جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از اعتقادات مستدل شیعه این است که رسول خدا بعد از خود فردی را به عنوان جانشین خود معرفی نموده است. در قرآن کریم و نیز در سنت نبوی برای اثبات این مدعا ادله متعدد و بی‌شماری وجود دارد. یکی از ادله مهم در مورد اثبات حقانیت اهل بیت و یا به عبارت درست‌تر اثبات حقانیت رهبری امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب، حدیث صحیح و متواتر «منزلت» است که رسول خدا علی بن ابی طالب را نسبت به خود همانند نسبت هارون و حضرت موسی تشبیه نموده است. ویژگی ممتاز این حدیث از بسیاری احادیث دیگر، این است که آن را بخاری و مسلم در کنار سایر محدثان، نقل نموده‌اند و به اصطلاح اهل سنت، آن دو بر این حدیث، اتفاق دارند. پرسمان اصلی در تحقیق پیش‌رو، ‌این است که آیا حدیث منزلت، دلالت بر امامت بلافصل علی ابن ابی‌طالب بعد از پیامبر می‌کند؟ این حدیث از چند جهت بر امامت امیرالمؤمنین دلالت می‌کند که با توجه به ظهور فرقه‌ی ضاله‌ی وهابیت و ایجاد شبهات در ادله‌ قرآنی و روایی امامت امام علی از جمله دلالت این حدیث شریف بر امامت بلافصل امام علی بیان شود و به برخی از شبهاتی که اهل سنت بر دلالت حدیث مطرح کرده‌اند، پاسخ داده شود.

سلفیان جهادی تکفیری یکی از گروهای وابسته به جریان اهل‌حدیث اهل سنت هستند. در قاموس فکری این جنبش عمل‌گرایی و جهاد یکی از اصلی‌ترین سازوکارهای ایجاد تغییر و تحول در جامعه است. نظر به گستردگی این جنبش و تأثیرگذاری آن در جهان اسلام معرفت و شناخت مبانی فکری این جریان یک ضرورت است. این پژوهش با روشی توصیفی و تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که بنیادی‌ترین مفاهیم نظری و عملی در گفتمان سلفیان جهادی کدام‌اند؟ و این مفاهیم چه نقشی در کنش­های جهادی­ها ایفا می‌کنند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که کلیدواژه‌هایی نظیر «کفر» و «ایمان»، «توحید در حاکمیت»، «تشکیل خلافت اسلامی»، «مبارزه با حاکمیت طاغوت»، «هجرت»، «عمل‌گرایی»، «پیوستگی میان ایمان و عمل»، «اصالت عمل»، «مخالفت با تفکر ارجاعی»، «توجه به نص قرآن» و «بی‌توجهی به مذاهب اربعه اهل سنت» از مؤلفه‌های این جنبش‌ها به شمار می‌روند.

ترجمه ماشینی : ابن تیمیه (متوفی 1328) با یقین به تحریف اسلام واقعی به دست اهل بدعت مانند فلاسفه، متکلمون، صوفیه و شیعیان، نه تنها آنها را رد می کند. دیدگاه های بنیادین بلکه هرمنوتیک قرآنی آنان، به ویژه تأویل آنان که از طریق آن دیدگاه های «غیر اسلامی» بر کلام قرآن تحمیل شد. این دغدغه او را به نگارش مقدمه فی اصول التفسیر (مقدمه‌ای بر اصول تفسیر قرآن) سوق می‌دهد که این پایان‌نامه بر آن تمرکز دارد. ابن تیمیه در اصول خود بر تفسیر بی المعثور و حجیت سلف (اصحاب پیامبر و پیروان آنها) تأکید زیادی می کند و براهین جدید بسیاری در تأیید این موضع اقامه می کند. او معتقد است که قرآن به طور کامل توسط پیامبر برای اصحابش تبیین شده بود و آنها این برداشت را به تابعین منتقل کردند. این دیدگاه او را به استدلال عقلانی بر این ادعا که اقوال سلف همیشه قابل تبیین است و مخالفت با استفاده از عقل در تعیین معنای کتاب مقدس می‌کشد. ابن تیمیه تفسیر کاملی بر قرآن از خود به جای نگذاشته است. اما اصول تفسیری او نه تنها اصالت زیادی نشان می دهد، بلکه بسیار تأثیرگذار بوده است. در واقع، تأثیر او در این زمینه محدود به متفکران قرون وسطایی مانند ابن قیم جوزیه، ابن کثیر، الزرکشی و سیوطی نیست، بلکه به نویسندگان امروزی نیز می رسد.

