جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهـش به زندگی زبیـر بن‌عوّام، از روایان حدیث و همـسران، فرزنـدان، نوادگـان و موالـی او می‌پردازد. برخی از وابستگان وی راوی مستقیم حدیثند و نام شماری از آنان در سلسله سند احادیث دیده می‌شود. زبیر بن‌عوام به دلیل حضورش در نخستین روی‌دادهای تاریخ اسلام، هم از پیامبر روایت کرده و هم خود در شکل‌گیری رخدادهای مهم تأثیر گذارده است. همسران، فرزندان و موالی او نیز به روایت آن وقایع و احادیث پرداخته‌اند. اگرچه آل‌زبیر و موالی آنان با گذشت زمان و هم‌زمان با شکل‌گیری و بخش‌بندی دانش‌های اسلامی به علوم گوناگون گراییدند، اما علم حدیث را بنیاد یا یکی از پایه‌های علوم اسلامی می‌دانستند. بنابراین، آل‌زبیر از دید زمانی از دوره زبیر بن‌عوام (صدر تاریخ اسلام) تا ناصرالدین احمد بن‌جمال‌الدین محمد زبیری (م801 ه) و از دید مکانی در پهنه گسترده‌ای از آندلس، جایگاه محمد بن‏عبدالواحد بن‌محمد زبیری (م357 ه) تا کالیوور هند، جایگاه عزالدین زبیری (قرن هشتم) می‌زیستند. تأثیرگذاری این خاندان در روی‌دادهای سیاسی، نظامی و علمی تاریخ اسلام با توجه به چنین گستره‌ای انکارناشدنی و جایگاه علمی و فرهنگی آنان در حدیث و تاریخ‌نگاری در خور بررسی است. از این‌رو، این جستار راویان حدیث و طبقات آل‌زبیر را برمی‌شمارد و اعتبارشان را از دید دانش‌مندان رجال و حدیث اندازه می‌گیرد و گزارشی آماری در این‌باره در قالب نمودار عرضه می‌کند.

مسئله تعیین میزان نقش باورهای کلامی در داوری های رجالی، با توجه به بازگویی اجمالی اصل وجود اختلاف مبانی کلامی و تأثیرگذاری این تفاوت نگرش‌ها در نحوه تعامل با راویان در بازکاوی کتاب‌های رجالی و روایی، نیازمند تبیینی روشن است. اهمیت این بررسی به نگاه اجتهاد ورزانه از ورای داوری های صورت‌ گرفته و با درک چرایی آن برای نوع تعامل با روایات کلامی، بازگشت دارد. نگاشته حاضر بر آن است که با نگرش روش‌شناختی و بر اساس تحلیل داده‌های رجالی و کلامی، جایگاه و میزان تأثیرگذاری اندیشه‌های عقیدتی در سنجش وثاقت یا تضعیف راوی را نمایان سازد. فرایند داده‌ها و تعمق نگاه در ریشه‌یابی مصادیق این گفتار، گویای اثرپذیری داوری های رجالی از باورهای کلامی است. این بررسی نشان‌دهنده آن است که حوزه این واکنش‌ ها در فروع اصول عقاید و به صورت مشخص در نگرش به مسائل ذیل اصل امامت رخ نمایانیده است، که می توان آن را واکنش‌های درون مذهبی در برابر کنش‌های عقیدتی در بستر ارزیابی رجالی دانست.

