جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار پیش رو پژوهشی است درباره یکی از مصادیق روایات معروف به "منتقله" که به مسأله ذبیح الله اختصاص دارد. اکثر دانشمندان اهل تسنن روایت ذبح اسحاق (ع) را قبول کرده اند. طبرسی گرچه روایت مورد بحث را نقل کرده اما به نظر می رسد آن را نپذیرفته است. آنچه که در این خصوص مورد غفلت واقع شده، عدم وجود روایت ذبح اسحاق منقول از مجمع البیان در مصادر اولیه حدیثی شیعه و قلت آن در منابع متأخر شیعه است؛ بلکه روایاتی نیز در کتب حدیثی شیعه و در مواردی در کتب اهل تسنن وجود دارد که مخالف آن و بیان کننده ذبیح الله بودن اسماعیل (ع) است. وجود نقل هایی معدود در کتب عامه متقدم مانند ماوردی و نقل بدون سند (مرفوع)، منتقله بودن آن را از کتب عامه توسط امین الاسلام طبرسی محتمل می سازد. بنابراین روایت مورد بحث از امام علی (ع) صادر نشده است؛ بلکه به سبب اغراض سیاسی و تکیه بر سخنان امثال کعب الاحبار چنین نسبتی به ایشان داده شده است.

قرآن کریم معارفی بلند و حقایقی وسیع دارد که در طول دوران رسالت پیامبر به تدریج بر ایشان نازل شده است. یکی از راه های درک حقایق و معارف عمیق شناخت تاریخ و علوم قرآن است و یکی از مباحث کلیدی و حساس در این گرایش قرآنی ،مسأله نزول قرآن و کیفیت فرود آمدن آن بر نبی مکرم اسلام می باشد. قرآن کریم خود به این نکته در برخی از آیات اشاره فرموده وبرخی مسائل مربوط به نزول قرآن را بیان نموده است. در برخی از این آیات به مبحث بسیار مهم نزول قرآن در ماه رمضان و به طور ویژه نزول قرآن در شب قدر اشاره کرده است؛ شب مبارکی که مقدرات انسان تا سال بعد درآن مشخص می شود و به نقلی مصادف با شب فرقان سالروز جنگ بدر نیز می باشد. ماه رمضان و شب قدر از اسرار و رموزی است که حقایق زیادی درون آن نهفته که یکی از این حقایق مسأله نزول قرآن در این شب گرانقدر بر قلب پیامبر اکرم(ص) می باشد. مفسران و قرآن پژوهان از صدر اسلام تاکنون همواره سعی کرده اند تا پرده از اسرار نزول قرآن در شب قدر کنار زنند و حقیقت آن را دریابد. به همین منظور از آن زمان تا به امروز هر قرآن پژوهی این موضوع را تحلیل نموده تا جایی که مسأله نزول قرآن در ماه رمضان محل تشتت آراء و اقوال و نظریه های گوناگونی شده است. بسیاری از قرآن پژوهان برای حل مسأله نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر دیدگاه نزول دفعی قرآن را برگزیدند که خود این نظریه اساس بسیاری از دیدگاه های دیگری مانند؛ نزول دفعی الفاظ و معانی قرآن ، نزول دفعی کل قرآن به آسمان دنیا ، نزول قرآنبر فرشتگان و ... شده است. البته هر یک از این افراد برای اثبات مدعای خود از آیات و روایات متعددی استفاده می کرد. برخی دیگر نظریه شروع نزول قرآن را در ماه رمضان اتخاذ کردند و گروهی نیز احتمالات دیگر را برسی کردند. در این میان روایات فراوان و مختلفی که از طریق اهل سنت درباره نزول قرآن در ماه رمضان مطرح شده نقش بسیار مهمی در تشتت اقوال و آراء ایفا کرده است تا جایی که هر مفسری دیدگاه خود را مستند به یکی از این روایات می کند. این تشتتت اقوال در روایات و اقوال شیعه به مراتب کمتر از اهل سنت دیده می شود.از میان تمام این نظریه ها و احتمالات درباره نزول قرآن در ماه رمضان دو دیدگاه ویژه و اساسی از اهمیت خاصی برخوردار است یکی نظریه نزول دفعی و اجمالی حقایق، معارف، روح، بطن یا کلیات قرآن در شب قدر بر قلب پیامبر اکرم (ص) است که مهمترین قائل آن علامه طباطبایی است و نظریه دوم دیدگاه آغاز نزول تدریجی قرآن در شب قدر است که بعد از دوران فترت سه ساله وحی و مصادف با پایان دعوت مخفیانه و شروع دعوت علنی مردم به اسلام بر قلب پیامبر (ص)نازل شد و تا آخر حیات مبارک ایشان ادامه داشت. مهم ترین طرفدار و قائل نظریه دوم حضرت آیت الله معرفت می باشد. ما طی برسیهای انجام شده به این نتیجه رسیدیم که این دو دیدگاه با هم منافاتی ندارند و می توان این دو نظریه را به طریقی جمع کرد که هم نظریه نزول دفعی حقایق قرآن در شب قدر به اثبات می رسد و هم نظریه آغاز نزول قرآن در این شب خدشه دار نشود. برای این منظور باید گفت که نزول دفعی حقایق در شب قدر سال اول یا دوم بعثت همزمان بادعوت مخفیانه پیامبر اکرم به اسلام در دوران فترت صورت گرفته و آغاز نزول تدریجی قرآن در شب قدر سال سوم بعثت بعد از دوران فترت سه سالهو مصادف با دعوت علنی مردم به دین مبین اسلام اتفاق افتادهوتا آخر حیات نبی اکرم این نزول همواره بر ایشان استمرار داشته است.

