جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

افتن معنای بلاغی فرآیند استدراک در مشخص نمودن معنی آیات قرآن‌کریم اهمیتی فراوان دارد. این اهمیت هنگامی نمایان­تر می­گردد که مترجم بخواهد معنی واژه «لکنَّ» را به فارسی برگرداند. این واژه از حروف مشبهه بالفعل است و یکی از حروفی می­باشد که می­توان با آن فرآیند استدراک را ارائه نمود. مترجم بدون فهم آیه و بی­آنکه به تفاسیر و معانی بلاغی این حرف را بیابد در ترجمه آن اشتباه خواهد کرد. هدف این نوشتار بررسی جنبه­های بلاغی موضوع «استدراک» در قرآن کریم به­ویژه دریافت معنای «لکنّ» ناسخه می­باشد. برای این منظور به تفاسیر مختلفی مراجعه و در سیاق آیات قرآن و معانی آنها دقت شد. لذا 17 آیه برگزیده شد که حرف «لکنّ» در آنها بکار رفته بود. همچنین 16 ترجمه از قرآن کریم به فارسی انتخاب گردید و با توجه به این ترجمه­ها و فرهنگ­لغت­ها، معانی این حرف در هریک از 17 آیه بررسی شد. در این راه تلاش شد تا با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی این ترجمه­ها نقد و در نتیجه معنایی دقیق­تر از نقش این حرف وترجمه آیه ارائه شود. پس از بررسی آیات ترجمه­شده مذکور، مشاهده شد که بسیاری از مترجمان ایرانی قرآن کریم در ترجمه «لکنّ» ابعاد زبانی و بلاغی آن را نادیده، و بی­توجه به نقش «تعلیل، تأکید واستدراک شبیه به استثنا»ی این حرف، تنها برای آن معادل­های چون (اما، ولی، لکن، و لکن، لیکن، و لیکن، بلکه، و...) در نظر گرفته­اند، بی­آنکه نقش و معانی دیگر آن را در ترجمه آیات منعکس کنند.

ترجمه قرآن کریم و انتقال و شفاف­سازی معانی والای آن، برای مخاطبان فارسی­زبان از دیرباز موضع اهتمام محققان و اندیشمندان این کتاب الهی بوده است. یکی از مترجمانی که شمار کثیری از پژوهشگران،ترجمه­ او را در زمره بهترین ترجمه‌های معاصر قرآن بشمار آورده و آن را به لحاظ مطابقت با متن آیات و بکارگیری واژگان مأنوس زبان فارسی و مراعات قواعد زبانی و بیانی و نیز به­لحاظ نگرش نوین به ترجمه و روزآمدسازی بسیاری از مفاهیم پرچالش قرآن کریم، مُتقن و قابل استناد می­دانند، ترجمه فولادوند است. اما با وجود همه این محاسن، با اعمال نظری ژرف در فحوای ترجمه– دست­کم در حوزه آیات مورد بحث- به نظر می­آید که مخاطب با مواردی از لغزش یا سهو مواجه می­شود که نشان از تسامُح یا احیاناً برداشتی ناهمگون از پاره‌ای ظرایف بدیع دستوری، واژگانی و ادبی قرآن دارد که در برخی موارد عدم رویکرد متناسب به این ظرافت‌های قرآنی، خواننده را در معرض برداشتی غیرهمسو با آیات شریفه قرار داده و علاوه بر مستور ماندن بخش‌هایی از وجوه اعجازی و تصاویر مبتکرانه­ آیات، جلوه ضعیف­تری از بلاغت قرآنی در ترجمه فارسی نمود می­یابد. این پژوهش درصدد است که با توجه به امکان­سنجیِ میزان خطاپذیری، در ترجمه­ آیات مورد بحث، این موارد را با استناد به مبانی علمی دقیقِ حوزه­های صرفی، نحوی، بلاغی، لغوی و واژگانی، به بوته­­ نقد و بررسی گذاشته و راه‌های اصلاحی جایگزین نیز پیشنهاد شود تا بدین­واسطه نمایه­هایی از رویکردهای تحلیلی معنامحوردر چارچوب‌های مذکور فراروی محققان قرار گرفته و راه برای پژوهش‌های غنی­تر و کاربردی­تر در این حوزه­ها گشوده بماند.

