جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیه دوم سوره فتح از جمله آیاتی است که در چالش با عصمت پیامبر اکرم(ص) تلقی می‌شود که در آن به رسول خدا(ص) نسبت داده شده در گذشته‌ و آینده مرتکب گناهانی است و خداوند این گناهان را آمرزیده و آن حضرت(ص) را از ابتلا به عذاب، باز داشته است. لذا این نوشتار که به روش تحلیلی و توصیفی و با رویکرد قرآنی و تطبیقی نگاشته شده است، ابتدا پوشیدگی مفهوم ذَنْب و سپس اسناد آن را مورد ارزیابی در نگاه علامه جوادی ‌آملی و فخر رازی قرار داده و در آخر به این نتیجه رسیده است که پیامبراکرم(ص) از هر اثم و عصیانی مبرا هستند و تفسیر ذَنْب در کلام فخررازی به گناه شرعی که عقاب اُخروی در پی‌دارد، تفسیری بی‌دلیل و ناهمخوان با سیاق آیه شریفه و ناسازگار با گفتار لغت‌شناسان و حکمت الهی در برانگیختن آن حضرت به مقام نبوّت و دلالت دیگر آیات مبنی بر عصمت پیامبران هرچند پیش از بعثت است و تفسیر ذَنْب در کلام علامه جوادی آملی به گناه در گمان مشرکان مکه، تفسیری همخوان با سیاق آیه شریفه و سازگار با گفتار لغت‌شناسان و برخوردار از پشتوانه حدیثی و قرآنی است.

مفسران فریقین در تفسیر آغازین آیه سوره فتح با چهار ابهام اساسی مراد از: فتح، ذنب، غفران ذنب و کیفیت ارتباط فتح در صدر آیه با غفران ذنب مواجه شد ه اند. آنان به رغم کوشش تفسیری فراوان، در بیشتر موارد نتوانسته اند ارتباط معنادار و معقولی را بین «فتح» در صدر آیه و «غفران ذنب» در ادامه آن، برقرار نمایند. در این مقاله تلاش شده تا به روش تحلیلی و استنباطی، ارتباط و پیوند میان این دو تبیین شود. ازاین رو مسئله اصلی این مقاله بررسی چگونگی ارتباط تفسیری «فتح» با «غفران ذنب» در این آیه شریفه است. نتیجه این تلاش آن است که غفران ذنب، علت و فتح، معلول آن است و همچنین با بررسی مفاد پیمان نامه حدیبیه روشن می شود که دستاوردهای سیاسی بسیار بزرگی با این صلح به دست آمده که شایسته نامبرداری به فتح الفتوح سیاسی است. بر این پایه تنها در صورتی غفران ذنب با این فتح سیاسی معنای معقولی پیدا می کند که ذنب و غفران آن نیز در حوزه سیاست معنا گردد و ارتباط علت و معلولی آن حفظ شود؛ نه آنکه ذنب و غفران به معنای عرفی آن که ارتباط معنایی خود را از دست داده و چهره تابناک رسول الله| را نیز مخدوش جلوه می دهد باشد.