براساس شواهد موجود، اصل جریان تکفیر و مخالفت با «توسل» و «زیارت»، از یادگاری‌های اموی‌هاست. افراد مثل مروان اموی و کارگزار جنایتکار آنان، حجاج ثقفی، از پیشگامان این تفکراند؛ امّا با ظهور ابن‌تیمیه، این جریان جان تازه‌ای گرفت، تا آنجا که برخلاف سیرۀ هفتصد سالۀ مسلمین، هرگونه سفر برای زیارت قبرمطهر پیامبر اکرم (ص) را، بدعت و شرک اعلام کرد و با معصیت پنداشتن این سفر، فتوا برقتل زائران صادر نمود. با ابراز این اندیشه‌های بی‌سابقه، توسط ابن‌تیمیه، علمای بیدار اسلام و پاسداران حریم دین، به پا خاستند و اندیشه‌های مسموم وی را، با دلایل متقن و مستحّکم، به چالش و نقد کشیدند. در این قیام همگانی علیه ابن تیمیه، علمای مذهب شافعی، نقش ویژه‌ای دارند. هم اکنون این نوشته، ضمن نگاهی به تاریخ «جریان تکفیر»، «شناخت نامۀ ابن تیمیه»، دیدگاهای عالمان بزرگ و صاحب نام «مذهب شافعی» را پیرامون افکار و اندیشه‌های ابن‌تیمیه، منعکس می‌نماید.

فسیر معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل اثر بغوی، خلاصه‌شده‌ی تفسیر الکشف و البیان عن تفسیر القرآن از ثعلبى است. ابن‌تیمیه از علمای اهل‌سنت، تفسیر بغوی را ستوده است، وجه ستودن تفسیر بغوی از میان تفاسیر زمخشری، قرطبی و.. از میان تفاسیر اهل سنت دو مطلب بود، دوری از: 1. احادیث بدعت‌آمیز 2. احادیث جعلی و ضعیف. در مقابل، تفسیر ثعلبی را نکوهش کرده و ثعلبی را در شمار افرادی می‌داند که قادر به تشخیص حدیث صحیح از سقیم نبوده، و احادیث ضعیف و جعلی را بیان کرده است. سوال اصلی پژوهش این است که چرا با این‌که بغوی تفسیر ثعلبی را خلاصه کرده، از دید ابن‌تیمیه تفسیر بغوی ستوده است، ولی تفسیر ثعلبی قابل نقد می‌باشد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می‌دهد که بغوی برخی از نقل‌های ثعلبی (بیشتر احادیث فضایل اهل‌بیت) را حذف کرده و مهم‌ترین علت نقد ابن‌تیمیه، ناظر به روایات فضایلی است که ثعلبی بیان کرده است. هم‌چنین، از این جهت که شیعه از باب جدال احسن به تفسیر ثعلبی استناد کرده، تعبیرات سختی را در مورد ثعلبی به کار برده است. در این پژوهش، با روش کتاب‌خانه‌ای در گردآوریِ مطالب، شیوۀ اسنادی در نقل دیدگاه‌ها و روش توصیفی-تحلیلی در بررسی داده‌‌ها، به سوال اصلی پژوهش پاسخ خواهیم داد.