پیرامون ترجمه‌های قرآن کریم به زبان فارسی، همواره این پرسش مطرح بوده است که بهترین، دقیق‌ترین و وفادارترین ترجمه قرآن کدام است. ترجمه‌ای که در عین پایبندی به زبان قرآن کریم، مضامین شکوهمند آسمانی آن را نیز در قالب و ساختار زبان فارسی بازآفرینی کند. در این میان، ترجمه محمد علی رضایی اصفهانی و همکارانشان، که توسط گروهى از اساتید حوزه علمیه قم به زبان فارسى ترجمه شده است، از دقت و وفاداری بسیار بالایی نسبت به هر دو زبان مبدأ و مقصد دارد. در این مقاله به نقد و بررسی میزان دقت، مطابقت و وفاداری ترجمه یاد شده می‌پردازیم. به نظر می‌رسد که این ترجمه وفادارترین و دقیق‌ترین ترجمه معاصر قرآن به زبان فارسی باشد.

علامه محمدتقی جعفری از عالمان برجستۀ عصر حاضر است که تألیفات متعددی، از جمله شرح و تفسیر نهج‌البلاغه، دارد. مطالعۀ روش‌شناسانه این اثر، عظمت کلام علی (ع) و نیز ذوفنون‌ بودن مفسر را آشکار می‌سازد. تحقیق روش‌شناختی نوشتار حاضر مبتنی بر منابع و استنادهای تفسیری است. آیات قرآن کریم، روایات معصومان (ع) و آرای شارحان نهج‌البلاغه از مهم‌ترین ابزار و گزاره‌هایی است که مفسر در جهت فهم کلام علی (ع) به‌کار بسته است. از قرآن به‌عنوان مهم‌ترین منبع فهم روایات، و پس از آن از روایات سایر معصومان (ع) و نیز از کلام حضرت علی (ع) به‌عنوان قرائن کلامی بهره‌برداری شده است. تنوع بهره‌گیری از منابع مورد استناد همانند توجه به رویکرد تطبیقی و یا تأییدی آنها و نیز نگرش جامع به آیات و روایات در تبیین چگونگی استناد، مؤثر و کارآمد است.

چکیدهقرآن کریم یک شاهکار بزرگ ادبی است که در بیان معارف عمیق و والای خود که راه رسیدن به کمال انسانی است، فصیح ترین و بلیغ ترین اسلوب های ادبی رایج در آن زمان را به کار برده است واز آن جائی که فهم صحیح قرآن در گرو آشنائی با این اسالیب است، کنایه نیز به عنوان یک اسلوب بیانی، نمود وجایگاه خاصی در قرآن دارد به طوری که در بسیاری از آیات از جمله در جزء بیست‌وهشتم و بیست و نهم زبان قرآن زبان کنایی استو نمی‌توان سوره‌ای از این دو جزء را یافت که حداقل در یک آی? آن کنایه به کار نرفته باشد. کنایه در قرآن صرفاً یک ابزار بلاغی جهت آراستن کلام نیست بلکه یک هدفی است که خداوند حکیم از ورای آن انسان را از مقصود خود آگاه و به سوی کمال می‌کشاند و از آن جایی که قرآن کتاب زندگانی است مقصود و پیام سخن الهی در زمینه‌های مختلف دینی، علمی، ادبی، اجتماعی، اخلاقی و.... با استفاده از تعبیرهای مختلف از جمله تعبیرهای کنایی به نحوی زیبا و تأثیرگذار در آیات مختلف بیان می‌شود. گاهی خداوند با زبان کنایی انسان را هشدار می‌دهد و یا او را بشارت داده و به عملی نیکو دعوت می‌نماید و گاهی با استفاده از کنایه به مدح پیامبران و مومنان و.... و به بیان صفات پسندیده و گاهی نیز به ذم کفار و منافقان و بیان صفات ناپسند می‌پردازد بنابراین، مقصود نهایی از کنایه در آیات غالباً بیان یک یا چندین صفت و یا اشاره به موصوف و گاهی بیان نسبت میان این دو می‌باشد که با توجه به مصداق هر آیه در قالبی از تعریض، تلویح، رمز، ایماء به نحوی زیبا و دلنشین بیان می‌شود. و طبق آمار می‌توان گفت از میان انواع کنایه کنایه از صفت و تعریض بیشترین آمار را به خود اختصاص می‌دهند.

