جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خوانش نیچه از واسازی مفهوم سوبژکتیویسم، بر گسستِ معرفت­شناختی از فهم­های سنتی و مدرن در باب معرفت، حقیقت، زبان و آگاهی استوار است. او چهارچوبی جدید برای بازتفسیر موجود انسانی به عنوان موجودی دائماً متغیر در شبکة فرایندهای تن­کردشناسانه ارایه می­دهد و پدیده‌هایی چون معرفت، حقیقت، زبان و اندیشه را از نو تفسیر و ارزشیابی می­کند. هدف نیچه کنارگذاشتن معرفت و خواست حقیقت مطلق به عنوان رانة اصلی آن، و طرح رانة دیگری است که شناخت را همچون ابزار به کار می­گیرد. وی همچنین توهم کشف حقیقت در دورة مدرن را ناشی از تمرکز بر دو جزء جدایی­ناپذیر سوژة یعنی زبان و اگاهی قلمداد می­کند. نیچه به جای آرمان شناخت و به جای کشف حقیقت، مفاهیم تفسیر و ارزشیابی را می‌نشاند. تفسیر، معنای پدیده را که همیشه جزئی است، تعیین می­کند و ارزشیابی، ارزشِ سلسله‌مراتب معانی را مشخص می­سازد و به اجزاءا کلیت می­بخشد، بی­آنکه کثرت‌شان را از میان بردارد. پرسش اصلی مقاله این است که نیچه چگونه با گسست از وجوه معرفت­شناختی سوژة مدرن به واسازی این مفهوم پرداخته است؟ مدعای اصلی مقاله این است که واسازی سوژه در نیچه تنها زمانی قابل فهم است که نقد وی از مفاهیمی چون حقیقت، معرفت، زبان و آگاهی را دریابیم.

در این مقاله سعی داریم اندیشه خرد ستیز دو متفکر از دو فرهنگ کاملاً متفاوت یعنی یک متفکر و شاعر ایرانی یعنی صائب تبریزی و یک متفکر و فیلسوف آلمانی یعنی نیچه را از منظر اندیشه خردستیزانه‌شان و و تجمیدشان از شور و سرمستی مورد بررسی و تطبیق قرار دهیم. نیچه با تقدم بخشیدن به عناصر دیونوسیوسی در مقابل عناصر آپولونی به مخالفت با عقل برخاسته و صائب نیز تحت‌تأثیر سبک هندی و بامضامینی نظیر گران جانی عقل؛ ناقص بودن؛ مغرور بودن؛ ضعف و ناتوانی؛ گرفتار و مقیّد ساختن؛ افسونگری؛ کشمکش آفرینی؛ غم انگیزی در اشعار خود به پیکار رفته است. نیچه و صائب هر دو شدیداً تحت تأثیر سنت بودیسم هندی و سبک هندی در شعر بوده‌اند و در این سنت عقل ناتوان از فهم ماهیت واقعیت و زندگی آدمی معرفی شده است. برای نشان دادن شباهت فکری این دو متفکر مقاله را به دو قسمت تقسیم کرده‌ایم. در قسمت اول به خردستیزی نیچه و در قسمت دوم به خرد ستیزی صائب پرداخته‌ایم و در بخش نتیجه به ارزیابی این موضوع در قالب نمودار نزد این دو متفکر پرداخته‌ایم. در این نوشته سعی کرده‌ایم در وهله نخست از منابع اصلی این دو متفکر استفاده نماییم و سپس از مفسران اندیشه این دو متفکر بهره بجوییم.