پایان نامه حاضر، مجموعه ای است که از فرمایشات گهربار امیر مومنان علی (ع) در معرفی سیمای منور اهل بیت (علیهم السلام). از آنجا که معصومین (علیهم السلام) عدل قرآن اند و تکامل اسلام، در همراهی و همگامی آندو با یکدیگر است، پس همانگونه که درک مفاهیم قرآن، اولین قدم برای رشد و تعالی انسان می باشد، فهم سخنان اهل بیت (علیهم السلام) نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود. لذا عمده سعی در این پایان نامه، بررسی ویژگیها و صفات معصومین (علیهم السلام) در کلام علی (ع) است . طبق روایات متواتری که مورد تایید علمای شعیه و سنی است، واژه اهل بیت (علیهم السلام) اصطلاحی است که پس از نزول آیه تطهیر، بر حضرت علی، حضرت زهرا، امام حسین و نه فرزند از نسل امام حسین (علیهم السلام) اطلاق گردیده است . حضرت علی (ع) در کلام خود، توجه بسیاری به ولایت و رهبری اهل بیت (علیهم السلام) و اهمیت و ضرورت آن داشته به گونه ای که امامت را شرط پذیرش توحید معرفی می کند. حضرت (ع) علم، بینش، هوشیاری و قاطعیت را از مهمترین شرایط رهبر دانسته و خودسازی، مردم دوستی، موعظه و نصحیت و اقامه حدود را برای رهبر و امام جامعه واجب شمرده است . امام (ع) عصمت و علم الهی را بارزترین صفات اهل بیت (علیم السلام) دانسته و آنان را چراغ هدایت، واسطه فیض، داعی به حق، قسمت کننده بهشت و دوزخ، جانشینان و مقرب ترین افراد به رسول اکرم (ع)، راسخان در علم، دارای یقین و بصیرت و ... معرفی نموده اند.