چکیده با ظهور دین مبین اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان ، شعر عربی به مرحله ی جدیدی گام نهاد . شاعرانی که در عصر جاهلیت در خدمت آرمان های قبائل بودند ؛ با ظهور اسلام به سوی معنویت ، پند و اندرز و یا مدح اولیای الهی ، به ویژه پیامبر بزرگ و گرامی اسلام متمایل گشتند و شعرشان را در خدمت این بزرگوار و اهداف او قرار دادند . شاعرانی که در اشعار خود پیامبر (ص) و صفات شایسته ی او را مدح نموده اند ، عموماً به دین اسلام متعهد . پس مدح پیامبر اکرم (ص) تاریخی بس دیرینه دارد و بی شک این تاریخ از زمان حیات آن حضرت شروع شده است . از جمله شاعرانی که با این دین جدید آشنا شدند و نور ایمان در قلبشان رسوخ کرد و این اعتقاد در شعرشان جلوه کرد و توانستند پیامبر را در اشعارشان با صداقت کامل مدح و تمجید نمایند ، می توان به حسان بن ثابت أنصاری ، عبدالله بن رواحه ، کعب بن مالک و کعب بن زهیر اشاره کرد که اشعارشان در تاریخ اسلام ثبت است . از آن جایی که حسان بن ثابت أنصاری ارادت خاصی به پیامبر (ص) داشت بیشتر به نقش هدایتی پیامبر (ص) ، مجد و عظمت و جایگاه والای ایشان در اشعارش می پرداخت ؛ حال آن که عبدالله بن رواحه شجاعت و جنگاوری پیامبر را در میدان نبرد و همچنین شب زنده داری آن حضرت را در اشعار خود به تصویر می کشید . کعب بن مالک نیز در اشعار خویش پیامبر (ص) را دارای شخصیتی چون قوی الإراده ، سعه ی صدر ، صفای باطن ، داشتن صبر و قدرتش بر تحمل معرفی نموده است . از طرف دیگر کعب بن زهیر در قصیده ی معروف خود « بانت سعاد » بیشتر به جنبه ی شجاعت ، لطف و بخشش و تشبیه پیامبر (ص) به شیر و شمشیر پرداخته است . همه ی این شاعران در سروده های خود از آیات نورانی و روشن گر قرآن تأثیر پذیرفتند و مبنای شعرشان را در مدح و ستایش رسول بر آن استوار نمودند تا از این رهگذر به کمال مطلوب خویش دست یابند .

