جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: تجدید چاپ از مقالات پرینستون: مجله بین رشته ای مطالعات خاورمیانه، جلد نهم. «فیلسوف و پزشک ابوعلی بن سینا (متوفی 1037 میلادی) که در غرب با نام لاتینی خود ابن سینا شناخته می شود، یکی از تأثیرگذارترین متفکران قرون وسطی اسلامی و لاتین بود. مقالات این جلد به موضوعات اساسی در روان شناسی، معرفت شناسی، فلسفه طبیعی و متافیزیک ابن سینا همچنین در این جلد گنجینه ای از عکس آماری از دست نوشته های ابن سینا که اخیراً در مرکز تحقیقات آمریکایی در مصر کشف شده است، شرح داده شده است."--ژاکت.

ترجمه ماشینی: فیلسوف و پزشک قرن یازدهم، ابوعلی بن سینا (متوفی 1037 م.) در غرب با نام لاتینی خود ابن سینا شناخته می شد. این کتاب با تجزیه و تحلیل منابع و تکامل متافیزیک ابن سینا، بر پاسخ هایی که او و پیشینیانش به دو جفت سوال اساسی دادند تمرکز می کند: روح چیست و چگونه بدن را ایجاد می کند. و خدا چیست و چگونه جهان را به وجود می آورد؟ ابن سینا برای پاسخ به این چالش ها مفاهیم و تمایزات جدیدی را ابداع کرد و مفاهیم قدیمی را دوباره تفسیر کرد. نویسنده نتیجه می گیرد که نوآوری های ابن سینا نقطه عطفی در تاریخ متافیزیک است. متافیزیک ابن سینا نقطه اوج دوره ای از سنتز است که طی آن فیلسوفان یک پروژه نوافلاطونی (آشتی دادن افلاطون با ارسطو) را با یک پروژه مشاء (آشتی دادن ارسطو با خود) با هم ترکیب کردند. ابن سینا همچنین در آغاز دوره ای قرار دارد که در طی آن فیلسوفان به دنبال ادغام نسخه عربی سنتز قبلی با الهیات اعتقادی اسلامی (کلام) بودند. متافیزیک ابن سینا به طور قابل توجهی بر اندیشه مکتبی اروپایی تأثیر گذاشت، اما تأثیر عمیق‌تری بر تاریخ فکری اسلامی گذاشت - مشکلات فلسفی و فرصت‌های مرتبط با سنتز ابن سینا تا پایان قرن نوزدهم مورد بحث قرار گرفتند.

بحث حرکت در آثار حکمای مسلمان به‌وفور به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده اهمیت این مسأله است. لذا در این راستا، تبیین ماهیت حرکت قطعیه و توسطیه از مسائل مهم در مباحث فلسفی است. شاخص‌ترین دیدگاهی که در این زمینه وجود دارد دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا است. سؤال اصلی این است که مطابق دیدگاه این دو فیلسوف آیا حرکت قطعیه در خارج موجود است یا حرکت توسطیه؟ هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقطه نظرات این دو فیلسوف در زمینه تبیین حرکت قطعیه و توسطیه و تحقق خارجی آن با روش توصیفی و تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و مجلات علمی معتبر بپردازد. از نتایج مقاله این است که ابن‌سینا حرکت توسطیه را در خارج موجود می‌داند و حرکت قطعیه را امری ذهنی می‌داند، ولی ملاصدرا قائل به وجود خارجی حرکت قطعیه است و حرکت قطعیه را یک امر متصل سیال می‌داند که وجود واحد شخصی دارد که کلّ آن در کلّ زمان است و درک این حقیقت راه را برای اثبات حرکت جوهری هموار می‌سازد.

