جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«عقل»، حکمت، فلسفه، علم، و قوه نفسانی در تفکرات فلاسفه یونان به «نظری» و «عملی» تقسیم شده است. برخی دانشمندان مسلمان ماهیت عقل نظری و عقل عملی را یکی دانسته، و هر دو را از سنخ درک و تعقل پنداشته اند؛ با این تفاوت که مدرک اولی از امور دانشی، و مدرک دومی از امور کنشی است. حتی برخی بخش پذیری بر اساس مدرک و متعلق را نیز صحیح ندانسته، و درک هر دو را به عقل نظری سپرده اند. همچنین، بعضی معتقدند: یکی از سنخ درک، و دیگری از جنس عمل و فعل به شمار می رود؛ آن گاه تعامل این دو با یکدیگر منجر به آمیختگی علم و عمل می شود. عقل عملی در دیدگاه مشهور، با تروی در ادراکات نظری، به جزییات منتقل می شود و قوای نفس را برای عمل راهنمایی و تحریک می کند. بر اساس مبنای مشهور، انسان در سایه عقل نظری به معارف و علوم روی می آورد و با کسب بصیرت، حقایق عالم را می یابد، چنان که به کمک عقل عملی، به نظم و ترتیب امور زندگی می پردازد و حالات شخصی و روابط اجتماعی خود را سامان می دهد. همین تنظیم حالات، و تهذیب درون، زمینه شناخت عالی تر و صحیح تر را فراهم می آورد. هر چند در نظر برگزیده، به جای عقل عملی، برای ایجاد انگیزه و تحریک قوا، قلب را معرفی می کنیم و از جایگاه مهم آن سخن به میان می آوریم.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

پایه های اخلاق: سرشت، نیاز، و افعال اختیاری

نویسنده:

محمدعلی شمالی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

فلسفه اخلاق (اِتیک) , سرشت انسان , آداب و رسوم , نسبیت گرایى , نیازهاى انسانى , مفاهیم اخلاقى , آرمان اخلاقى , فلسفه اخلاق (عام)

چکیده :

یکى از مهم ترین مباحث فلسفه اخلاق این است که خاستگاه اخلاق کجاست؟ و به عبارت دیگر، اخلاق برچه امر یا امورى مبتنى است؟ در این باره، نظریه هاى متفاوتى همچون نظریه مبتنى بر قانون طبیعى، نظریه مبتنى بر سرشت انسان، نظریه مبتنى بر نیازها، و نظریه مبتنى بر توافقات میان اشخاص ارائه شده است. برخى از این نظریه ها همچون نظریه مبتنى بر توافقات، داراى اشکالات اساسى بوده، از عهده تبیین تجارب اخلاقى برنمى آیند. برخى همچون نظریه مبتنى بر سرشت انسان با سؤالات جدّى مواجه است. ولى به نظر مى رسد مى توان تقریرى از آنها ارائه داد که از عهده همه دشوارى ها موفق بیرون آید. نظریه مختار در این مقاله داراى مشترکات زیادى با نظریه دوم و سوم بوده و در واقع، از امتیازات هر دو نظریه برخوردار است و در عین حال، سعى مىکند به اشکالات واردشده به آنها پاسخ گوید. این مقاله، علاوه بر تبیین ماهیت «امر اخلاقى» و تفاوت آن با آداب و رسوم، به خاستگاه اخلاق پرداخته و ضمن نقد دیدگاه کسانى که «حبّ ذات» را یگانه انگیزه اصیل انسان مى دانند، سعى مىکند جایگاه میل هاى اصیل انسانى در شکل گیرى اخلاق و فرایند تصمیم گیرى اخلاقى را تبیین کند. در این مقاله، همچنین عوامل دخیل در داورى اخلاقى از یکدیگر بازشناخته و توضیح داده شده است که چگونه مفاهیم اخلاقى از ملاحظه رابطه میان سرشت انسان، افعال و صفات اختیارى و تأثیرات مثبت یا منفى آنها بر وى انتزاع مى شوند.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ارزش و گزاره های ارزشی از دیدگاه محقق خراسانی

نویسنده:

محمدعلی شمالی,محمد هدایتی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

حسن و قبح , آخوند خراسانی , حسن و قبح , ارزش (منطق) , گزاره های ارزشی , اخلاق تحلیلی