ادیان توحیدی و غیر توحیدی همچون اسلام و بودا در انسان دارای ویژگی‌های مشترکی هستند. از جمله‌ی این مسائل بحث سیر و سلوک و رسیدن به حقیقت واحد است. آن‌ها کمالات انسان و راه‌های رسیدن به حقیقت واحد را به گونه‌ای خاص بیان کرده‌اند. از نظر قرآن‌کریم، انسان موجودی است، که همه‌ی کمالات را بالقوه دارد؛ و باید آن‌ها را به فعلیّت برساند و این خود اوست که باید سازنده و معمار خود باشد. در این راستا شرط اصلی وصول انسان به کمالاتی که بالقوه دارد، "ایمان" می‌باشد. در قرآن‌کریم به مباحث نظری و عملی سیر و سلوک اشاره شده است. در بحث نظری، انسان‌شناسی و شناخت نفس و ساحت‌های وجودی انسان مطرح است؛ و در بحث عملی، مراتب سلوک و راه‌هایی که قرآن برای پیمودن مسیر سلوک معرفی می‌کند؛ مانند اخلاق، تزکیه نفس و روش‌های آن، و گناه به عنوان بزرگ‌ترین مانع که در مسیر سلوک وجود دارد نیز مطرح می‌شود. عرفان عملی و مراتب سیر و سلوک و طی مقامات هر یک ظهور گوهر وجود انسانی است، از یقظه و توبه و ریاضات گرفته تا وصول به مقام فناء فی الله و بقاء بالله و خلافت الهی همگی تجلیّات و بیانگر مقام انسانی است، چرا که سالک در تلوین و تمکین و فرار از حالات و مقامات خود در سیر درونی سعی در شناخت خود و رفع موانع و حجاب‌های ظهور خویش و آراستن نفس به صفات جمالیه دارد، و هدف خلقت انسان را جز خودشناسی و خودسازی نمی‌داند. در دین بودا هم نیز به انسان و رهایی او از چرخه‌ی جهان تأکید زیادی می‌شود، و دغدغه‌ی آن از همان ابتدای شکل‌گیری، مسأله‌ی انسان و شناخت نفس بوده است. بودا در قالب چهار حقیقت شریف مراحل رسیدن انسان به حقیقت و رهایی وی از رنج جهانی را بیان می‌کند. وی در آموزه‌های خود بر اخلاق و معرفت و رهایی از نادانی که انسان را گرفتار چرخه‌ی حیات می کند، مراقبه و روش‌های آن بسیار تأکید می‌کند. راه‌های هشت‌گانه‌ای که بودا برای رهایی از رنج معرفی می‌کند را می‌توان به سه بخش تهذیب اخلاق، مراقبه و فرزانگی کاهش داد. بنابراین می‌توان گفت؛ یکی از مهم‌ترین راه‌های نجات برای رهایی از رنج، راه اخلاق و تهذیب نفس است. این پژوهش به دنبال یافتن وجوه اشتراک و افتراق سیر و سلوک عرفانی میان آموزه‌های دین بودا و قرآن‌کریم می‌باشد. که از مهم‌ترین آن‌ها مراحل سیر و سلوک است، که در قرآن‌کریم در قالب هفت مرحله‌ی ایمان و در دین بودا در قالب راه‌های هشت‌گانه بیان شده‌اند. از جمله اشتراکات آن‌ها در مراحل سلوک؛ به شناخت درست یا همان معرفت، آگاهی یا یقظه، هوشیاری و نفی غفلت، زهد، فقر، مراقبه، رضا و خشنودی، فنا یا نیروانا می‌توان اشاره کرد. از جمله تفاوت‌هایی که بین این دو می‌توان یافت؛ نبوت، توحید، تناسخ، وحدت و ظاهر شریعت است.

چکیده:پژوهش حاضر با موضوع فضایل و رذایل اخلاقی در دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه به انجام رسیده است. صحیفه سجادیه قدیمی‌ترین کتاب دعا در منابع اسلامی و یکی از برجسته‌ترین آثار معنوی اسلامی در قرون اولیه محسوب می‌شود. از طرفی انگیزه عمل به دستورات الهى، عشق و محبّت به خداوند است، در این پژوهش با آموزه های دعای مکارم الاخلاق برای کسب فضایل بیشتر خداوند که نتیجه ی آن سرعت بخشی در شناخت صراط المستقیم است، آشنا می گردیم. امام سجاد(ع)در دوران خاص عقاید خود را در نیایش نشان داده و با استفاده از ریشه های قرآنی در قالب دعا به بررسی فضایل اخلاقی پرداخته و برای زندگی انسان دستور العمل‌هایی را تبیین می‌‏نماید که فرد و جامعه با برخورداری از فضایل و ترک رذایل خداوندی بتوانندجامعه ای فعال و شادابی را بسازند که مورد رضا و عنایت ذات اقدس الهی باشد.امام سجاد(ع) معیارهایی همچون،پیروی از رسول خدا، توبه، نیکوکاری،قسط، صبر،توکل، تقوا، پاکی، حق گویی، یاری دادخواهان، بخشش، حسن رفتار، پاکی در عمل را از جمله عوامل اسباب برخورداری از فضایل خداوندی و عواملی چون عجب، تجاوز از حدود الهی، کفر، خیال زدگی و مباهات، منت، اسراف، استکبار، شادی مغرورانه، سرزنش دیگران را از جمله عوامل محرومیت از محبت خداوندی و رذایل می شمرند تا شخص با توجه به این عوامل زمینه ی سعادت خویش را فراهم سازد.