ابن‌سینا می‌گوید اگر علمی دربارۀ گذشته یا آینده داشته‌ باشیم، چنین علمی بالقوه مضاف به خارج است، اما معنای «بالقوه» را مشخص نمی‌کند. اگر این دیدگاه «بالقوۀ» ابن‌سینا را به معنای بالقوه بودن متعلق صدق بگیریم و سپس آن ‌را به علل مادی ارجاع دهیم، می‌توان با اصلاح‌ و بازسازی فراوان به نوعی راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی درخوری رسید: «متعلق صدق یک امر آتی همۀ علل مادی و اعدادی آن است در زمان حاضر و متعلق صدق یک امر گذشته همۀ آثار و معلول‌های مادی آن است در زمان حاضر». این راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی را از راه ترجح بلامرجح و مقایسه با تعریف رسمی ابن‌سینا و مقایسه با «حصول تمیز با همۀ اسباب و علل» در عبارات ابن‌سینا و مقایسۀ اعتبار راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی با علم به گذشته و آینده در حالت عادی (یعنی بدون لحاظ دشوارۀ حیث‌التفاتی به عدم) نشان خواهیم ‌داد. در پایان هم به میزان مطابقت مطابِق و مطابَق در چنین راه‌حلی اشاره می‌کنیم و هم نشان می‌دهیم که راه‌حل کل‌گروانۀ حداقلی خارج از نظام سینوی نیز می‌تواند پذیرفتنی باشد و لزومی ندارد تقسیم‌بندی قدما در مورد علل اربعه و مباحثی چون هیولی و قوه را نیز بپذیریم.

در منابع روايي احاديثي وجود دارد که به‌نوعي بيانگر تأثيرات مستقيم يا غيرمستقيم زيست‌بوم انسان و موقعيت جغرافيايي وي بر شکل‌گيري ادراکات اوست. همچنين برخي از روايات نيز مستقيماً تأثير خوردني‌ها بر کارکرد و توانايي ادراکي انسان را خاطرنشان ساخته است. براساس تبيين عقلي ابن‌سينا از تأثير طبيعت بر نفس، علت تأثير اين عوامل بر قواي ادراکي و نفس انسان، مشابهت عنصري بدن انسان و عناصر طبيعت ذکر شده است از نگاه ابن‌سينا نقش کليدي بخشي از بدن، يعني مغز در ادراکات انساني و نيز مشابهت عنصري همه اين موارد با يکديگر، از ديگر علل تأثير طبيعت بر نفس است. تأثير مغز بر ادراک و تأثير عناصر بر مغز باعث تغييراتي در قواي ادراکي مي‌شود؛ به‌گونه‌اي که تفاوت عناصر موجب تفاوت کارکرد مغز و تفاوت کارکرد مغز نيز موجب قوت و ضعف يا تنوع و اختلاف در ادراک و معرفت مي‌گردد.

قوای باطنی انسان کدامند و این قوا چه وظیفه‌ای بر عهده دارند؟ آیا دیدگاه ابن‌سینا و سهرودی در مورد قوای باطنی یکسان است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است قبلاً مشخص کنیم که هر دو فیلسوف یعنی ابن‌سینا و سهرودی چه تعریفی از قوای باطنی دارند. هردو فیلسوف دیدگاه‌های خود را در مورد قوای باطنی در آثار مختلف خود بیان کرده‌اند در این مقاله ابتدا دیدگاه ابن‌سینا در مورد قوای باطنی بیان شده است. وی برای هر کدام از قوای باطنی نقش خاصی قائل است قوای باطنی از دیدگاه شیخ الرئیس عبارتند از حس مشترک، قوه خیال، قوه متصرفه، قوه وهم و قوه حافظه، ابن‌سینا بعد از تعریف قوای باطنی جایگاه آن‌ها را به خوبی در مغز انسان تبیین می‌کند. بعد از بیان دیدگاه ابن‌سینا دیدگاه سهروردی در مورد قوای باطنی بیان شده شیخ اشراق در مورد قوای باطنی دیدگاهی متفاوت با عقیده ابن‌سینا بیان می‌کند سهرودی می‌گوید آن‌چه در کلام مشاء درباره تقسیم قوا به سه قوه خیال، وهم و متخیله آمده درست نیست و این‌ها در واقع یک قوه بیشتر نیستند. سهرودی هم‌چنین در مورد حافظه و خزانه خیال با نظر ابن‌سینا مخالف است چون که سهرودی خزانه اصلی ادراکات را عالم افلاک می‌داند.