل سده های سیزدهم و چهاردهم / هفتم و هشتم می باشد. سبک گوتیک از خاستگاه خود یعنی فرانسه به سراسر اروپا گسترش یافته و به شیوه های مختلف، در کشورهای گوناگون رواج یافت. استفاده از حروف سرآغاز منقوش یا مصور در هم بافته شده، ظرافت تغزلی در پیکره ها، کاربرد رنگ های درخشان و علاقه به ریزه کاری و تزیین، از جمله ویژگی هایی است که در آراستن انجیل های این دوره از آن استفاده شده است. از جمله انجیل های مصور این دو سده می توان انجیل فقرا، انجیل شاه عباس، کتاب مزامیر و مکاشفات یوحنا را نام برد.

موضوع بحث این مقاله پیرامون پای پوش های ایران دوران اسلامی در نگاره های ادوار ایلخانان مغول، تیموری و صفویه است. آثار هنری و تاریخی م به این دوران بهترین گنجینه برای آگاهی یافتن از چگونگی طرح پای پوش ها است. کتبی نظیر تاریخ لباس و تاریخ هنر نگارگری نیز از منابع مناسب جهت مطالعه و بررسی این مقاله محسوب می شوند. زیرا که با داشتن دقت نظر لازم در آن ها می توان به ویژگی ها و جزییات جالب توجهی در خصوص پای پوش های هر دوره پی برد. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تاریخی است. در این راستا مطالب به طریق اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است. اهداف مقاله: 1) بررسی سیر تحول پای پوش ها از دوره ایلخانان تا آخر صفویه. 2) یافتن تاثیر و تاثرات متقابل پای پوش های نگارگری این دوران بر یکدیگر. سوالات موردنظر: 1) آیا پای پوش ها در نگارگری ایرانی دچار تغییر و تحول گشته اند؟ 2) چه اشتراکات و افتراقاتی میان پای پوش های ادوار نگارگری ایرانی وجود دارد؟ نتیجه حاصله از این نوشتار آشنایی و درک بهتر از جایگاه طراحی پای پوش در سرزمین تاریخی ایران است. از جهانی دیگر با انجام چنین پژوهش هایی می توان به مقوله طراحی لباس آن دوران با دیدی تخصصی تر نگریست که بخشی از پوشاک را به طور خاص مورد بررسی قرار می دهد.

گنبد غفاریه متعلق به دوره ایلخانان و دارای تزیینات بسیار زیبا، به ویژه انواع هنر کاشی کاری مرسوم در این دوره است. برخی از عناصر معماری در گنبد غفاریه، ایرانی نیست و همین طور در ضلع جنوبی، شرقی و غربی بنا از نشانی به نام چوگان دار استفاده شده که در بنای دیگری در ایران مشاهده نشده است که این نشان به نوعی هویت بنای غفاریه را مشخص می کند.درباره تزیینات و حتی معماری بناهای دوره ایلخانی، بالاخص گنبد غفاریه مراغه به قدر کافی صحبت نشده است. برخی از تزیینات بناها، مانند کاشی معرق و تکنیک جدید کاشی لعاب پران، در این دوره شکل گرفته و از این دوره کاربرد کتیبه های کاشی معرق به صورت جدی فراگیر شده است. با بررسی تزیینات گنبد غفاریه و نمونه های مشابه آن، به ویژه در دوره ایلخانی، می توان به دسته بندی جامعی از تزیینات این دوره دست یافت. پرداخت اطلاعات در پژوهش حاضر به شیوه توصیفی، مقایسه ای و تحلیلی بوده و روش یافته اندوزی در آن به صورت کتابخانه ای و میدانی است و تقریبا هفده بنا از دوره های مختلف مثل گنبد سرخ، گنبد سلطانیه، مسجد جامع اشترجان و... گونه شناسی شده است. حاصل این مطالعه، شناخت تزیینات گنبد غفاریه، برج مقبره های پیشین و بناهای هم عصر گنبد است. در این گنبد تزیینات متنوعی به کار رفته که منشا آن در این دوره و از نمونه های اولیه این تزیینات است.اهداف مقاله1- معرفی شاخصه های معماری تزیینات گنبد غفاریه.2- مقایسه تزیینات گنبد غفاریه با برج مقبره های هم دوره و قبل، به منظور دست یابی به ویژگی بارز تزیینات معماری دوره مورد بحث.سوالات مقاله1- تزیینات گنبد غفاریه نسبت به تزیینات برج مقبره های موجود در مراغه در سده های گذشته چه تفاوت ها و چه شباهت هایی دارد؟2- شاخصه ها و ویژگی های فنون و تزیینات به کار رفته در دوره ایلخانی نسبت به دوره های گذشته کدام است؟

