جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هرمنوتیک با هایدگر (1889ـ1976)، یکی از متفکران و فیلسوفان مغرب زمین، وارد مرحله جدیدی در دوران تاریخی خود می‏شود. دستاورد عظیم هایدگر این است که فلسفه‏ورزی را بر محور هرمنوتیک قرار داد. هرمنوتیک در هایدگر بحث و جدل درباره مفاهیم و مقولات نیست، بلکه اساسا آشکار کردن آن چیزی است که در درون ما می‏گذرد. «دازاین» (Da-sein) بودن = آنجا. اما آنجا بودن اساسا یعنی: عملی کردن حضور و حی و حاضر شدن؛ عملی که از طریق آن و برای آن معنا در زمان کنونی آشکار می‏شود. این مقاله، فلسفی بودن هرمنوتیک را در نظر هایدگر مورد بازکاوی قرار می‏دهد.

با نگاهِ دقیق به آیات قرآن کریم، به اصل وجود پیوند معنایی بین آیات قرآن، که مورد پذیرش اکثر پژوهشگران قرآنی نیز می‌باشد، پی می‌بریم. ظهور و بروز پیوند معنایی، بیشتر در شیوه «تفسیر قرآن به قرآن» و «تفسیر موضوعی» است. معیارهای اساسی پیوند معنایی بین آیات قرآن، عبارتند از: 1. پیوند واژگانی؛ 2. پیوند ساختاری؛ 3. پیوند موضوعی که خود شامل مواردی همچون: پیوند عموم و خصوص، پیوند مطلق و مقید، پیوند مجمل و مفصل، پیوند مبهم و مبین، پیوند حقیقت و مجاز، و پیوند ناسخ و منسوخ است. 4. پیوند محکم و متشابه، که برگرفته از خود قرآن است. 5. پیوند سیاقی.

چکیدهروشنفکری دینی در جامعه ما دارای تعاریف گوناگون است اما می‌توان گفت روشنفکری دینی یعنی معتقد بودن در زمینه مناسبات دین و زندگی به پایایی و پویایی، منظور از پایایی اصالت در فهم دین و منظور از پویایی توسعه‌گرایی در تحقق دین می‌باشد. روشنفکران دینی در این رساله بدین قرارند: (بازرگان، آیت‌الله خامنه‌ای، امام خمینی، سروش،شریعتی، استاد مصباح یزدی و مطهری) که رویکرد این‌ها را به (ولایت، عدالت، انتظار، اصالت فرد و جامعه و همگنی دین وسیاست) تحلیل و مقایسه نموده‌ایم که تمام روشنفکران دینی نسبت به این مولفه‌ها رویکرد مثبت داشتند تنها بازرگان به همگنی دین و سیاست رویکردی منفی داشت و با آموزه-های جامعه شیعی سازگار نبود. اما در مورد اشتراک و افتراق روشنفکران دینی نسبت به مولفه-های جامعه شیعی در چند مولفه پدیدار بود. افتراق در بحث ولایت را می‌توان در دیدگاه سروش دید فقط در این بعد که ایشان به جای ولایت فقیه به زعامت فقیه معتقد است اما دیگر دیدگاه‌ها در ولایت تکوینی و ولایت اعتباری اشتراک داشتند. در مورد عدالت افتراق در دیدگاه‌ها نبود بیشتر اشتراک داشتند و دیگر اینکه در بحث عدالت هر یک از روشنفکران دینی از ابعاد مختلف به بحث عدالت پرداخته بودند. در موضوع انتظار در امید و هدف داشتن زندگی منتظر و اینکه انتظار جنبه منفی و مثبت دارد اشتراک داشتند، اما بین دیدگاه سروش و استاد مصباح یزدی در این مسأله که در دوران کنونی فساد و فحشا و ظلم فراگیر می‌شود افتراق وجود داشت که استاد مصباح پس از این فراگیری فساد و فحشا بازگشت به معنویت را معتقد بودند اما سروش این اعتقاد را با باورهای دینی در تعارض می‌بیند. در بحث اصالت فرد و جامعه هم اکثریت دیدگاه‌ها بر اصالت هر دو یعنی فرد و جامعه تأکید داشتند به جز استاد مصباح یزدی که به وجود حقیقی داشتن فرد معتقد بودند، اما روشنفکران دینی تز سومی را هم ارائه دادند که معتقد بودند در جامعه دینی اصالت با خدا و انوار الهی است. آمیختگی دین و سیاست را هم روشنفکران دینی معتقد بودند که یکی از مولفه‌های جامعه شیعی است و در همگن دانستن این دو اشتراک داشتند به جز بازرگان که هدف پیامبران را آخرت و خدا معرفی می‌کند و اداره امور دنیایی راهدف آنان نمی‌داند و بین دین و سیاست مرز قائل است، سروش هم دو نگاه به این مسأله دارد یکی اینکه ذاتاً این دو را از هم جدا می‌داند دیگر این‌که معتقد است به طور عرضی و تاریخی می‌توانند در کنار یکدیگر بنشینند.واژگان‌کلیدی: مولفه‌ها، روشنفکران دینی، جامعه شیعی، ولایت، عدالت، انتظار، اصالت فرد و جامعه، دین و سیاست

