جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:هدف بررسی بحث قیاس از نظر ابن سینا است و با ذکر تاریخچه منطق و به تبع آن قیاس سعی در نشان دادن اهمیت تاریخی بحث و توجیه جایگاه رفیع آن در میان اهل منطق دارد.قیاس را نوعی از حجت غیرمباشر معرفی می کند که یقین آور است و در میان سایر استدلال ها از قدرت استدلالای بالایی برخوردار است.ابن سینا قیاس را در دو بخش عمده مورد مطالعه قرار داده است که عبارتند از منطق شرطیات و منطق موجهات که در هر یک از این رشته ها ابتکارهایی ارائه نموده اند که موجب رشد سیر قیاس و تاثیر آن در پیرایش فکر انسان از خطاها و مغالطات شد.از طرفی ارزش قیاس با توجه به ایراداتی که از جانب موافقین و مخالفین بر قیاس وارده شده بارز شده است.

نتایج این بررسی نشان می دهد که اکسیر عشق، چنان قابلیتی به جان انسان روا می دارد که می تواند تجلیگاه حسن یار شود و الا تا زمانی که انسان گرفتار و اسیر دام عشق به خاکی و خاکیان است، هرگز روی نیکبختی و سعادت نمی بیند و به بارگاه اطمینان و آرامش دست نمی یابد.لذا در این رساله، مبانی فلسفی عشق از دیدگاه دو حکیم بلندآوازه اسلام یعنی جناب شیخ الرئیس ابن سینا و جناب صدرالمتالهین ملاصدرا مورد بررسی قرار گرفته است/

در این رساله سعی شده است دیدگاه ارسطو و ابن سینا در مورد علّیت مطرح شود و بین آن ها مقایسه ای صورت گیرد; امّا پیش از بیان دیدگاه ایشان، ابتدا در فصل سوم، پیشینه تاریخی بحث علّیت بیان، و به علّیت در فیلسوفان ملطی، فیثاغوریان، مکتب اعیان و افلاطون نگاهی اجمالی شده است; سپس در فصل چهارم، بحث گسترده ای درباره علّیت از دیدگاه ارسطو انجام شده و در آن، کلّیاتی درباره علّیت، اقسام علّت، بدیهی یا نظری بودن قانون علّیت، عقلی یا تجربی بودن آن، و نیز علل چهارگانه از دیدگاه ارسطو، احوال و عوارض علل چهارگانه، مادّه و صورت در فلسفه ارسطو، خداوند از دیدگاه ارسطو و نیز آفرینش و علّت غایی از دیدگاه وی بررسی و نقد شده اند. در فصل پنجم، علّیت از دیدگاه ابن سینا ذکر، و در آن، علل اربعه و بحثی تفصیلی از علّت مادی مطرح شده است و در ادامه، علّت صوری، فاعلی، و غایی مورد بررسی قرار گرفته، و بحث هایی از قبیل ملاک نیازمندی معلول به علّت، ربط حادث به قدیم، غایتمندی و طبیعت، بخت و اتّفاق طرح شده اند. در فصل ششم، دیدگاه ارسطو و ابن سینا به مقایسه گذاشته شده که از نظر این رساله، مهم ترین اختلاف ابن سینا و ارسطو در بحث علّت فاعلی و آفرینش است; این که آیا خداوند، علّت ایجادی اشیا یا فقط غایت موجودات است. ارسطو، عالم را قدیم ذاتی میداند; امّا ابن سینا چون خداوند را علّت ایجادی عالم میداند، قدیم ذاتی بودن عالم را نمی پذیرد; هر چند قدیم زمانی بودن آن را قبول می کند.

علم پیشین الهی یکی از پیچیده ترین مسائل الهیات بالمعنی الاخص است. تبیین علم خداوند قبل از ایجاد نزد حکیمان دشوار بوده ونظریات متفاوتی در این زمینه ابراز کرده اند. صعوبت علم باری به این جهت است که ، از لحاظی، علم از صفات ذات اضافه است و از لحاظی دیگر واجب تعالی باید به ضرورت ازلیه دارای این صفت باشد؛ ازآنجا که معلولات و حوادث ، که طرف اضافه علم هستند، ضرورت ازلیه ندارند تبیین این صفت برای ذات واجب ، بگونه ای که نه ذات وی فاقد این صفت کمالی باشد ونه قدم حوادث وتغییر در ذات واجب لازم آید، کاری دشوار است. اقوال در علم پیشین الهی در تاریخ علوم عقلی بسیار است و هر گروهی به نحوی به تبیین آن پرداخته است. این نوشتار بر آن است که از بین این اقوال، سه قول معروف و رایج در بین حکیمان اسلامی را بررسی کند. قول اول از ابن سیناست؛ او علم پیشین الهی را از طریق صور مرتسمه، که به ذات واجب قیام صدوری دارند، تبیین کرده است. وی علم واجب به ماسوا را علمی حصولی دانسته است. البته با مبانی شیخ این بهترین تبیین است. به اکثر ایراداتی که بر این قول وارد دانسته اند پاسخ داده است. قول دوم از آن شیخ اشراق است؛ در بررسی این قول به این نتیجه می رسیم که هرچند شیخ اشراق توانسته است از ابن سینا گامی فراتر نهد و علم واجب به ماسوا را حضوری بداند اما نتوانسته است گره علم پیشین را بگشاید؛ لذا در نظام فکری وی علم پیشین الهی تبیین نمی شود. قول سوم از آن ملاصدراست.او توانسته با استفاده از قاعده« بسیط الحقیقه کل الاشیاء» علم پیشین الهی را بنحو تفصیلی در مرتبه ذات تبیین و مبرهن سازد. وی به دو شیوه به اثبات این مهم می پردازد. یکی شیوه حکما ، که با استفاده از قاعده «بسیط الحقیقه» است و دیگری شیوه عرفا است، که در آن از این اصل که از ذات واجب تمام اسماء کلیه و فرعیه انتزاع می شود تقریر می گردد

علم و اراده الهی از دیدگاه ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا یکی از مهمترین مباحث فلسفی و کلامی بحث درباره صفات خداوند است . بی تردید شناخت خداوند بدون شناخت صفات او غیر ممکن خواهد بود. در بین صفات دو صفت علم و اراده بیشتر مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است از آنجا که دو صفت علم و اراده همواره مورد بحث و معرکه آراء فیلسوفان بوده است نگارنده در این تحقیق بر آن است که نظریه های سه فیلسوف مسلمان را در این خصوص مورد بررسی قرار داده ام . بررسی دیدگاه ابن سینا ، شیخ اشراق و ملاصدرا به عنوان سه چهره برخسته سه مکتب فلسفی می تواند به تبیین سیر تاریخی نظریه اندیشمندان اسلامی کمک شایانی نماید. این تحقیق در چهار فصل جمع آوری گردیده که سه فصل اول مبحث علم را از دیدگاه این سه فیلسوف مورد بررسی قرار داده و در فصل چهارم مبحث اراده را و نسبت اراده به علم را تبیین نموده ایم . در هر فصل بخش اول را به مباحث کلیات مورد نیاز آن فصل به عنوان مبدأ ورود به بحث آورده ایم و سپس نظریات شخصیت مطرح شده و در پایان هر فصل اشکالات وارده بر آن نظریه را مورد نقد و بررسی قرار داده ایم. در این تحقیق ما به اندازه وسع و توان حقیرمان سعی نمودیم که اختلاف نظریه های ابن سینا، اشراق و ملاصدرا پیرامون علم و اراده الهی بیان کنیم.