چرنداب نام یکی از محلات کهن تبریز و نیز نام یکی از مهمترین گورستانهای تاریخی شهر تبریز است. تنها آثار به جای مانده از گورستان تاریخی چرنداب و مزارات آن، سنگ قبرهای صندوقی شکل است که در بدنه دیوار برخی از بناهای تاریخی این محله و یا در کوچه پس کوچه های آن به چشم می خورد.عرصه گورستان تاریخی چرنداب تا حدود سال 1313 ش. معین و مشخص بوده، لیکن از این تاریخ به بعد با احداث خیابان و ساخت و ساز در عرصه آن، آثار به جای مانده از بین رفته است، ولی با این حال، هنوز هم می توان حدود تقریبی آن را بر اساس شواهد و اسناد موجود مشخص نمود.آنچه که در نوشتار حاضر بررسی می شود، پیشینه تاریخی این مکان و نیز گزارشهای تاریخی موجود درباره چرنداب از ادوار مختلف تاریخی تا دوره معاصر است. همچنین تلاش شده است شرح مختصری از آثار و احوال بزرگان مدفون در مزارات چرنداب از منابع تاریخی استخراج و ارایه گردد.مهمترین منبع تاریخی درباره چرنداب و بزرگان مدفون در آن،کتاب روضات الجنان و جنات الجنان است. این کتاب با آنکه درباب مزارات اکابر و اولیای تبریز و حواشی آن تحریر یافته، لیکن اطلاعات سودمندی در خصوص محلات تاریخی تبریز در بردارد و بیشترین اطلاعات مربوط به چرنداب و اهل مزارات آن در این کتاب ارایه شده است. همچنین تلاش شده بر اساس آثار بر جای مانده و نیز نقشه های تاریخی شهر تبریز، محدوده این محوطه تاریخی مشخص گردد.

در دوره مغول، از دل دیوانسالاری مغولی- چینی، گروه تازه ای از نیروهای آزاد متولد شدند که در وقایع دوره ایلخانی و تا حدودی تیموری ایفاگر نقش هایی گاه کلیدی بودند. این نیرو ها در منابع فارسی با عنوان کلی قراوناس شناخته می شوند. در این تحقیق سعی داریم تا با نگاهی به وقایع مرتبط با این نیروها در دوره ایلخانی، به بررسی ماهیت و کیفیت حیات سیاسی- اجتماعی نیروهای آزاد موسوم به قراوناس و به ویژه شاخه ای از آنان که در غرب قلمرو ایلخانی و در نزدیکی بغداد ساکن بودند، بپردازیم. به جهت تفکیک میان دو قسمت نیروهای قراوناس ایشان را با عناوین عراقی و خراسانی- که از یک سو نشانگر محل فعالیت و از سوی دیگر یادآور تقسیمات سنتی این نیرو ها در ایران می باشد- مورد بررسی قرار خواهیم داد. ردپای قراوناس عراقی را در بسیاری از وقایع داخلی دوره ایلخانی می توان پیدا کرد. به عنوان مثال دست کم در تغییر سه ایلخان، نقش ایشان مشهود است. در بسیاری از درگیری های منطقه ای نیز می توان آثاری از حضور آنان یافت. حتی بعد تر ایشان را در قالب نگودریان هرات، در خدمت امرای محلی هرات می یابیم که نشانگر حیات سیاسی تاثیرگذار این گروه است. تا دوره تیموری نیز آثاری از این نیرو ها در دست است.