چکیده :

تحلیل «نیک و بد» و «گزاره های ارزشی» یکی از مباحث مهم اخلاق تحلیلی (فرا اخلاق) است که امروزه از مهم ترین و بحث انگیزترین شاخه های فلسفه اخلاق به شمار می آید. گر چه این مباحث به شکل کنونی آن ساختاری نو دارد، ولی می توان بن مایه های آن را به طور پراکنده در گستره علوم و اندیشه ها تا دور دست های تاریخ جست و جو کرد. در سیر اندیشه اسلامی نیز علوم گوناگونی همچون اخلاق، اصول فقه، فلسفه و کلام بدان پرداخته و اندیشمندان متعددی درباره آن، از منظرهای متفاوت به بحث نشسته اند. محقق خراسانی (آخوند خراسانی) یکی از دانشمندان برجسته و کم نظیر علم اصول است که در این زمینه به تحلیل و نظریه پردازی پرداخته و بسیاری دیدگاه او را ابداعی در تحلیل ارزش ها دانسته اند که پیش از وی سابقه ای نداشت. وی معتقد است: «حسن» و «قبح» به معنای «ملایمت و منافرت نزد قوه عاقله»اند. آنچه در این مقاله ارایه گردیده بیان و تحلیلی است از دیدگاه ایشان درباره ارزش و ناارزش (حسن و قبح) با تفکیک سه مرحله معناشناسی، هستی شناسی و معرفت شناسی.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تبیین مبنای انسان شناسانه اخلاق اسلامی

نویسنده:

علیرضا موفق

نوع منبع :

رساله تحصیلی

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علوم انسانی , فلسفه اخلاق (عام)

چکیده :

انسان‌شناسی از مهمترین مبانی اخلاق اسلامی است که بدون آن تبیین و توجیه بخش‌های مختلف اخلاق اسلامی امکانپذیر نیست. انسان‌شناسی شامل دو جنبه وجودی و ماهوی آدمی است که هر یک ناظر بر بخش‌هایی از اخلاق اسلامی است. در آموزه‌های اسلامی وجود انسانی شامل آمیزه‌ای از ماده و روح است که البته ثقل اصلی آن بر بعد روحی مبتنی است. به این لحاظ، ارزش‌ها و انگیزه‌های اخلاق اسلامی از محوریت سودجویی‌های مادی به‌دور بوده و حتی می‌توان آن را بر ریاضت‌های شرعی استوار دانست. عنصر مرگ که در انسان‌شناسی اسلامی نقش برجسته‌ای ایفا می کند، عنصری هشدار‌دهنده است که انسان با آن به غنیمت شمردن فرصت‌های دنیوی و رغبت بیشتر به انجام رفتارهای اخلاقی ترغیب می‌شود. انسان در اخلاق اسلامی در صورتی که از انسانیت واقعی بهره‌مند باشد، اولاً بسیاری از قضایای اخلاقی را به طور ذاتی می‌شناسد (ساحت معرفتی) و ثانیاً به بسیاری از آن‌ها تمایل می یابد. (ساحت گرایشی) همچنین تأملات نشان می‌دهد ریشه ساحت گرایشی و معرفتی انسان به سوی اخلاق به دلیل تمایل انسان به سوی خیر مطلق؛ یعنی ذات مقدس حق است.نتایج فوق این نظر را تقویت می‌کند که حرکت انسان به سوی اخلاق نوعی حرکت به سوی خداوند است که این حرکت ممکن است به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه صورت پذیرد. این حرکت ابتدا به صورت فروکاست محبت به خود آغاز و با حرکت به سوی غایت برتر ادامه خواهد‌یافت. دیدگاه فوق با محور نظریه‌های رایج غربی تفاوت جدی دارد. مکتب سودگرایی به دلیل محوریت بر سود و بعد مادی و مکتب وظیفه‌گرایی به دلیل نادیده‌گرفتن عنصر حق در رفتارهای اخلاقی با دیدگاه اخلاقی فوق و نظریه برگرفته از آن کاملاً متفاوت است. واژگان کلیدی: اخلاق اسلامی، انسان‌شناسی، خدا، روح ، آیات و روایات.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ارزشمندی عمل در ترازوی ایمان از منظر اسلام و مسیحیت با تأکید بر علّامه طباطبائی و جان هیک و توماس آکوئیناس