یکی از مسائل بنیادین در تفسیر متون، معیارپذیری آن است، بدین معنا که برای داوری میان تفسیر درست و معتبر از غیر آن شاخص و میزانی وجود دارد. هدف از تفسیر متون به ویژه متون دینی، پی بردن به مراد مولف –است، بر این اساس معیارپذیری تفسیر، بر نوع نگرش و تحلیل ما از حقیقت، معنا، زبان، و روش بستگی دارد؛ چرا که تفسیر در صدد آن است که ما را به واسطه متن، به صورت روشمند، به مراد حقیقی مولف برساند. بر این اساس، دیدگاه رایج در سنت تفسیری اسلامی و حتی غربی، بر اساس اعتبار تفسیر و معیارپذیری آن بوده ‌است.

قرآن کریم، کتاب تربیتی است که خداوند متعال، در آن هم به‌طور مستقیم از روش‌هایی برای تربیت پیامبر اکرمn و سایر مردم استفاده کرده است و هم روش‌هایی را به پیامبر و دیگران برای تربیت آموخته است. هدف این پژوهش بررسی این مسئله است که آیا مربیان انسانی می‌توانند از روش‌های تربیتی خداوند در قرآن کریم به منظور تربیت انسان‌ها استفاده کنند یا اینکه روش‌های تربیت قرآن کریم ویژه خداوند است و مربیان انسانی نمی‌توانند در تربیت از آنها استفاده کنند؟ این تحقیق برای پاسخ به این سؤال از روش تحلیل و تفسیر آیات قرآنی استفاده کرده و به هشت دسته دلیل بر جواز استفاده مربیان از روش‌های تربیت الهی در قرآن کریم دست یافته است که عبارتند از: هدف تربیتی و هدایتی قرآن، عمومیت و عقلایی بودن زبان قرآن، توصیه به تدبر و تفکر در آیات قرآنی، دستور قرآن به تمسک به حبل‌الله، خلیفه بودن انسان برای خدا، الگو بودن پیامبر و جواز استفاده آن حضرت از روش‌های الهی، و نظایر آن.

این مقاله نگاه پدیدارشناسانه هیدگر متقدم به ایمان مسیحی را موضوع تأمل قرار می دهد هیدگر با دعوت فلاسفه به پیگیری بی قیدو شرط پرسش وجود (از رهگذر فکاک از مابعدالطبیعه وجودی- الهی- منطقی) یک چالش جدی و مناقشه برانگیزی با آنها آغاز می کند و درعین حال این گذشت از بحث خدا، مجال دیگری برای سخن گفتن از صورتی از تأمل فلسفی در باب ماهیت دین و گفتار در باب خدا (فلسفه دین به سبک پدیدارشناسانه آن) فراهم می آورد که به نحو بارزی در درس گفتارهای هیدگر در باب پدیدارشناسی حیات دینی ظهور و نمود یافته است. ولی درنهایت ادعای این نوشتار، آن است که اصول و مبانی الهیاتی تحلیل پدیدارشناسانه هیدگر، ادعای تکراری او را در باب ناسازگاری ایمان مسیحی و پژوهش فلسفی بر هم می زند.

پرسشِ «وجود چيست » ترجيع بند همه نوشته ها، درسگفتارها و آثار هيدگر است. او در اين پرسشگری به بنياد متافيزيك باز می گردد. در اين بازگشت به ناچار بايد تاريخ متافيزيك را بازخوانی كند. تاريخ متافيزيك از نظر او تاريخ غفلت از وجود و پرداختن به موجودات است. از نظر هيدگر متافيزيك، ايمان صدر مسيحيت و خدای حی و پرشور و سرور ايمان مسيحی را تيره و تار كرده است و خدای متافيزيك خدای مسيحيت نيست و اين، حاصل غفلت از وجودی است كه در تاريخ متافيزيك روی داده است. هيدگر از رهگذر مفاهيمی چون « رويداد از آن خودكننده » و «آخرين خدا » و ...از طريق پرسش از بنيان وجود سعی می كند با يادآوری و تذكر خدا، از بحران نيست انگاری كه غرب بدان گرفتار آمده است، عبور كند.

منابع اثبات معارف دینی، عقل، قرآن و سنت است. سنت نیز در دو قالب خبر واحد و خبر متواتر در اختیار می باشد. خبر واحد در احکام فقهی مورد پذیرش است اما در غیر آن، از جمله موارد اعتقادی مورد اختلاف است. در این نوشتار به بررسی اعتبار خبر واحد پرداخته شده است که در معارف اعتقادی یقین لازم نیست بلکه یقین عرفی و روانشناختی هم حجت است و بررسی خبر واحد هم برای اعتقاد و ایمان به آن ضروری است.