جلسه اول درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: قسمت پیشگفتار کتاب ” تبارشناسی اخلاق ” نیچه جلسه دوم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: نیچه و مسئلهٔ اخلاق – جلسه دوم جلسه سوم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: نیچه و مسئلهٔ اخلاق – جلسه سوم جلسه چهارم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: نیچه چگونه به تاکید ارسطو به سیاسی بودن انسان می‌نگرد؟ فلسفه سیاسی نیچه تا چه حد به نگاه او از تاریخ اخلاق سروری و بندگی متاثر است؟ آیا نیچه تجویز نظام سیاسی، مبتنی‌ بر حکومت فرهیختگان دارد یا تاکید او بر ابر انسان، کاملا خوانش غیر سیاسی از او را قوت می بخشد؟ نیچه از کدامین شرایط بیشتر به خشم می آید، جهانی‌ تحت سلطه شرکت‌های قدرت مند یا جهانی‌ پر شده از اشخاصی‌ گم گشته در گله‌های تمدن امروزی؟ زمان: شنبه ۱۷ مه ٢٠١۴ متن پیشنهادی برای مطالعه: Politics, Friendship and Solitude in Nietzsche (Confronting Derrida’s reading of Nietzsche in ‘Politics of Friendship’) by Paul J.M. van Tongeren جلسه پنجم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق نیچه و سینما: ساختار شکنی یا نوسازی در بستری جدید در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: چگونه روش نقد نیچه‌ای می تواند تاثیری بر روش‌های نقد فیلمی و آنالیز فیلم به طور مشخص داشته باشد؟ چگونه ایده‌های نیچه‌ای می تواند فرهنگ تماشا فعال، بینندگان فیلم را متأثر سازد؟ چگونه شخصیت‌های اپولنینی و داینوسی در عالم سینما با تصویر گذشته شده و آن‌ را غنی کرده اند؟ فیلم‌های ترسناک معمولا به صورت منفی‌ نگاشته می شوند, آیا و چگونه نگاه نیچه‌ای با این زاویه برخورد می‌کند؟ زمان: شنبه ۲۴مه ٢٠١۴ متن پیشنهادی برای مطالعه: When Nietzsche wept (2007) with English subtitles Godard and Nietzsche: A case for Filmosophy by Andrew Roland Jones جلسه ششم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: نیچه و مسئلهٔ اخلاق – جلسه ششم جلسه هفتم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق نیچه و مرگ خدا متن پیشنهادی برای مطالعه: Session 7. Book 3 of The Gay Science . . جلسه هشتم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق زرتشت نیچه کیست؟ متن پیشنهادی برای مطالعه: چنین گفت زرتشت – درباره انسان والاتر . . جلسه نهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق پاسکال و نیچه: تلاشی متفاوت برای رسیدن به تعالی در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: آیا نگاه هر دو فیلسوف به طبیعت انسان خوشبینانه همراه با احتیاط است و تا چه حد، در این زمینه با هم نظر و متفاوتند؟ چگونه، نگاه پاسکال به نقش مسیحیت در رشد انسان، می تواند روشنگرانه خوانده شود و نیچه با این نحوه تفکّر چگونه مخالف است؟ چگونه خوانش ضّد خرد گرایانه از نیچه و پاسکال می تواند مشکل ساز و با آن از لحاظ فکری برخورد شود؟ زمان: شنبه ۲۸ ژوئن ٢٠١۴ متن پیشنهادی برای مطالعه: Nietzsche, Pascal and the Aphorism The human condition and the limits of Reason جلسه دهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق همراه با یوسف مصدقی روایت نیچه از تاریخ فلسفه در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: روایت نیچه از تاریخ فلسفه در کجای پروژه فلسفی او قرار می گیرد؟ اهمیت این روایت در هرمنوتیک مدرن چیست- متن پیشنهادی برای مطالعه: لطفا برای این جلسه، صفحه ده متن زیر و فصل اول کتاب فراسوی نیک و بد (درباره پیشداوری‌های فیلسوفان) را مطالعه بفرمائید Twilight of the Idols -Friedrich Neitzsche فراسوی نیک و بد – نیچه Beyond Good and Evil -Friedrich Neitzsche . . جلسه یازدهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق همراه با امیر گنجوی و هومن رضوی (نیچه در زمین بوکس (نقدهای لوکاچ و ویت از نیچه در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: از نگاه لوکاچ و وِیت، چه کمبودها و نواقصی را در نظریات نیچه می توان تشخیص داد؟ نظریات لوکاچ و ویت بر چه اصولی بنا شده اند و دارای چه ارتباطی با شرایط سیاسی-اجتماعی زمانه خود هستند؟ و تا چه حد نظریات لوکاچ و وِیت با واقعیت تفکرات نیچه مرتبط است؟ متن پیشنهادی برای مطالعه: The Destruction of Reason. Georg Lukács 1952 Nietzsche’s Baudelaire. or the Sublime Proleptic Spin of his Politico-Economic Thought . . جلسه دوازدهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق همراه با مهدی صاحبکار نیچه: مناقشه‌ای درباره‌ی حقیقت و اخلاق دو پرسش اساسی که می‌کوشیم نه پاسخ که دست‌کم تشریح بهتری برای خود پرسش‌ها بیابیم به این شرحند: حقیقت در سنت متافیزیکی غرب چه معنایی داشت که نیچه دیگر خود را متعهد به آن نمی‌دید؟ اخلاق یا قدرت، کدام یک به زندگی نزدیک‌ترند؟ متن پیشنهادی برای مطالعه: بند ۴۴ کتاب هستی و زمان هایدگر- در متن المانی صفحات۲۳۰-۲۱۲ و ترجمه انگلیسی مک کواری و رابینسون صفحات ۲۷۳-۲۵۶ و ترجمه فارسی رشیدیان صفحات ۲۹۷-۲۲۷ و جمادی صفحات ۵۱۷-۴۸۵ .هوسرل I بند ۲۷ کتاب ایده ها هوسرلیانا صفحات ۵۸-۵۶ و ترجمه انگلیسی صفحات ۵۱-۵۳- III/I در متن آلمانی جلد پاره نوشته های شماره ی (۳) و (۸) پارمنیدس مخصوصاً خط ۳۴ پاره نوشته ی هشتم- منطبق با شماره گذاری دیلز پاره نوشته های شماره ی (۸۹) و (۱۱۳) از پاره نوشته های هراکلیتوس- منطبق با شماره گذاری دیلز-کرانتس

در مورد نیچه بطور کلی و این کتاب بطور خاص صحبت و عدم توافق بسیار است. والتر کافمن، مترجم کتاب خواست قدرت به زبان انگلیسی، معتقد است که تفسیر غالب در مورد این کتاب به عنوان دستاورد سیستماتیک نظرات نهایی نیچه، توسط خواهر او، الیزابت فورستر-نیچه، ارائه گشت. به دنبال این تفسیر در سالهای دهه سی آلفرد بوملر ، که عضو حزب نازی بود، کتاب خواست قدرت را به عنوان شاهکار نیچه معرفی کرد. بوملر به هنگام به قدرت رسیدن هیتلر، استاد فلسفه دانشگاه برلین بود.همانطور که کافمن می گوید، این کتاب مجموعه یادداشت های نیچه از سالهای 1883 تا 1888 است که به صورتی آشفته و بی نظم در دفاترش نوشته شده است، و نیچه قصد چاپ آنها را در شکل و ترتیب موجود را داشته و نمره گذاری ها متعلق به خود است. به اعتقاد کافمن این مجموعه یادداشت ها، منعکس کننده نظرات نهایی نیچه نیست چرا که او در سال آخر فعالیت خود،1888، پنج کتاب را تمام کرده بود و طی دو سال قبل از آن هم دو کتاب دیگر به چاپ رسانده بود.