چکیدهنظام فرهنگی – اجتماعی مطلوب از دو رکن فرهنگ و اجتماع تشکیل یافته است. نظام مجموعه ای از اجزائی است که در جهت تحقق هدف یا اهداف مشخص در تعامل با یکدیگر، فعالیت می کنند. هستی و به تبع آن، جامعه انسانی چون دارای حرکت بالعلم است لاجرم نظام مند و دارای نظم از روی شعور است. فرهنگ نیز مجموعه پویا و هدفمند باورها (بینش ها)، گرایش ها (ارزشها)، رفتارها (هنجارها) - چه فردی و چه اجتماعی - و نمادهای مربوطه است که منبعث از نظام خاصی است. بررسی فرهنگ در سطح جامعه ای صورت می گیرد که مطلوبیت گزاره های آن بر اساس آموزه های قرآن کریم – که جامعه را نظام مند و موثر در رستگاری افراد می داند - بدست آمده است. این گزاره ها در سه فصل جامع و کلیِ باورها، گرایش ها و رفتارها طبقه بندی شده اند. مجموعه باورها، گرایشها و رفتارها خود دارای نظم واحدی است که از آن به عنوان نظام اسلامی یاد می کنیم و در این نظام، نظم واحدی که نهادهای اسلامی و نظم فی ما بین را ترسیم می کند را نظام فرهنگی –اجتماعی مطلوب اسلاممی نامیم. شاخصه های ایمان، حرکت پویا و دائمی، واقع گرایی و هوشیاری، کمال طلبی، توجه به آغاز و انجام، جامعیت، آزادی، عدالت، حرکت به سوی ارزشها و هویت انسانی، هدفمندی و موضوعیت وسایل وواسطه ها، خودباوری و استقلال و تکلیف مداری از مهمترین شاخصه های این نظام محسوب می شود.باورها یا عقاید آموزه هایی هستند که بدون شک و تردید پذیرفته شده و در آنها فقط جنبه اعتقادی (بدون جنبه عملی) لحاظ می شود. گرایش ها – که غالبا مبنای رفتارها، کنش و واکنش ها را تشکیل می دهند – همان خلقیات درونی یا امور قلبی هستند. آنها ریشه در امور درون فردی دارند که در جامعه و فرهنگ ظاهر شده و بسیار اثر گذارند. رفتارها، تکالیف و وظایف رفتاری انسانها، اعم از فردی و اجتماعی هستند که با چهار حوزه ارتباط دارند: 1. خداوند متعال 2. خود انسان 3. هم نوعان 4. محیط طبیعی. مجموع تکالیف با گرایش صحیح که از باور صحیح نشأت گرفته باشد سعادت انسان را در جامعه - که مصداق اجتماعی دنیاست - و دنیای آخرت – که حیات باقی است - تأمین می سازد و این همان نظام فرهنگی – اجتماعی مطلوب قرآن کریم است.

چکیده:بحث تربیت اجتماعی به دلیل اهمیت آن در شکل گیری رفتارهای اجتماعی همواره مورد توجه همه‌ی صاحب نظران تعلیم وتربیت بوده است. قرآن کریم به عنوان معجزه رهبر عالیقدر اسلام، محمد مصطفی , ارای اصول، مبانی و روش‌هایی منحصر به فرد در تربیت انسان‌ها است. تا غایت آفرینش انسان یعنی رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی تحقق یابد. آموزش رفتارهای اجتماعی، تربیتی به خصوص به کودکان ضرورتی است که نیاز به تحقیق جدی دارد. در این پژوهش با محوریت «بررسی آیات و روایات نبوی , و معصومین {» به بررسی مفهوم تربیت و عوامل موثر بر تربیت دینی و رفتار اجتماعی کودک پرداخته شده و سعی شده آموزش رفتار اجتماعی و تربیتی با بهره‌گیری از قرآن کریم و منابع متعدد روایی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این پروژه به صورت توصیفی، تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای با استفاده از روش فیش برداری از آیات و روایات و مراجعه به کتاب‌های تربیتی متعدد انجام گرفته و نتیجه تحقیق بیانگر آن است که در حوزه‌ی تربیت اجتماعی راه کارهای عملی قرآن و روایات در تعمیق عقاید دینی کودکان نقش به سزایی خواهد داشت. این پژوهش درپنج فصل تدوین گردیده، و با ارایه نتایج و پیشنهادات و فهرست منابع خاتمه می‌پذیرد.