توحید یکی از آموزه های ادیان ابراهیمی است.یکی از مهم ترین آموزه های اسلام توحید است.آیات قرآن و احادیث پیامبر(ص) بر این موضوع تأکید کرده اند. بر این اساس مفسران می کوشند تا روشمندانه آیات توحیدی قرآن را تفسیر کنند.ابن تیمیه یکی از مفسران قرآن برپایه مبانی و روش خویش به تفسیر آیات مذکور پرداخته است. دیدگاه های تفسیری او پیرامون آیات توحید واکنش هایی را از سوی عالمان و مفسران قرآن کریم بر انگیخته است.آیت الله سبحانی یکی از مفسرانی است که با رویکرد ابن تیمیه در این باره مخالف است.او در این زمینه آراء و اندیشه هایی متناسب با رویکرد و مبنای تفسیری خویش مطرح کرده است. نگارنده در این نوشتار در صدد بیان رویکرد ابن تیمیه و آیت الله سبحانی پیرامون آیات توحید است.قابل یاد آوری است درباره روش و مبانی تفسیری ابن تیمیه پژوهش هایی انجام شده است ولی هیچ یک به موضوع مذکور نپرداخته اند.در این پژوهش نگارنده در صدد آنست که به این پرسش پاسخ دهد که ابن تیمیه و آیت الله سبحانی از آیات توحیدی چه تفسیرها و برداشت هایی را ارائه کرده چه ملاک هایی را در این رابطه در نظر داشته اند؟ یافته های این مطالعه که باروش توصیفی- تحلیلی می باشد نشان می دهد که اساس تفسیرهای ابن تیمیه ناشی از: ظاهرگرایی، منع تأویل و مجاز در قرآن و عدم استفاده از عقل در این برداشت هاست، که منجر به نتایجی در تفسیر هم چون اعتقاد به تجسیم و تشبیه در باورهای ابن تیمیه شده است، در حالیکه سبحانی با اعتقاد به حجیت ظواهر قرآن و پذیرش وجود کنایه و مجاز در قرآن،قائل به تأویل در برخی از آیات قرآن می باشد،این مبنا منجر به نتایج مهمی در زمینه ی تفسیر آیات توحیدی شده،به گونه ی که برداشت های ایشان از هرگونه تشبیه و تجسیم به دور بوده، تفسیری روشمندانه از این آیات مطرح شده است.

از مهمترین مسایل فلسفی مسئله باور به ضرورت وجود وسائط در آفرینش است تا جایی که باور به این مسئله دست­آویز جریان­های تکفیری برای تکفیر سایر مسلمانان شده است. تاکنون درباره­ی این مسئله تحقیقات فراوانی صورت گرفته است اما در این تحقیقات بیشتر مباحث مطرح شده جنبه­ی نقلی داشته است و کمتر به بعد عقلی آن توجه نشان داده شده است. در این مقاله برای اولین بار ضرورت عقلی وسایط در آفرینش نزد ابن تیمیه و ملاصدرا در ارتباط با مبانی فلسفه­ی صدرا همانند کیفیت علم خداوند به جهان، مسئله­ی صدور مورد بررسی قرار می­گیرد و در پایان به اشکالات مطرح شده به ضرورت وسایط در آفرینش بر اساس مبانی حکمت متعالیه پاسخ داده می­شود. و نشان داده می‌شود که حکمت متعالیه با توجه به مبانی خاص خود به ویژه طرح وجود رابط، وجود منبسط، بسیط الحقیقه و بحث تجلی می­تواند به نحو ضرورت ذاتیه پاسخ­گوی اشکالات مطرح شده باشد.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل و ارزیابی اشکالات ابن تیمیه درباره مقام معنوی امام رضا نگارش یافته است. ابن تیمیه با رویکرد تنقیص و انکار فضائل اهل بیت ، شبهاتی را پیرامون جایگاه معنوی امام رضا مطرح می نماید و بر این باور است که شیعیان در مورد جایگاه ایشان غلو نمود ه اند. ادعاهایی مانند عدم معنویت امام رضا « ازهد بودن دیگران از امام رضا « ،» عدم ایمان معروف کرخی به دست « و » امام رضا از سوی ابن تیمیه برای انکار جایگاه والای امام رضا » نقل شده است. در پژوهش حاضر به شیوه تحلیلی و با رویکرد انتقادی تلاش شده است تا ضمن بررسی سخنان بزرگان اهل سنّت و - استناد به شواهد تاریخی موجود در کتاب های آن ها، به ادّعاهای ابن تیمیه پاسخ داده شود. در پایان این نتیجه به دست آمد که جایگاه معنوی امام رضا مورد تأیید اندیشمندان اهل سنّت است و ادّعاهای ابن تیمیه درباره جایگاه معنوی امام رضا ، مغالطه ای بیش نبوده است.