تحقیق حاضر کوششی در جهت معرفی دیدگاه اسلام - به دور از هر گونه افراط و تفریطی - نسبت به جوان است. در فصل اول و دوم٬ ارزش و اهمیت مرحله جوانی بررسی شده٬ و سپس ویژگیها و خصوصیات فکری و رفتاری جوان مطرح گردیده است. در فصل سوم و چهارم٬ به طرح مسولیتهای مهم جوان و وظایف دیگران نسبت به او پرداخته شده است. سپس در فصل پنجم یکی از مهمترین مسائل جوانان یعنی ملاکهای ارتباط دختران و پسران جوان با یکدیگر مطرح شده و راه کارهای عملی نیز در این زمینه ارائه شده است. و در پایان به زینت گرایی و علاقه جوان به زیبایی که یکی از مظاهر مهم جوان است٬ پرداخته و مرزهای زیبایی گرایی مثبت و منفی از منظر قرآن و روایات مورد پژوهش قرار داده شده است

در این رساله بر آن بودیم که مراحل تفسیر قرآن را از آغاز نزول قرآن را از آغاز نزول قرآن تا پایان عصر تابعین پی گیری نمائیم علیهذا رساله را به سه فصل تقسیم نمودیم. فصل او ل نظر می نماید به چگونگی تفسیر در عهد پیامبر (ص)، در این فصل مباحث مهمی چون ویژگیهای تفسیر نبی اکرم (ص) و تعیین مقدار آیات تفسیر شده، و مقدار مرویات تفسیری آن حضرت مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اقوال برخی از علماء اهل سنت مورد انتقاد قرار گرفت و به آن پاسخ داده شد، فصل دو م آن نگاهی دارد به تفسیر در عهد صحابه، و ویژگیهای تفسیر صحابه، و معرفی صحابه مشهور در تفسیر و ذکر منابع و روش آنان در تفسیر قرآن پرداخته شد، همچنین در این فصل بحث رجوع صحابه به اهل کتاب در تفسیر قرآن مورد نقد و بررسی قرار گرفت و بدان پاسخ داده شد. فصل سوم آن اختصاص دارد به تفسیر در عهد تابعین، در این فصل نیز مباحث مهمی چون منابع تابعین در تفسیر قرآن و موضع آنان نسبت به تفسیر برأی و ویژگیهای تفسیر در عهد تابعین و... معرفی شاگردان مدارس مشهور تفسیر در عهد تابعین مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

این تحقیق «روش تفسیر عقلی و نقش عقل در تفسیر» را مورد بررسی قرار داده و منظور از آن چگونگی تفسیر بر اساس برهان ها و قرائن عقلی است که نمونه هایی از این روش در شیوه تفسیری اهل بیت(علیه السلام) مشاهده می شود. این روش با روش های دیگر (اجتهادی، تفسیر به رأی، تفسیر کلی، تفسیر فلسفی و...) متفاوت است و دلایل و معیارهای خاص خود را دارد. در بخش دیگری از این تحقیق، دیدگاه های مختلف معتزله، اشاعره، اخباریون و اصولیین مورد بررسی قرار گرفته است. روش عقلی بر اساس برهان ها و قرائن عقلی است؛ ولی سایر روش ها بر اساس ذوق و سلیقه شخصی (تفسیر به رأی)، آیات و روایات (تفسیر اجتهادی) یا تحمیل و تطبیق آرای فلسفی و کلامی بر قرآن است. در پایان، تعدادی از تفاسیر بزرگانی که از شیوه عقلی استفاده کرده اند و تعدادی از آیاتی که تفسیر عقلی شده اند به همراه مثال هایی، مورد بررسی قرار گرفته است.

این تحقیق با عنوان «بررسی تطبیقی روایات امام مهدی( عج) در صحاح ستّه و منابع شیعه» در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول به معرفی مهم ترین کتب اهل سنت و شیعه، بررسی عقیده مهدویت، عقاید بعضی ادیان غیراسلامی و مذاهب اسلامی، صحاح سته از نظر مؤلفان، آمار شرح ها و حواشی آن ها و نیز کتب اربعه شیعه به همراه کتاب های بحار، غیبت طوسی، غیبت نعمانی و کمال الدین صدوق پرداخته است. در بخش دوم که از سه فصل تشکیل شده به بررسی امامت حضرت مهدی، روایات و سخنان دانشمندان اهل سنت، روایات شیعه و جایگاه آن ها پرداخته شده است. در قسمت دیگری از این بخش، شمایل، حتمیت ظهور، نصرت مردم مشرق، وجوب نصرت حضرت، نزول عیسی و اقتدا کردن به حضرت، گسترش عدالت مهدی و بخشش ایشان مورد بررسی قرار گرفته و به روایات اهل سنت و شیعه در این زمینه پرداخته است.

