جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از مباحث اساسی در فلسفۀ الگو، تبیین رابطۀ علم کلام با الگوی اسلامی ایرانـی پیشـرفت است. این بحث فروعات مختلفی دارد، از جملـه رابطـۀ باورهـای کلامـی بـا عرصـه هـای پیشرفت خصوصا عرصۀ علم که نوشتار حاضر درصدد تبیین آن است. در عرصۀ علم ضمن بیان ارتباط مبانی کلامی با وضعیت موجود، وضـعیت مطلـوب ایـن عرصه با نگاهی به موضوع، روش، هدف، قلمرو و گزاره های علوم ترسیم شده است. تحلیل موضوع، روش و اهداف علوم طبیعی و انسانی بر اساس آموزه های کلامی، تغییراتی را در وضعیت موجود این علوم پدید می آورد و نقطۀ مطلوب این علوم را تبیین می کند. نقش مبانی کلامی در سایر عرصه ها نیز از جملـه اهـدافی اسـت کـه در ایـن مقالـه طـرح خواهد شد.

جهان در جهان شناسی توحيدی، ماهيت از اويی و بـه سـوی اويـی دارد. زيبـا، هماهنـگ، متقن و برخوردار از نظم و مراتب است. نظام علی ومعلـولی حـاكم بـرآن و سـنت هـای قطعی در آن جريان دارد. در مقياس كلی، شر نيز خير به شمار می آيـد. عـالم آخـرت نيـز بخشی از جهان است كه اصالت از آن اوست. آيـا ايـن ويژگـی كلـی جهـان، تـأثيری در سبك زندگی دارد؟ اگربه لحاظ منطقی مبانی جهان شناختی سبب مدل خاصی از سـبك زندگی می شوند، ره آورد جهان شناسی اسلام، چه مدلی از سبك زندگی است؟ اين نوشتار ضمن اثبات تأثيرپـذيری سـبك زنـدگی از مبـانی جهـان شـناختی و ارائـه مصاديق و نتايج هريك از عناصر و اصول جهان شناسی، مدل حيات طيبـه را مـدل سـبك زندگی براساس آموزه های اسلام می داند.

در حديث معروف «سلسله الذهب» كه امام رضا آن را برای مردم نيشـابور بيـان فرمـود، اگرچـه توحيد به مثابه پناهگاهی برای در امان ماندن انسان از عذاب الهی معرفی شده است، امـا بـرای آن، شروطی وجود دارد. شرط لازم برای ورود به چنين جايگاهی، پـذيرش ولايـت اسـت كـه بـدون آن، اين امكان برای انسان فراهم نمی شود تا در حصن توحيد داخل شود. اين نوشتار درصدد است با رويكرد عرفانی ـ كلامی، با نگاهی بـه رابطـه توحيـد و ولايـت و جايگاه ولايت به عنوان دژ وپناهگاهی مسـتحكم بـرای درامـان مانـدن از عـذاب الهـی، بـه درك عميقی از اين روايت نائل آيد و بيان كند كه چگونه اعتقاد به ولايت، شرط لازم برای وصول بـه مقام توحيد است.

عشق، از مفاهیمی است که در عرفان و اخلاق مورد بررسی قرار گرفته و از موضوعات مهم به شمار می رود. عشق، غیر قابل تعریف منطقی بوده، و اگر تعاریفی از عشق شده، تعریف شرح الاسمی، و همه آثار، لوازم و تجلّیات آن است.عشق دارای مراتب و شئونی مانند عشق الهی، عشق روحانی، عشق کبیر، عشق صغیر، عشق طبیعی است.نگارنده در این تحقیق، با ارائه دیدگاه های احمد غزّالی، عین القضات همدانی و محی الدین ابن عربی به این نتیجه رهنمون شده که، عشق، از عناصر عمده و اساسی بینش و سلوک عرفانی شمرده شده که در صورت إحیا و پرورش و هدایت آن، بهترین و میانبرترین راه برای تکامل معنوی انسان و رسیدن او به مراتب کمال حقیقی می باشد. به بیان عین القضات همدانی، به خدا رسیدن فرض است، و لابد هر چه به واسطه آن به خدا رسند فرض باشد به نزدیک طالبان. عشق، بنده را به خدا رساند. پس عشق از بهر این معنی فرض راه آمد.هر چند اصالت با عشق الهی بوده و درک و رسیدن به آن – با راه هایی مانند معرفت و عبادت خداوند و پاک کردن دل از تیرگی ها - خود مرتبه ای از کمالات معنوی هست، امّا در عرص? سیر و سلوک تجربه و چشیدن عشق مجازیِ روحانی و عقلانی می‌تواند پُلی برای رسیدن به عشق الهی باشد؛ به این شرط که چون عاشقی کار دل است، عشق پاک در دل پاک ظهور پیدا می کند و آغاز سیر تکامل معنوی و عاشقانه آدمی خواهد بود. برترین مصداق معشوق در چنین عشقی، عشق به انسان کامل؛ یعنی، حب و عشق به انبیا و رسولان خصوصاً پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است که در همه مراتب سلوک عارفانه و عاشقانه باید همراه سالک باشد.

این نوشته مشتمل بر دو بخش است . در بخش اول سعی شده است خواننده با عرفان به صورت اجمالی آشنا شود . از مسائل مطرح شده در این بخش می توان به این موارد اشاره کرد : موضوع علم عرفان، مسائل عرفان، مبادی عرفان، برخی از اصطلاحات عرفان نظری ( مقام ذات، احدیت و عماء، واحدیت و الهیت، اسماء و صفات، فیض اقدس، فیض مقدس، قوس نزول و صعود، . در بخش دوم، که محور اصلی اش کلمات و خطبه های حضرت علی (ع) می باشد راجع به خدا و هستی؛ یعنی قوس نزول: خداشناسی، هستی شناسی، و انسان کامل؛ یعنی قوس صعود: انسان سالم و کامل، بحث شده است.