یکی از مشترکات مهم مسلمانان، مسئله محبت و دوستی اهل بیت (ع) است. محبت و جایگاه ویژه اهل‌بیت (ع) همیشه مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است. البته در نگاه اهل سنت کلمه اهل بیت معنای گسترده‌ای داشته و لذا آن‌ها به تمام اهل بیت پیامبر اکرم (ص)، اعم از همسران، فرزندان و دیگر خویشاوندان پیامبر (ص) محبت دارند و بیشتر آن‌ها نگاه حداکثری به فضائل اهل بیت (ع) داشته و درباره فضایل اهل بیت (ع) کتاب‌های اختصاصی نیز نوشته‌اند. یکی از علمای اهل سنت حنبلی که در کتاب‌های خود درباره اهل بیت (ع) مطالبی بیان کرده، ابن تیمیه است که بخاطر دیدگاه‌هایش درباره مسائل مختلف دینی از جمله دیدگاهش نسبت به اهل بیت و مخصوصاً امام علی (ع)، در بین علمای اسلامی یک شخصیت جنجالی است. در باره ابن تیمیه دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. برخی او را تجلیلی می دانند و برخی معتقدند او ناصبی است. ابن تیمیه در برخی موارد آیات و روایاتی که درباره فضائل اهل بیت وارد شده را یا منکر شده یا آن‌ها را تأویل کرده و نسبت به اهل بیت (ع) نگاه تفریطی داشته است. آیاتی مانند ولایت، تبلیغ، اکمال و احادیثی مانند طیر، مؤاخات، سد ابواب را در این‌که در فضیلت اهل بیت (ع) باشد، منکر شده و احادیثی مانند منزلت، غدیر و رایت را تأویل کرده است. علتش شاید این باشد که ابن تیمیه نسبت به خلفا محبت شدیدی داشته و چون فضایل خلفا قابل مقایسه با امام علی (ع) نبود و او نمی توانست فضایل آنها را بالا ببرد و برای این‌که از فضائل آن‌ها کم نشود، در بعضی موارد فضائل اهل بیت (ع) را منکر شده یا تأویل کرده است. با این حال دیدگاه نصب در باره ابن تیمیه درست نیست. بخاطر این که او نسبت به اهل بیت (ع) ابراز دوستی کرده و محبت آن‌ها را واجب دانسته و نواصب و خوارج را تقبیح کرده و در موارد مختلف امام علی (ع) را از خلفای راشد و امیر المؤمنین و افضل و اعلم اهل بیت (ع) نامیده و امام (ع) را در جنگ هایش بر حق دانسته است. در این نوشتار، با استناد به آثار ابن تیمیه درباره اهل بیت (ع)، به خصوص کتاب منهاج السنه، دیدگاه‌های ابن تیمیه در مورد اهل بیت (ع) بررسی و ارزیابی شده و با منابع اهل سنت به اشکالات پاسخ داده شده است. روش بحث توصیفی – تحلیلی با بررسی دیدگاه‌های ابن تیمیه، دیدگاه‌های مثبت و منفی او مورد ارزیابی قرار گرفته است.