جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله نخست، فیزیکالیسم، بر اساس پیشنهاد دیوید لویس، و از طریق به کاربردن مفهوم فرارویدادگی تعریف می‌گردد. پس از آن، توضیح داده می‌شود که از میان دیدگاه‌های متنوع نوخاسته‌گرایانه، تعداد معدودی را می‌توان برگزید که با تعریف مدنظر از فیزیکالیسم، ناسازگاری هستی‌شناسانه داشته باشند. در این راستا، دیدگاه نوخاستگی جوهری، بر اساس آرای هاسکر، لو و تونر، و دیدگاه نوخاستگی علّی بر اساس آرای اوکانر و ونگ، تقریر شده و ناسازگاری آن‌ها با فیزیکالیسم، تبیین می‌گردد. در ادامه، نسبت میان هر کدام از این دیدگاه‌های منتخب نوخاسته‌گرایانه، با یکدیگر و با فیزیکالیسم و دوگانه‌گرایی دکارتی، سنجیده می‌شود. در انتها، بر اساس تحلیل متافیزیکی انجام شده، پیشنهادی اولیه از یک موضع نوخاسته‌گرایانه جدید ارائه می‌شود که از حیث هستی‌شناختی، طرحی از اساس متفاوت با فیزیکالیسم محسوب نمی‌شود اما در عین حال، با آن ناسازگار است. هم‌چنین توضیح داده می‌شود که عدم تمایز این پیشنهاد با فیزیکالیسم از حیث طرح کلی هستی‌شناختی، مزیت آن نسبت به دیدگاه‌های نوخاسته‌گرایانه بررسی شده در این مقاله محسوب می‌گردد.

فنّاوری، یکی از مهترین بخش‌های زندگی انسان در زمان حاضر است. می‌توان گفت، هیچ بخشی از زندگی انسان نیست که متاثر از فناوری نباشد، یعنی مهمترین جنبه‌های زندگی انسان یعنی مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مستقل از فناوری‌ها و مصنوعات فناورانه موجودیت نمی‌یابند. فناوری نیز مستقل از نظام‌های اجتماعی که در آنها شکل می‌گیرد نیست. در چنین وضعیتی، می‌توان از اسلام به عنوان دینی که ادعای هدایت انسان را در مهمترین جنبه‌های زندگی دارد، می‌توان انتظار داشت که نسبت به فناوری و جایگاه آن در زندگی انسان، بی‌نظر نبوده و بتواند راهی برای تعامل انسان و فناوری و توسعه فناوری در جامعه ترسیم کند. در این دیدگاه سه متفکر اسلامی که دیدگاه اسلام نسبت به علم و فناوری را از سه منظر مختلف بررسی کرده‌اند، تبیین شده و سپس این سه دیدگاه با یکدیگر مقایسه و در نهایت یک دیدگاه به عنوان نظر نگارنده در خصوص فناوری از منظر اسلام ارائه شده است.

مسئله حدوث عالَم از دیرباز مطمح نظر حکما و فلاسفه بوده است؛ این مسئله در حوزه تفکر اسلامی، به دلیل ارتباطی که با مضامین دینی داشته است، مورد توجه و بررسی بسیار قرار گرفته است؛ به گونه ای که چندین نظریه برای به تصویر کشیدن حدوث عالَم از سوی متفکرین مسلمان در طول تاریخ تفکر اسلامی و در عرصه های کلام، فلسفه و عرفان، طرح شده است. صدرالمتألهین در عین التزام به چارچوب مباحث فیلسوفان گذشته، به فضل نظریه حرکت جوهری، تصویری بدیع از حدوث زمانی عالَم ارائه نموده است. از طرف دیگر، مرحوم علامه طباطبائی در باب حدوث زمانی عالَم دارای نظری دو وجهی است؛ ایشان از سویی، همنوا با صدرالمتألهین، قائل به حدوث تجددی تکْ تکِ اجزای عالَم هستند و از سوی دیگر، بر خلاف صدرا، کل عالَم را نیز حادث زمانی می داند. در این مقاله، پس از ذکر پاره ای مقدمات، نظریه ملاصدرا و علامه طباطبائی در باب حدوث زمانی عالَم طرح شده است و پس از نشان دادن وجوه اشتراک و تمایزشان، مورد ارزیابی قرار گرفته است.

این مقاله به معرفی، تحلیل و نقد کتاب""در جست و جوی امر قدسی"" اثر دکتر سید حسین نصر می پردازد. نخست به"" ساختار تنظیمی کتاب"" اشاره شده وسپس، زیر عنوان"" آشنایی با مجموعه تفکرات نصر"" سخن از ویژگی های تربیتی و شخصیتی و نیز ویژگی های فکری و اندیشه وی دارد . نویسنده در هر مورد با ارجاع به مطالب کتاب، چالشها و سوالات خود را در دو محور فوق، پیرامون سیر اندیشه و تکون شخصیت نصر بیان می کند.