چکیدهرساله ی حاضر با عنوان « بررسی تطبیقی علائم حتمی ظهور در روایات فریقین»، نشانه های حتمی ظهور امام زمان(عج) را در روایات فریقین به صورت تطبیقی بررسی نموده و مشترکات و موارد افتراق آن ها را روشن ساخته و به این سوال پاسخ داده که؛ علائم حتمی و مصادیق مشترک و افتراقات روایات نشانه های حتمی ظهور در منابع فریقین چیست؟ در نهایت بدین نتیجه رسیده؛ از میان 1439حدیثِ مباحث مهدویت، 17 حدیث در تقسیم نشانه ها به حتمی و غیر حتمی نقل گردیده و تعداد پنج نشانه( یمانی بر اساس دو حدیث، سفیانی طبق 13حدیث، خسف بیداء در دو حدیث، قتل نفس زکیه در چهار حدیث و ندای آسمانی در پنج حدیث،) با قید حتم تصریح شده است. روایات فریقین در اصل وقوع این پنج نشانه،همسان بوده و موارد فراوانی در جزئیات این پنج نشانه نیز همسان هستند، لکن برخی روایات حاکی از جزئیات وقایع، متفاوت اند مانند نام یا القاب یمانی که در فریقین تعبیر به یمانی و منصور شده، ولی تنها در منابع اهل سنت تعبیر به قحطانی شده است. این نوشتار، علاوه بر تبیین موارد اشتراک و افتراق روایات فریقین، روایات ناسازگار و ناهمگون با مشترکات فریقین را مشخص، و در برخی موارد، مورد نقد قرار داده است مانند روایات ظهور یمانی پس مهدی(عج) که مورد نقد قرار گرفته است.

یکی از رویکردهای مهم و متداول در تفسیر آیات قرآن کریم، تفسیر بر اساس تحلیل تفسیری واژگان قرآنی است. این امر همواره از ابتدای نزول آیات قرآن تا کنون مورد توجه مفسران قرار گرفته است و در این زمینه افزون بر تفاسیر، آثار ارزشمندی به صورت مستقل نگارش یافته است. تفسیر نمونه از جمله تفاسیری است که در تفسیر آیات، اهتمام زیادی به پژوهش های لغوی و واژگان قرآنی داشته است و از این شیوه برای بیان مقصود الهی و دلالت آیات استفاده کرده است. در این مقاله نمونه هایی از تفسیر لغوی در تفسیر نمونه، در تفسیر لغوی سوره دهر بررسی شده تا افزون بر روشن شدن نقش تحلیل مفردات قرآنی در تفسیر آیات قرآن، میزان اهتمام مفسر تفسیر نمونه به تحلیل تفسیر لغوی، مشخص گردد.

یکی از آیات مرتبط با موضوع انتصاب امام علی (ع) به امامت در روز غدیرخم، آیه نخست سوره معارج است. درباره شان نزول این آیه میان مفسران اختلاف نظر است. برخی به صراحت و بعضی به اشاره، شان نزول آیه را مربوط به حادثه غدیر دانسته اند. عده ای شان نزول آیه را درباره یکی از صحابه پیامبر (ص) دانسته که به عنوان نشانه صحت جریان غدیر از خداوند درخواست عذاب نمود. در این میان گروهی به عمد به جعلی بودن روایات ناظر به این شان نزول حکم نموده اند. این مقاله ضمن بررسی دیدگاه های یاد شده از اهل سنت، به بررسی آنها و نقد شبهات پیرامون آن می پردازد و شان نزول این آیه را در ارتباط با جریان غدیرخم و تایید امامت حضرت علی (ع) می داند.