جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر جلد اول از مجموعه سه جلدی معلمه التصوف الاسلامی می باشد که درباره تصوف مغرب زمین می پردازد و خصوصیات، اشخاص و فرق آن را بیان می کند.

کتاب «ذریعة الاستغناء فی تحقیق الغناء» تالیف ملا حبيب الله شريف كاشانى از علماى شيعه در قرن چهاردهم هجرى قمرى است. مؤلف در اين كتاب به سبك فقه استدلالى به بحث و تحقيق درباره مسأله غناء پرداخته است. وى در آغاز مى‌ فرمايد اصل در مسأله اين است كه هر چيزى حلال است مگر آنكه آيه‌ اى محكم يا روايتى معتبر و يا اجماعى قطعى و يا ضرورتى دينى و يا استدلالى عقلى بر آن قائم گردد. اين كتاب در 10 مقدمه و 3 مقصد و يك خاتمه آمده است. و اما مقدمات: اصل در مسأله، اجماع، اراده عموم از مطلق، مراد شارع، معناى لغوى، استعمال لفظ در اكثر از معنا، اشتباه در مبدء اشتقاق، استعمال لفظ در معنيين، صوت از كيفيات محسوس است، معانى لهو. و اما مقاصد: ما هبت غناء، حكم غناء، موارد استثناء از غناء. و اما خاتمه كتاب در مسأله نياحت است.

بيترديد موسيقي متعالي، در زندگي بشر نقش انكار ناپذير و بيبديلي دارد. امروزه پزشـكان و روانپزشكان نقش مثبت موسيقي متعالي را بر سلامت جسـم و رو ان بيمـاران امـري مسـلّم و محقّق ميدانند. در ادوار مختلف تاريخي، موسيقي همانند بسياري از دستاوردهاي انسان نقـش تخريبي داشته و دارد و به همين دليل اسـت كـه شـريعت مبـين اسـلام در برابـر آن واكـنش اعتراضي داشته است. آنچه در فرهنگ اسلامي كه از قرآن مجيد و احاديث اهل بيت(ع) گرفتـه شده، آمده است، كلمهي غناء مـي باشـد. و امـا موسـيقي، كلمـه ي لاتينـي اسـت و از كلمـه ي «موزيك» گرفته شده است و بيشتر با مسألهي آلات لهو ارتباط دارد. مشهور فقهـاء غنـاء را بـه «مد الصوت المشتمل علي الترجيع المطرب» تعبيـر كـرده انـد. فقهـاء دربـاره ي غنـاء دو گ ونـه موضعگيري كردهاند: مشهور فقهاء معتقدند غناء مطلقاً حرام است و عدهي ديگري معتقدند كه غناء حلال است. فقهاي دستهي اول به آيات قرآن، احاديث و اجماع فقهاء استناد ميكنند. امـا عدهي ديگري از فقهاء با استناد به رواياتي كه در باب صوت نيكو در قرائت قرآن و مراثي و جواز غناء در اعياد و ايام فرح نقل شده است، قائل به حليت غناء هستند. به نظر ما، بـا بررسـي ادلـه وارد در تحريم غناء در خواهيم يافت كه اين ادلّه به اشكال لهوي و باطل غناء انصراف مييابد و مصداق قطعي آنها «قول زور» و «حديث لهو» است كه در آن زمان متعارف بوده است. اظهر در غناء رجوع به عرف است. يعني آنچه را در متعارف «خواننـدگي » مـي گوينـد حـرام اسـت و در صورتي كه مشكوك باشد، اظهر حليت است و احوط اجتناب. لذا بايد توجه داشت كه پاسخ بـه اينكه چه چيز غناست و كدام چيز غناء نيست از وظـايف فقيـه نيسـت؛ زيـرا فقيـه بـه عنـوا ن متخصص در احكام سخن ميگويد نه متخصص در موضوعات. در اين پژوهش سعي نويسندگان بر آن است كه در زمينهي مباني فقهي موسيقي و ابهامات حاصله پاسخي تحقيقـي، مسـتدل و مبتني بر قرآن، روايات و اجتهاد پويا داده شود.

