جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علاوهبر شاخه های مهم و شناخته شده ی علوم بلاغی؛ همچون علم «بیان» و «بدیع»، استفاده از عنصر عاطفه نیز در بلاغت و لطافت بخشی سخن یا متن ادبی تأثیر بسزایی دارد. خطیب موفق، علاوه بر اطلاعات قوی، باید دارای آگاهی وسیعی نسبت به خصوصیات روانی مخاطبین باشد تا بتواند بر آنها اثرگذار باشد.نگارنده ی پژوهش حاضر با عنوان «بررسی مفاهیم عاطفی در حوزه ی بلاغت در سخنان امام علی-علیه‏السّلام- »با توجه به اهمیت بحث، ضمن اشاره به شواهدی از خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه ،در پی اثبات این فرضیه است که در سخنان امیرالمومنین -علیه‏السّلام-، گونه گونی عاطفه به عنوان عنصر مهمی در بلاغت و لطافت بخشی کلام حضرت مورد توجه ویژه قرار گرفته است.پژوهش حاضر به عنوان نگاهی نو به موضوع بلاغت می تواند در ارائه ی شیوه های تازه به منظور ابراز مکنونات خاطر گویندگان، نویسندگان و سرایندگان بسیار قابل توجه باشد.در پژوهش حاضر، نگارنده با رجوعبه منابع مختلف بلاغی و روانشناسی، ترجمه ها و شروح نهج البلاغه و مطالعه ی تاریخ زندگانی حضرت امیر-علیه‏السّلام- در دوره های مختلف، می کوشد ابتدا تعریفی از عاطفه در لغت، روانشناسی، ادب و بلاغت ارائه و آنگاه اقسام عاطفه و سنجه های آن را بررسی کرده و در پایان با بررسی های موردی، به تحلیل موضوع مورد نظر پرداخته شده تا راز لطافت بلاغت علوی را بیش از پیش روشن سازد.

انسان موجودی، اجتماعیست و ارتباطات بین‌فردی، که از آن به مهارت‌های اجتماعی یاد می‌شود، بخش عمده‌ای از زندگی اجتماعی اوست. مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌هایی است که انسان را یاری می‌کند تا با بهره‌گیری از مهارت‌های کلامی و غیرکلامی با دیگران، به گونه‌ای رفتار کند که بتواند به حقوق، الزامات، رضایت‌خاطر و یا انجام وظایف خود در حد معقولی دست یابد، بدون آن که حقوق، الزامات، رضایت‌خاطر و یا وظایف دیگران را نادیده بگیرد. بهره‌گیری از کلام و رفتار امیرالمؤمنین  که هم از علم الهی برخوردار و به حقیقت آدمی آشنا بودند و هم کلام و رفتارشان حجت است، در یادگیری و تقویت این مهارت‌ها، راهگشا است. این که امیرالمؤمنین  کدام مهارت‌ها را تقویت کرده‌اند و برای تقویت آن‌ها، چه راه‌کارهای عملی ارائه فرموده‌اند، موضوع این پژوهش است. پژوهش‌گر تلاش کرده است، پاسخ این پرسش‌ها را با جستجو در نهج‌البلاغه و تحلیلو توصیف کلام امیرالمؤمنین  پیدا کند و نشان دهد که امیرالمؤمنین  مهارت‌هایی هم چون سخن‌گفتن، گوش‌دادن، ابراز وجود، هم‌دلی، دوست‌یابی، مهرورزی، افشای خود، نفوذ، رازداری، آراستگی ظاهر، تقویت و پاداش را تبیین‌کرده‌‌اند و برای عملی کردن آن‌ها از روش معرفت افزایی، انذار، تبشیر، عبرت آموزی، الگویی و محبت استفاده کرده اند.

این تحقیق در هفت فصل با این موضوعات تدوین یافته است: حزن و اندوه و تشویق روانی: مراد از اندوه و حزن و تشویش، معنای لغوی حزن، معنای حزن در آیات و روایات، انواع حزن، حزن مذموم، عوامل بوجود آورنده حزن مذموم، عوامل نابودکننده حزن مذموم،حزن ممدوح و گونه هایی از آن؛ عوامل شناختی و تشویش روانی: سوءظن و گونه هایی از آن، ترس مذموم و گونه های آن؛ عوامل شناختی و تسکین روان: ایمان واقعی، حسن ظن و گونه های آن، ترس ممدوح و گونه های آن؛ فقدان امکانات مادی و تشویش روانی؛ امکانات مادی و تسکین روانی؛ عوامل رفتاری و تشویش روانی: اعراض از یاد خدا، افسوس های دنیایی به جهت بی ایمانی و نفاق، چشم داشتن به ثروت کافران؛ عوامل رفتاری و تسکین روانی: یاد خدا،تقوا، ارتباط با قرآن، صبر، قیام و هجرت برای خدا، جهاد در راه خدا، همنشینی با مؤمن.

یکی از ترکیب های قرآنی که از دیرباز بحث های نحوی و تفسیری فراوانی را برانگیخته، ترکیب «وَیْکَأَنَّ اللَّهَ » و « وَیْکَأَنَّه» در آیة 82 سوره قصص است. این مقاله، آراء نحویان و مفسران را دربارة ساختار این ترکیب بررسی میکند. ابتدا سخن دانشوران نحو و تفسیر سده های نخستین نقل و ارزیابی و در پایان مقتضای بلاغت قرآن در آن باره بازگو شده است. دربارة ساختار این ترکیب، بیشتر محققان دانش نحو نظر سیبویه را مبنی بر مرکب بودن آن از «وَی» و «کَأنَّ» پذیرفته و آن را بهترین نظر دانسته اند.امروزه میان اهل فن در این اختلافی نیست که «وَی» در ترکیب «وَیکَأنَّ» موقعیت و معنایی جدا از «کأنّ» دارد واسم صوتی است که بیاختیار در رویارویی با امری خلاف انتظار بر زبان جاری میشود. تنها گفتگو در مفهوم «کَأنَّ» است که آیا برای تشبیه است یا تحقیق و یقین یا چیز دیگر. حاصل بررسی آن است که ترکیب نامبرده آمیزه ای از گمان و شگفتی را با مایه ای از غافلگیری و بیداری پس از توّهم زدگی افاده می کند. علاوه بر تایید این معنی از جهت تحلیل نحوی و زبان شناختی ، فضای وقوع داستان هلاکت قارون و مضامین آیات پیرامونی آیه مورد بحث، قرینه ای روشن بر این معنی است.