نوخاسته‌گرایان مشهوری نظیر نانسی مورفی و پاول دیویس مدعی‌اند قبول برخی دیدگاه‌های نوخاسته‌گرایانه وقوع تحولی اساسی در پارادایم علمی حاکم را در پی دارد. در این مقاله، نخست با واکاوی مضامین اصلی مربوط به مواضعی نظیر طبیعت‌گرایی، تقلیل‌گرایی، علم‌گرایی و نظیر اینها، تحلیلی کلی از مؤلفه‌های پارادایم علمی ارائه می‌شود. در ضمن این تحلیل، مؤلفه‌های مختلف مربوط به پارادایم علمی تبیین شده، نسبت این مؤلفه‌ها با یکدیگر بررسی می‌شود. پس از آن، به بررسی دیدگاه‌های نوخاسته‌گرایانه از هر دو قسم نوخاسته‌گرایی ضعیف و نوخاسته‌گرایی قوی می‌پردازیم، و پس از دسته‌بندی این دیدگاه‌ها، نسبتشان را با مؤلفه‌های پارادایم علمی ارزیابی می‌کنیم. بررسی و دسته‌بندی دیدگاه‌های نوخاسته‌گرایانه بر اساس تفکیک دیدگاه‌های قائل به وجود سلسله‌مراتب در طبیعت در مقابل دیدگاه‌های قائل به سلسله‌مراتبی بودن تبیین، و نیز دیدگاه‌های مختلف درباره امکان و نحوه اثرگذاری علّی سطوح بالاتر از سطح فیزیکی بر وضعیت جهان انجام می‌شود. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که بر خلاف دیدگاه نوخاسته‌گرایانی نظیر مورفی و دیویس، قبول نوخاسته‌گرایی وقوع تحول پارادایمی را در پی ندارد و برخی دیدگاه‌های خاص ذیل این موضع فلسفی، به صورت محدود، با برخی مؤلفه‌های پارادایم علمی حاکم ناسازگارند.

در ادبیات معاصر فلسفۀ تحلیلی‌‌، اصل دلیل کافی به واسطۀ نتایج مناقشه‌برانگیز آن‌‌، مورد حمله قرار می‌گیرد. از میان این نتایج‌‌، آن‌چه بیش از همه اساسی تلقّی می‌‌شود‌‌، ‌ضرورت‌انگاری (شکست موجّهات). است. همۀ ما بر این باوریم که امور ممکنی پیرامون ما وجود دارند که می‌‌توانستند به گونه‌‌ای دیگر باشند؛ حال پرسش این است که اگر هر چیز‌‌، علّتی کافی داشته باشد‌‌، آیا جایی برای وجود اشیای امکانی باقی خواهد ماند یا همه چیز ضروری خواهد شد؟ در مواجهه با این مسئله‌‌، پاسخ‌‌های متنوعی شکل گرفته که در متن مقاله به آنها اشاره شده، اما آن‌ چه در این مقاله بر آن تأکید کرده‌ایم‌‌، اولاً‌‌، تبیین دقیق ایراد ضرورت‌انگاری با بیان یکی از قائلین اصلی آن (پیتر ون اینوگن‌‌) و ثانیاً‌‌، پاسخی مبتنی بر انکار ضرورت علّی از جانب یکی از مهم‌‌ترین پژوهشگران این عرصه (الکساندر پراس) به‌ عنوان راه حلِّ این مسئله است. در‌ نهایت‌، راه‌ حل فیلسوفان مسلمان را با محور قرار دادن‌ ابن‌ سینا طرح کرده‌ایم که بدون انکار ضرورت علّی‌‌، ایراد ‌ضرورت‌انگاری را پاسخ می‌دهند.[1]

تبیین را پاسخ به پرسش از چرایی اشیاء تلقی می‌کنند، و تبیین نهایی پاسخ به این پرسش است که چرا اساساً چیزی وجود دارد در عوض این که هیچ چیز نباشد؟ در این مقاله، پس از ذکر توضیحاتی درباره تبیین و تبیین نهایی، اهمیت تبیین نهایی تشریح می‌گردد، و پس از آن نشان خواهیم داد که جست‌وجوی تبیین نهایی در علوم طبیعی، علی‌الاصول، بی‌نتیجه خواهد بود. نهایتاً تقریری از تبیین نهایی مبتنی بر وجودِ یک موجود ضروری ارائه خواهد شد. در تمامی این فرایند، بحث را ناظر به موضع تیموتی اکانر، متافیزیک‌دان برجسته معاصر، پیش خواهیم برد و آرای او را درباره مسائل مذکور تشریح می‌کنیم. تلاش در جهت نشان دادن اهمیت تبیین نهایی و ارائه الگویی برای آن مبتنی بر برهان کیهان‌شناختی از ویژگی‌های بارز دیدگاه اکانر است. از نظر او وجود زنجیرۀ ممکنات هنگامی تبیینی کامل پیدا می‌کند که نهایتاً مبتنی بر وجودِ موجودی ضروری شود. اکانر برای گریز از ضروری‌انگاری ممکنات، از نظریه اختصاصی خود در زمینه علیت عامل استفاده می‌کند و دارای اراده بودن موجود ضروری را مجرای ورود گزینه‌های بدیل در فرایند آفرینش ممکنات در نظر می‌گیرد. مباحث اکانر در این موضوع حاوی نکات بدیع و قابل استفاده است، هرچند همۀ وجوه آرای او نیز قابل پذیرش نیست. به طور خاص، تصویر فعل ارادی که اکانر ارائه می‌دهد در این مقاله مورد پذیرش قرار نگرفته است.