نویسنده:

جواد اکبری مطلق,محمدعلی شمالی

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

کلیدواژه‌های اصلی :

علامه طباطبایی , ایمان , جان هیک , عمل صالح , اصالت , آکوئیناس , فلسفه مشاء , ارزشمندی عمل , دین مسیحیت (دین الهی توحیدی تحریف شده) , درباره علامه طباطبایی

چکیده :

گرچه ابتدا موضوع همراهی ایمان و عمل صالح امری بدیهی به نظر می رسد، ولی این همراهی، رابطه ای از نوع سهل ممتنع است. لزوم صلاحیت عمل برای رسیدن به حیات طیبه این سؤال را در پی دارد که آیا صلاحیت ذاتی عمل است، یا مبتنی بر غیر است؟ اگر ذاتی است، آیا ارزشمند است؟ اگر مبتنی بر غیر است، در صورت نبود غیر، آیا صرف عمل، ارزش دارد یا خیر؟ اگر عمل صرف ارزش دارد، ارزشمندی آن به چیست؟ هدف از طرح این سؤالات اولاً، بیان تفاوت بین ارزش عمل و صلاحیت عمل است. پاسخ مثبت و یا منفی به هریک از این سؤالات، تبیین رابطه بین ایمان و عمل صالح را متفاوت خواهد کرد. ثانیاً، سعی شده با تبیین نظریة علّامه طباطبائی و مقایسه آن با نظر دو تن از اندیشمندان کاتولیک و پروتستان، یعنی آکوئیناس و جان هیک، به بررسی تطبیقی نظریة اسلام و مسحیت پرداخته و در نهایت، رأی مختار را بیان کنیم.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

رابطه لذت و سعادت از دیدگاه اپیکور، ارسطو و ملاصدرا

نویسنده:

ولی غیبی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

سعادت , لذت گرایی , ارسطو , معارف اسلامی , فلسفه اخلاق (عام) , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , اپ‍ی‍ک‍وروس , صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم , هنر و علوم انسانی , هنر و علوم انسانی , اپ‍ی‍ک‍وروس

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

لذت، از اساسی‌ترین انگیزه‌های رفتار در آدمی است و از طرفی سعادت، به عنوان غایت اخلاق تلقی می گردد. رابطه «لذت» با «سعادت» یکی از مباحث‌ بنیادین در فلسفه اخلاق است. این پژوهش به بررسی تطبیقی دیدگاههای سه متفکر با گرایشهای مختلف (ارسطو، سعادت‌گرا ، اپیکور، «لذت گرا» و ملاصدرا به عنوان نماینده فلسفه اسلامی) در این رابطه می پردازد. مشکل بنیادین، شناخت ماهیت سعادت است زیرا تا انسان حقیقت سعادت را نشناسد، راه تحصیل آن را نیابد. ارسطو سعادت را مفهومی می داند که شامل فضیلتهای مختلف عقلی واخلاقی است و نظریه «حدوسط» یا «اعتدال طلایی» را درتعریف فضیلت مطرح میسازد. اوبالاترین فضیلت را تفکرنظری درباب حقیقت معرفی میکند. ازنگاه ارسطو،لذت حالت خوش نفسانی است که در اثر دستیابی به مطلوب حاصل می گردد. خیر بودن، برترین خیر بودن ونیزبسندگی به خود، از ویژگیهای سعادت است. از نظر ارسطو سعادت، عین لذت نیست بلکه لذت، نتیجه حصول سعادت است. از دیدگاه اپیکور Epicuruse))، سعادت، عین لذت است؛ اما مراد وی از «لذت» تنها لذتهای حسی یا عیاشی نیست. مقصود وی ازلذت، «فقدان رنج» است، وراه وصول به سعادت را تعدیل امیال ودوری از لذتهای غیرضروری همچون تجمل پرستی و قدرت طلبی می دانست؛ زیرا از نگاه اپیکور این امیال و خواسته ها، بیشتر سرچشمه رنج اند تا منبع شادمانی. از نگاه ملاصدرا سعادت حقیقی انسان در تقرب به ذات اقدس الهی است که البته همراه بهره مندی ازعمیقترین ، و پایدارترین لذات است. لذت از دیدگاه ملاصدرا، ادراکِ ملائم است. وی برخلاف اپیکور انسان را یک موجود تک ساحتی نمی بیند بلکه علاوه بر جسم برای انسان روح و روان نیز قائل است که دارای لذاتی متناسب با خود است. راه رسیدن به سعادت نفس هم از نگاه وی در ایمان و بندگی است و جزئیات بندگی را باید از وحی آموخت. نتیجه حاصل از این پژوهش سه مطلب مهم است: نخست، عدم کفایت توان و دانش متعارف بشر در تشخیص سعادت حقیقی انسان، دوم این که سعادت حقیقی بر محور قرب الهی دور می زند و سوم این که سعادت حقیقیهمراه است با نائل شدن به اوج لذت.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

