جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: ریشه های قرآن: مقالات کلاسیک درباره کتاب مقدس اسلام، کتابی است که در سال 1998 توسط ابن وراق ویرایش شده است. این شامل مجموعه ای از 13 مطالعه انتقادی درباره قرآن است که در طول دو قرن گذشته توسط مورخان و محققان خاورمیانه نوشته شده است: ابن وراق، تئودور نولدکه، لئون کایتانی، آلفونس مینگانا، آرتور جفری، دیوید ساموئل مارگولیوت، آبراهام گایگر، ویلیام سنت کلر تیسدال، چارلز کاتلر توری و اندرو ریپین. بیشتر این نویسندگان مقالات خود را در مورد قرآن قبل از جنگ جهانی دوم (1939-1945) نوشته اند. این کتاب به بررسی باورهای رایج درباره منشأ تاریخی و منابع کتاب مقدس اسلامی می پردازد. این عقیده را که قرآن بدون خطا است، دیدگاهی که اکثر مسلمانان دارند، به چالش می کشد. این کتاب که به چهار بخش تقسیم شده است، به بررسی قرآن می پردازد. پس از مقدمه ای در قسمت اول، قسمت دوم بر دشواری ایجاد یک متن قرآنی قابل اعتماد متمرکز است، در حالی که قسمت سوم ادعا می کند که جزئیات منابع یهودی، مسیحی و زرتشتی قرآن را شرح می دهد. بخش چهارم تلاش می کند تا اعتبار تاریخی نخستین منابع اسلامی را رد کند. هربرت برگ در بررسی خود از بولتن دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی، مقالاتی را که درج مقاله توسط تئودور نولدکه را ستایش می‌کنند، خلاصه کرد و در عین حال گنجاندن مقاله ویلیام سنت کلر تیسدال را به‌عنوان «مقاله‌ای به‌ویژه علمی نیست». او نتیجه گرفت: «به نظر می‌رسد که ابن وراق برخی از مقالات را نه بر اساس ارزش علمی یا جایگاه آنها به عنوان «کلاسیک»، بلکه بر اساس دشمنی آنها با اسلام آورده است. ارزش مجموعه را دارد، اما خواننده باید بداند که این مجموعه به طور کامل بیانگر دانش کلاسیک قرآن نیست». فرانسوا دو بلوآ از کار ابن وراق به دلیل گنجاندن مقاله سنت کلر تیزدال انتقاد کرد که آن را «تبلیغات تبلیغی نامرغوب» و «بدترین» در میان مقالات کتاب توصیف کرده است. دی بلویس همچنین اشاره کرد که «در املای هر دو زبان عربی و اروپایی اشتباهات زیادی وجود دارد» و افزود: «این حقیقت که خط قرآنی تکثیر شده بر روی جلد به صورت وارونه چاپ شده است. احتمالاً توهین عمدی به هم دینان سابق سردبیر نیست». کریستوفر ملچرت، استاد دانشگاه آکسفورد، گفت که این مجموعه "تصویر منصفانه ای از مطالعات قرآنی اروپا در نیمه اول قرن بیستم" ارائه می دهد، اما همچنین معتقد است که منابعی که واراق استناد می کند بهتر است ابتدا مطالعه شود. -دست. تاد لاوسون در رابطه با این کتاب گفت: «غرور و فرضیات آماتوری فراوان است؛ و همه در کلید هیستری بی‌نظیر به صدا در می‌آیند... باید گفت که بی‌تردید تلاش و کوشش ویراستار را در یافتن چیزهای عجیب و غریب در مورد قرآن نشان می‌دهد. به زبان انگلیسی توصیه کردن این محصول دشوار است، به جز شاید برای علایق باستانی و باستان شناسی مطالعه اسلام.