«مسند الإمام الصادق أبي‌عبدالله جعفر بن محمد عليهما السلام» تأليف شيخ عزيزالله عطاردى، هفتمين كتاب از مجموعه بزرگ «مسانيد الأئمة(ع)» است كه به زبان عربى در 22 جلد منتشر شده است. در اين كتاب اخبار و احاديث حضرت امام صادق (ع) در موضوعات مختلف گردآورى و دسته‌بندى شده است. احاديثى كه در اين مسند گرد آمده بر سه بخش است: 1- احاديثى كه مربوط به زندگى و شخصيت و روابط آن معصوم است كه در 12 باب آمده است. 2- احاديثى كه آن معصوم در موضوعات مختلف بيان كرده‌ اند كه هم چون ساير مجموعه‌ هاى حديثى در ضمن كتاب‌ هايى مشتمل بر ابواب متعدد ذكر شده است. 3- راويانى كه از آن معصوم نقل حديث كرده‌ اند، به‌ همراه ياد كرد آنها در كتب رجال. عطاردی، مباحث كتاب را از منابع معتبر شيعه و سنى گردآورى نموده است. نويسنده در مقدمه كتاب توضيحات مختصرى درباره كتاب و مباحث مطرح‌ شده در آن نوشته است. جلد بیست و دوم این كتاب به‌طور كامل به راويان احاديث امام صادق (ع) اختصاص دارد كه 2144 راوى را در بر دارد. نويسنده اگر در كتب رجال درباره راوى مطلبى يافته، ذكر كرده است و اگر به نام او اشاره نشده، تذكر داده است، سپس به مكان ذكر نام اين راوى در كتاب حاضر اشاره نموده است.

کتاب «حياة الإمام الباقر عليه السلام» نوشته باقر شريف قرشی، که در دو جلد در مورد زندگی امام باقر (علیه السلام) نوشته شده است. باقر شريف تلاش كرده از تحليل و اظهار نظر درباره روايات فروگذار نكند و بخصوص در مواردى كه يك خبر با مسلمات تاريخى و گاه با اصول مذهبى شيعه سازگار نيست به بررسى آن پرداخته است. مؤلف در آثار خود مقيد به ذكر منابع در پاورقى‌هاست. به رغم دقت و تحقيق وى، به نظر مى‌رسد در مواردى هم به قلم‌فرسايى و توضيح واضحات دچار شده و هم نگاه غالب سنتى در آثار مربوط به ائمه را از دست نداده است. همچنين در موضوع راويان، بيشتر به جمع‌آورى پرداخته و بررسى كافى انجام نشده و مشتركات تفكيك نشده‌اند. جلد دوم این کتاب شامل عناوین زیر است: احادیث پیامبر در مذمت بنی امیه رذایل اخلاقی و نفسانی آل مروان عصر امام باقر علیه السلام اصحاب امام

موسوعة الإمام العسكري (علیه السلام)، توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى به زبان عربى تدوين شده است. اين اثر سومين موسوعه تدوين‌شده از اين مؤسسه بوده كه دربردارنده آنچه از امام حسن عسکری (علیه السلام) - در گفتار و كردار - صادر شده، همچنين آنچه از ديگران - كتب آسمانى، انبيا، ائمه (علیهم السلام) و شخصيت‌هاى شيعه و سنى - در شأن و منزلت ايشان وارد گرديده است، مى‌باشد؛ به‌عبارت‌ديگر، معجم تمامى امورى است كه به امام عسكرى (علیه السلام) مربوط مى‌باشد. اثر حاضر، گسترده‌ترين و جامع‌ترين كتاب موجود در مورد حيات امام يازدهم علیه السلام مى‌باشد. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه تنظيم و در شش جلد منتشر شده است. تعداد احاديث كتاب، حدود 1180 حديث مى‌باشد و از حدود 210 عنوان كتاب از منابع اوليه شيعه و سنى استفاده شده است یکی دیگر از امتیازات و ویژگی های این موسوعه، فهرست های مختلف و متنوّعی است که در 30 عنوان به شرح زیر خواهد بود: فهرست آیات شریفه قرآن، دعاها و زیارات، احادیث شریفه، کلمات غیر معصوم، اسامی 14 معصوم علیهم السلام ، پیامبران سلف و جانشینان ایشان، نام فرشتگان و جنّیان، مردان، زنان، مکان ها و شهرها، صنایع و حرفه ها، فرقه ها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوین فقهی، وزن ها و کیل ها و...، اشعار، اوّلیّات، ضرب المثل ها، امراض و آفات، زبان های گوناگون، مقامات الهی، حیوانات، خوراکی ها و آشامیدنی ها، پوشیدنی ها، رنگ ها، زینت آلات، کتاب های آسمانی، وقایع و ایّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه "جلد پنجم" اختصاص به اصحاب و راویان حضرت حسن عسکری علیه السلام و نیز رواياتى است كه آن حضرت از امامان و غير آن‌ها نقل كرده است. و نیزز بخش خاتمه که در چهار فصل با عناوين زير، سامان يافته است: احاديث مشتبهه، ممدوحان و مذمومان از زبان امام عسكرى (علیه السلام)، افراد مورد وثوق آن حضرت و غير آن‌ها و اصحاب و راويان ايشان