مشروعیت استعمال فنون موسیقایی در آواهای مذهبی به یکی از چالش‌های جامعه دینی امروز تبدیل شده به گونه‌ای که بررسی فقهی و تطبیقی در این حوزه را به ضرورتی اجتناب ناپذیر بدل کرده است. نوشتار حاضر، در یک بررسی جامع و فراگیر صوت، عرفاً مطرب را به عنوان موضوع حرمت غناء معرفی می‌کند. به علاوه، مدعای انصراف مفهوم غناء به غنای لهوی و شبهات مطرح حول موضوع غناء اعم از شبهات مفهومیه و مصداقیه نمی‌تواند مقیّد اطلاق حرمت غناء باشد. نگارنده با تطبیق نتایج بحث بر اسلوب تلاوت حرفه‌ای عقیده دارد، دلایلی چون تنگناهای تجویدی و حساسیت‌های شرعی سختگیرانه در جنبه موسیقایی تلاوت، موجب شده در قیاس با دیگر آواهای مذهبی آسیب کمتری در زمینه ورود اصوات محرم متوجه تلاوت حرفه‌ای باشد. در همین راستا، این نکته بیان شده که صوت لهوی حرمت مطلق نداشته، اما استعمال آن در تلاوت قرآن حرام است. روایات مشتمل بر استحباب تغنی و ترجیع در تلاوت نیز نمی‌تواند مخصص حکم حرمت مطلق غناء باشد. همچنین در فقه شیعی مانعی برای استعمال الحان موسیقی عربی در تلاوت نیست، به شرطی که این الحان، غنایی و لهوی نباشند و موجب سبکی و وهن کلام الهی نشوند. اهل سنت مناط صحت یا عدم صحت شرعی استعمال الحان را بر حکم شرعی غناء متوقف نمی‌دانند. نوشتار حاضر بازخوانی و برداشت‌های نوینی از مدلولات برخی روایات مشهور مرتبط با حوزه زیباخوانی قرآن کریم ارائه کرده است.

شخصیت بزرگ و معنوی پیامبر اکرم (ص)، آئینه ی تمام نمای جمال وجلال خداوند بزرگ است. پروردگار بزرگ، در قرآن مجید، به تعریف وتحسین وی پرداخته و او را مایه ی رحمت برای همه جهانیان، ودارای خلق عظیم، معرفی کرده است. با این همه عظمت، متأسفانه در برخی کتب معتبر اهل سنت، سیمای معنوی پیامبر مخدوش معرفی شده و شخصیت آن حضرت از حد یک انسان عادی هم پایین تر آمده است. یکی از موضوعاتی که باعت مخدوش نمودن شخصیت معنوی پیامبر شده، گرایش ایشان به موسیقی و رقص و دف و غناء است. که روایات متعددی در صحیح بخاری مبنی بر گرایش پیامبر اعظم، به موسیقی و غناء وجود دارد. عبارات این احادیث، به نحوی است که برخورد ایشان را با دفّ و موسیقی، بسیار عادی و مانند جوانان عاشق آن زمان ترسیم کرده است! بعلاوه، این روایات، ورود پیامبر به محل خصوصی یک تازه عروس و خلوت با زن نامحرم را برای پیامبر اعظم (ص) بسیار عادی و مباح تصویر نموده بطوریکه برخی شارحین مانند ابن حجر عسقلانی ناچار به طرح احتمالات متعدد جهت حل این اشکالات می شوند. در این مقاله فقط دو روایت «رُبیّع دختر مُعوّذبن عَفراء» و روایت «عایشه» با تعابیر مختلف و ازطرق متعدد مورد بررسی قرار گرفته است. آنگاه نادرستی مضامین و مفهوم آن از دو جهت اثبات شده است. نخست اینکه این روایات با روایات دیگر صحیح بخاری در تعارض و ناسازگار است. ثانیا از طریق برخی آیات قرآن عدم جواز غناء و گرایش به موسیقی لهوی قابل اثبات است.

مقاله حاضر، تلاشی است جهت بررسی مسأله غناء در فقه اسلام و اینکه آیا بر هر صوت موزون و زیبا، غناء اطلاق می‏شود یا خیر؟ نگارنده، برای بررسی تفصیلی، در ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی غناء می‏پردازد و در ادامه غنای محلَل و غنای محرَم و ویژگیهای غنای محرَم را برمی‏شمرد و ضمن بررسی روایات متعارض در این زمینه، به بیان نظر محقق سبزواری در خصوص جمع روایات در این باب می‏پردازد. نویسنده در پایان نتیجه می‏گیرد که به طور مطلق نه می‏توان قائل به جواز شد و نه قائل به حرمت، بلکه باید در این زمینه قائل به تفصیل گردید.