یکی از مستشرقانی که در حوزه علوم قرآنی و تفسیر دارای مقالات متعدد است، آندرو ریپین، محقق مسیحی انگلیسی است که در یکی از مقالات خود با عنوان «شتر یا ریسمان» به بررسی معنای واژه «الجمل» در آیه 40 سوره اعراف پرداخته است. وی ضمن نقل اقوال مختلف، درنهایت وجود دو قرائت مختلف «جَمَل: شتر نر» و «جُمَّل: ریسمان ضخیم» از این واژه را مطرح نموده و قرائت دوم را ساخته‌وپرداخته مفسرانی می‏داند که از قرن سوم به بعد، با هدف غلبه بر بحث‏های کلامی و نیز نمایش برتری قرآن بر سایر کتاب‌های الهی، آن را ساخته و به ابن‏عباس نسبت داده‏اند. ریپین ضمن این ادعا، چندین پایه مهم اعتقادی مسلمانان نسبت به قرآن را نشانه گرفته است؛ این امر در آثار سایر مستشرقان نیز یافت می‏شود. چنین آثاری اگر به ورطه نقد درنیایند، بی‏تردید آثار مخربی خواهند داشت که سست ‏شدن پایه‏های اعتقادی مسلمان، یکی از آن‏هاست. در این مقاله سعی شد تا ضمن بررسی واژه «جمل» و پیشینه قرائت‏های مختلف آن، نیز بررسی آثار مفسران و لغویان متقدم، ادعای ریپین با روش تحلیلی و اوصافی و نیز با برون‏کرد انتقادی بررسی شود. درنتیجه، ریشه قرائات مختلف به عصر صحابه و تابعین بازگشته و آن ادعا مبنی بر ساختگی بودن قرائت ابن‏عباس و نیز سایر تبعات آن با ارائه ادله مربوطه، باطل و رسمیت قرائت مشهور جَمَل، انطباق آن با قرائت پیامبرk و وجود وجه شبه اقوی برای آن ثابت شد.

واژۀ تکامَد (hapax legomenon و در عربی: اللفظ الفرید/ الفرائد) به کلمه‌ای اطلاق می‌شود که تنها یک بار در سراسر یک متن به‌ کار رفته باشد. بنابراین به واژه‌ای که تنها یک بار در متن قرآن کریم به‌کار رفته باشد و هیچ مشتق یا هم‌خانواده‌ای از آن، در متن قرآن نباشد، «تکامَد قرآنی» می‌گوییم. مثال‌هایی از تکامَد قرآنی عبارتند از: صَمَد، اِرم، زنجبیل، یقطین، و تسنیم. بر این اساس، واژه‌ای چون «تنّور» را به سبب ذکر دوباره‌اش در قرآن (هود:40؛ مومنون: 27) نمی‌توان تکامَد دانست. چنین کلمه‌ای اصطلاحاً dis legomenon نامیده می‌شود.[1] مقالۀ حاضر می‌کوشد علاوه بر طرح و بررسی کلی مسائل پیرامون تکامَدهای قرآنی، فهرستی کامل از این الفاظ ارائه دهد تا بر مبنای آن، بتوان تصویر روشنی از تعداد، پراکندگی، دامنه، و دایره‌های معنایی تکامَدها در قرآن به دست آورد. این فهرست می‌تواند به صورت کلی یا جزیی موضوع بررسی دیگر محققان علاقمند به واژه‌ شناسی قرآنی شود.

اندرو ريپين، يکي از برجسته‌ترين قرآن‌پژوهان معاصر، در مقالات متعدد، آيات 95 انبياء، 40 اعراف، 24 نبأ و چالش‌هاي پيش‌روي مفسران در تعامل با ساختارهاي نحوي دشوار يا واژگان غريب اين آيات و نقش اختلاف قرائات در اين روند را بررسي كرده است. او نيز مانند ساير خاورشناسان شکاک، اسانيد روايات اسلامي را به‌طور کلي بي‌اعتبار دانسته و نسبت دادن قرائات به مراجعي از نسل نخست مسلمانان را جعلي و تنها عاملي براي اعتبار بخشيدن به اين قرائات مي‌داند. ريپين تأثيرپذيري از مفاهيم عهديني و انگيزه‌هاي عقيدتي ـ کلامي را در پيدايش قرائات مختلف در بازه‌اي از زمان، که به تثبيت نهايي متن قرآن انجاميد، مؤثر مي‌داند. در اين جستار، ديدگاه‌هاي وي در زمينة خاستگاه اختلاف قرائات و کارکرد اصلي آن تبيين و نقد شده است.

مقاله حاضر از آقای اندرو ریپین (Andrew Rippin) در پی معرفی ابزارهای مطالعه علمی قرآن برای خوانندگان غربی است. توجه دادن به مبنا بودن متن قرآن در پژوهش‌های قرآنی، معرفی و نقد برخی از منابع اساسی پژوهش‌های غربیان درباره قرآن و توجه دادن به منابع روزآمد و فن‌آوری‌های نوین از ویژگی‌های این مقاله است. با وجود این تکیه بر منابع غربی و کم‌توجهی به منابع اصیل اسلامی در پژوهش‌های قرآنی، تأکید می‌شود که بهره‌گیری کامل و بی‌طرفانه؛ از منابع بایستگی یک پژوهش علمی است. اهمیت نوشتار حاضر که مکمل ابزارهای معرفی شده برای مطالعه علمی قرآن در دایره المعارف می‌باشد. از آن‌روست که مبنایی برای دانشجویان و پژوهشگران غربی در آغاز مطالعات علمیشان پیرامون قرآن است.

