جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ماهیت عبادات استیجاری، اخذ اجرت توسط عامل در ازای انجام دادن آن است. در مقام توجیه گرفتن اجرت در ازای ادای عبادات، آرای فقیهان مختلف است. آن چه باعث تعدد آرای فقیهان شده، وجود ادای واجبات دینی است که باید با قصد قربت و اخلاص همراه باشد. با حفظ این امر، گرفتن اجرت ناممکن می نماید، زیرا با قصد قربت سازگار نیست. سوال بنیادین ما در این مقاله این است که این تضاد چگونه قابل رفع است؟ آیا اخذ اجرت در مقابل یک امر عبادی با عبادیت عمل سازش دارد یا خیر؟ جهت پاسخ به این سوال بعد از نقل و نقد اقوال مطروحه در مساله به شیوه ای تحلیلی، به بررسی نظر مختار می پردازیم.

نویسنده این نوشتار بر آن است که بیشتر فقیهان در تبیین ماهیت زکات و خمس به بعد فردی این دو توجه بیشتری داشته اند تا رویکرد اقتصادی و تاثیر اجتماعی آن. از این رو، عبادی بودن این دو عنوان مهم و موثر فقهی را مسلم گرفته و کمتر به نقد و بررسی ادله در این باب پرداخته اند. هر چند ممکن است عوامل تاریخی و مکانی و زمانی ویژه یا برجستگی و منزلت والا و استثنایی فقیه یا فقیهانی سترگ در مسلم دانستن عبادیت زکات و خمس نقش داشته اند، اما در این جستار با صرف نظر از آنها و سایر عوامل مشابه تاثیرگذار، اعم از شخصیتی، ذهنی و عرفی، سعی شده ادله و توجیهاتی را که در متون فقهی بر اثبات عبادی بودن این دو عنوان پراهمیت و کارآمد ارایه شده است، به درستی تبیین و آنگاه مورد نقد و بررسی قرار گیرند. در این میان، با استفاده از نظریات و آرای اندک فقیهانی که بعد اقتصادی زکات و خمس را مطمح نظر قرار داده و در عبادی بودن آنها تردید کرده اند، فرضیه نویسنده مبنی بر غیرعبادی بودن این دو اثبات شده است تا از این طریق، هم بتوان موانع کاربردی ساختن و اجرایی کردن آنها را از سر راه برداشت و هجرانی که قرنهای متمادی دامنگیرشان شده است برطرف ساخت و هم فقه پویای اسلام و شریعت ناب محمدی، از ره گذر عینیت بخشیدن به احکام کارامد و مترقی خود در این خصوص، جلوه ای تازه تر یابد.