موسوعة الإمام العسكري (علیه السلام)، توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى به زبان عربى تدوين شده است. اين اثر سومين موسوعه تدوين‌شده از اين مؤسسه بوده كه دربردارنده آنچه از امام حسن عسکری (علیه السلام) - در گفتار و كردار - صادر شده، همچنين آنچه از ديگران - كتب آسمانى، انبيا، ائمه (علیهم السلام) و شخصيت‌هاى شيعه و سنى - در شأن و منزلت ايشان وارد گرديده است، مى‌باشد؛ به‌عبارت‌ديگر، معجم تمامى امورى است كه به امام عسكرى (علیه السلام) مربوط مى‌باشد. اثر حاضر، گسترده‌ترين و جامع‌ترين كتاب موجود در مورد حيات امام يازدهم علیه السلام مى‌باشد. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه تنظيم و در شش جلد منتشر شده است. تعداد احاديث كتاب، حدود 1180 حديث مى‌باشد و از حدود 210 عنوان كتاب از منابع اوليه شيعه و سنى استفاده شده است یکی دیگر از امتیازات و ویژگی های این موسوعه، فهرست های مختلف و متنوّعی است که در 30 عنوان به شرح زیر خواهد بود: "جلد ششم" اختصاص به فهرست آیات شریفه قرآن، دعاها و زیارات، احادیث شریفه، کلمات غیر معصوم، اسامی 14 معصوم علیهم السلام ، پیامبران سلف و جانشینان ایشان، نام فرشتگان و جنّیان، مردان، زنان، مکان ها و شهرها، صنایع و حرفه ها، فرقه ها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوین فقهی، وزن ها و کیل ها و...، اشعار، اوّلیّات، ضرب المثل ها، امراض و آفات، زبان های گوناگون، مقامات الهی، حیوانات، خوراکی ها و آشامیدنی ها، پوشیدنی ها، رنگ ها، زینت آلات، کتاب های آسمانی، وقایع و ایّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه

«موسوعة الإمام الهادي (علیه السلام)» توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شامل آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى، تأليف و در سال 1424 ق منتشر شده است. از جمله اهداف نگارندگان در اين دايرة المعارف، بررسى موضوعات كلامى، فقهى، تاريخى و غير آن بر حسب كلام امام (علیه السلام) بوده است. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه، در چهار جلد، تنظيم شده است. ابوالقاسم خزعلى در مقدمه‌ اش بر كتاب به شرح حال امام هادى (علیه السلام) و اخبار و زيارات صادر شده از آن حضرت از جمله زيارت جامعه كبيره و زيارت غديريه به اجمال اشاره كرده است. سيد محمد حسينى قزوينى نيز در مقدمه‌ اش ضمن بيان وظيفه و رسالتى كه مؤسسه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر عهده دارد.جلد چهارم اختصاص به ذكر اصحاب و راويان امام هادى (علیه السلام) دارد. در ابتدا اسامى 516 نفر از اصحاب بدون ذكر شرح حال آنها و سپس نام 379 نفر از راويان با ذكر شرح حال مختصرى از هر يك ارائه شده است. در انتهاى بخش دوم 15 اصطلاح كه در طريق برخى از احاديث امام هادى (علیه السلام) ذكر شده، آمده كه نويسنده نتوانسته معناى روشنى براى آنها بيابد آمده است.