اندرو ریپین (به انگلیسی: Andrew Rippin) استاد مطالعات اسلامی دانشگاه ویکتوریا و یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان معاصر است. زمینه اصلی مطالعاتی و پژوهشی ایشان مطالعات قرآنی و تفسیری است. وی مقالات چندی در قرآن پژوهی داشته و با برخی دانشنامه‌های مشهور مانند EI و ER و EQ (دانشنامه اسلام، ادیان و قرآن) همکاری داشته است. ریپین از بر جسته‌ترین قرآن پژوهان معاصر، در ۱۶ مه ۱۹۵۰ در لندن متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و دبیرستان در ۱۹۶۸ م به دانشگاه تورنتو وارد شد و تا ۱۹۷۴ م. در این دانشگاه در رشته علوم دینی تحصیل کرد. پایان‌نامه وی در ژوئن ۱۹۷۴ با عنوان «رابطه من- تو مارتین بوبر و تأثیر آن بر کلام مسیحی» پذیرفته شد. درهمان سال، برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، به دانشگاه مک گیل رفت. ریپین در این دانشگاه به اسلام شناسی رو آورد و توجه خود را به علوم قرآنی معطوف کرد. در ژانویه ۱۹۷۷، از پایان‌نامه خود با عنوان «حرم و اصطلاحات مترادف و هم‌معنی آن در قرآن؛ تحلیلی از کاربردها و معنی آن» دفاع کرد. وی درهمان دانشگاه از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱ م به تحصیلات خود در اسلام‌شناسی ادامه داد و در سپتامبر ۱۹۸۱، پایان‌نامه دکتری خود را با عنوان «متون اسباب النزول قرآنی؛ بررسی در کاربرد و تحول آن در تفسیر» به پایان رساند. اندرو ریپین، قرآن‌پژوه نامدار انگلیسی‌ـ‌کانادایی، در واپسین روزهای ماه نوامبر 2016 در اثر سرطان مغز در سن 66 سالگی در ویکتوریای کانادا درگذشت. ریپین در دو سال پایانی عمرش با همکاری عبدالله سعید، استاد مالدیوی مطالعات اسلامی دانشگاه ملبورن، پروژه‌ای مفصل با موضوع «مواجهه با رهیافت‌های تاریخی و انتقادی به قرآن در جهان اسلام» را در دست انجام داشت که ایران نیز یکی از کشورهای موضوع تحقیق در این پروژه بود، اما بیماری‌ و دلایلی دیگر مانع سفر او به ایران در سال گذشته شد و مرگ او این پروژه را ناتمام گذاشت. ریپین محققی فعال در عرصه مطالعات اسلامی بود و عمده آثار منتشرشده او به قرآن و تفسیر اختصاص داشت. تلاش‌ها و پژوهش‌های او در تثبیت مطالعات آکادمیک قرآنی در عرصۀ بین‌المللی سهمی به‌سزا داشتند و بیشتر محققان نسل جدید در حوزه مطالعات قرآنی وام‌دار این تلاش‌ها و پژوهش‌هایند. ریپین علاوه بر ویراستاری و نگارش کتاب‌ها و مقاله‌های متعدد، سرپرستی چندین مجموعه‌ و پروژه بزرگ علمی را نیز بر عهده داشت و ازجمله عضو هیئت ویراستاری دائرةالمعارف قرآن (لیدن، 2001-2006) بود. بخشی اندک از نوشته‌های پروفسور اندرو ریپین به فارسی ترجمه شده‌اند. ترجمه مقاله «تفسیر» او در ویرایش دوم دائرةالمعارف اسلام (2000) و ویراستاری و ترجمه کتاب «رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن» (1988) توسط مرداد عباسی صورت پذیرفته است. در اثنای آماده‌سازی کتاب رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن (انتشارت حکمت، 1394)، یادداشتی بر نسخه ترجمه‌ فارسی کتابش را پذیرفت و متنی را در قالب چند پاراگراف در باب کتابش و وضع مطالعات قرآنی نوشت.