شناسایی مبانی و معیارهای پیوند معنایی آیات قرآن است. پژوهش حاضر، ضمن تأکید بر اصل وجود پیوند معنایی بین آیات قرآن که ظهور و بروز آن، بیشتر در شیوه تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر موضوعی است، مبانی نظری این پیوند را به دو قسم: برون متنی (بیرون از نص قرآنی) و درون متنی تقسیم می کند و مبانی برون متنی را شامل: شکل گیری ساختار قرآن بر اساس اصول محاوره عقلا، احراز وثاقت و اعتبار متن قرآنی، و دلالت روایات معصومان(علیهم السلام) بر این پیوند معنایی، می داند و مبانی درون متنی را عبارت از: ساختار محکم و متشابه، عدم اختلاف و تناقض درونی، چینش وحیانی آیات سوره ها، و محوریت آیات کلیدی، ذکر می نماید و آنگاه با توجه به مبانی یاد شده، معیارهای پیوند معنایی آیات را در گزینه های: پیوند واژگانی، پیوند ساختاری، پیوند موضوعی، پیوند محکم و متشابه، و پیوند سیاقی بررسی می کند.

چکیده: پایان فلسفه برای هیدگر پایان متافیزیک است که البته نباید آن را به معنای کمال و دارای برترین کمالات شدن تصور کرد، چرا که به زعم او هیچ معیار و میزانی وجود ندارد که در باب کمال دوره‌ای بر دوره‌ای دیگر داوری کنیم. نمی‌توانیم تفکر افلاطون را کامل‌تر از تفکر پارمنیدس بدانیم یا تفکر هگل را بر تفکر کانت ترجیح دهیم، هر دوره‌ای در فلسفه ضرورت خاص خود را دارد. پایان فلسفه برای هیدگر مرحله‌ای است که در آن تمام تاریخ فلسفه در نهائی‌ترین امکان آن جمع و متمرکز گردیده است. تحول فلسفه با تکون و پیدایش و نضج علوم همراه بوده است، اما علوم در ادامه، راه خویش را از فلسفه جدا ساختند. امروزه علوم متکفل بسیاری از پرسش‌های گردیده که تا دیروز فلاسفه با آن درگیر بودند و امروزه به به حوزه علوم نقل مکان کرده است. هیدگر نشستن علوم در جایگاه فلسفه را نشانه‌ای برای تمامیت فلسفه می‌داند و در نظر و نگاه او متافیزیک دوره جدید همان خاکی است که علوم از آن نشئت یافته است. خصیصه و بارزه تکنولوژیکِ تفکرِ متافیزیکی در نقطه اوج و مرحله کمال خود به علوم جدید می‌رسد و این حاصل غفلت از وجود و پرداختن به موجودات است که در تاریخ متافیزیک و تاریخ وجود رخ داده است. اما پایان فلسفه به معنای مستحیل شدن فلسفه در علوم جدید نیست هنوز امکانی در درون آن مکتوم و مستور است که هنوز متحقق نشده و بسط و تفصیل نیافته است. از این روی به اعتقاد او باید فلسفه را در گستره و بسط تاریخی خود مورد تأمل و مداقّه قرار دهیم و هیدگر بر اساس همین همه آثار خود را بازخوانی تاریخ وجود قرار داده است و در این واکاوی تاریخ وجود به منشأ آغازین و نقطه سرآغازی می‌رسد که تفکر بالیدن گرفته است و آن نقطه خود وجود است، هیدگر نام این رهیافت خود را به وجود « تفکر» می‌نامد تا را خود را از متعاطیان متافیزیک و فلاسفه جدا کند. از برای این مقصود هیدگر تعریف دیگری از حقیقت ارائه می‌دهد که امکان حقیقت در معنای متافیزیکی در پرتو آن میسر می‌گردد و نیز با بن و بنیاد قرار دادن خود وجود و از رهگذر صفاتی همچون حضور، زمان، رویداد از آن خود کننده و ... که به وجود اسناد می‌دهد و از طریق استمداد از زبان شعر کوشیده است تا از متافیزیک و فلسفه عبور کند و راه دیگری را برای تفکر آینده فرا روی بشر قرار دهد. پس پایان فلسفه و متافیزیک فی‌الواقع برای هیدگر پایان یک آغاز و تمهیدی برای آغازی دیگر است. این رساله در حد بضاعت مزجات خود سعی دارد این ایده را در آثار هیدگر واکاوی کرده نشان دهد. واژگان کلیدی: پایان فلسفه، تفکر، وجود، رویداد از آن خود کننده، شعر، وارستگی، راز