معنای زندگی از نگاه امام علی(ع) با تاکید بر آراء علامه محمد تقی جعفری

نویسنده:

علی‌رضا مکتب‌دار

نوع منبع :

رساله تحصیلی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ایرانداک,

کلیدواژه‌های اصلی :

نهج البلاغه (نهج‌البلاغه) , سیره انبیا , حیات طیبه , جهان بینی , هدف , معارف اسلامی , شیوه زندگی , هنر و علوم انسانی , علی‌‌بن ابی‌طالب ‏‫(ع)‬، امام اول , جعفری تبریزی، محمدتقی , حیات روحی , زندگی در قرآن

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه جعفری: محمدتقی جعفری

چکیده :

اعتماد بیش از اندازه به علم و تفکر فن‏آورانه در رفع نیاهای مادی انسان و غفلت از نیازهای معنوی و روحی بشر، سبب بروز مشکلی بس بزرگ در زندگی به ظاهر سرشار از رفاه و آسایش انسان در دوران جدید شده و او را به پوچ و بیهوده انگاشتن نظام آفرینش و انسان سوق داده است. انسانی که برای شأن و منزلت نهایی‏ خود در عالم، صرفاً به فن‏آوری متّکی است، از نومیدی و پوچی گریزی ندارد چرا که فن‏آوری فقط در متن زندگی‏ای موجب پیش‏رفت می‏شود که خود آن زندگی محکوم به فناست. تفکر فن‏آورانه از ارائه غایات و ارزش‏هایی که برای هدایت زندگی ضرورت دارند نیز عاجز است. بر خلاف انسانِ ما‌قبلِ دوران جدید، که به جهان و انسان به عنوان مجموعه‌ای برخوردار ازمبدأ و در حال حرکت به سوی مقصدی معین می‌نگریست، انسان امروز نظام آفرینش و از جمله زندگی انسان را تهی از هر گونه معنا و هدف دانسته و خود را چونان شیئی که بدین عالم پرتاب شده، در نظر می‌گیرد. با این نوع نگرش به جهان و انسان، بشر امروز که از سویی زندگی را امری تحمیل شده بر خود می‌داند و از سوی دیگر چاره ای جز گذران این زندگی، فراروی خود نمی بیند، برای تحمل پذیر ساختن آن دست‌به‌کار خلق و ابداع معناها و اهدافی ساختگی می شود تا بلکه بدین‌وسیله اندکی از احساس پوچی و دشواری زیستن در این جهان بکاهد. از این رو برخی از اندیشمندان دنیای مدرن برای هموار ساختن راه کنارآمدن با دشواری زندگی، راه‌حلهای متفاوتی ارائه کرده اند که از سوی دیگران با انتقادهایی نیز مواجه شده است. این راه‌حل ها در دو گروه: فراطبیعت ‌باور و طبیعت‌ باور قابل دسته‌بندی است که در این نوشتار بدانها پرداخته و مورد نقد و بررسی واقع شده‌اند. در ادامه، از نگاه یکی از بزرگترین شخصیت‌های دینی، که از افقی بس برتر و فراتر از افق طبیعت به انسان و حیات می‌نگرد؛ یعنی علی(ع)، به موضوع «معنای زندگی» پرداخته شده و با مراجعه به آراء و نظریات علامه محمد تقی جعفری، این نوع نگاه به زندگی، تفسیر و تبیین گشته و مولفه‌های آن از نگاه امام علی (ع) معرفی گردیده است. در پایان نوشتار حاضر از حیات طیبه، که ثمره جهان بینی توحیدی توأم با کردار شایسته است، به عنوان زندگی معنادار، یاد شده است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر