جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده کتاب از منظری ‌طبیعت‌گرایانه وارد هرمنوتیک شده و به مسأله درک معنا و تفسیر متون پرداخته است و این ابتکاری بزرگ در این عرصه است. زیرا در فلسفه معاصر، به خصوص در هرمنوتیک فلسفی، همواره برداشت غالب این بوده است که برای ورود به هرمنوتیک و بحث درباره رویداد فهم معنا و تفسیر، لازم است روش‌های علوم طبیعی و تجربی را کنار بگذاریم. پس این کتاب را می توان بدیع و چالش‌برانگیز هم در هرمنوتیک و هم در فلسفه علوم انسانی دانست.

این کتاب با فصل‌های هرمنوتیک عام شلایرماخر، هرمنوتیک فهم دیلتای، هستی‌شناسی هرمنوتیکی هایدگر، هرمنوتیک در هایدگر متأخر، نظریه گادامر درباره تجربه هرمنوتیکی، چرخش هستی‌شناختی گادامر به سوی زبان و مشاجرات هرمنوتیکی همراه است در نوشته پشت جلد کتاب عنوان شده است: مجموعه «آشنایی با جنبش‌های فکری دوران جدید» شامل کتاب‌های مقدماتی درباره مهم‌ترین مکاتب، جنبش‌ها و سنت‌ها و نیز آرا و نظریه‌های فلسفی دوران جدید است که اینک ترجمه فارسی آن به تدریج در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد. در این مجموعه سعی شده است تصویری روشن و در عین‌ حال نسبتا جامع از تأثیرگذارترین متفکران هر جنبش به زبانی ساده به دست داده شود تا هم خوانندگان مبتدی با آرا و افکار آنان آشنا شوند و هم انگیزه‌ای باشد برای خوانش‌های پیشرفته‌تر و نیز مواجهه مستقیم با آثار خود این اندیشمندان. برخی از مجلدات این مجموعه عبارتند از: هرمنوتیک، پدیدارشناسی، تجربه‌گرایی، عقل‌گرایی، ایده‌آلیسم آلمانی، اگزیستانسیالیسم، پساساختارگرایی و طبیعت‌گرایی.

فیلسوفان اسلامی،‌ به­ خصوص مشائیان، براساس تبیینی که از رابطۀ نفس و بدن و ماهیت این دو به ­دست می­ دهند، علم و ادراک را فعل نفس و نه بدن می‌دانند. از نظر ایشان، علم نفس به بدن از سنخ علم حصولی است. اما براساس دیدگاه ملاصدرا علمِ نفس به بدن همانند خودآگاهی نفس است و از سنخ علم حضوری به­ شمار می‌آید. طبق نگرش صدرایی نه تنها بدن متعلَّق علم حضوری و خودآگاهی نفس قرار می‌گیرد، بلکه در تمام مراتب ادراک نیز حضور دارد و در هر کدام از آنها نقشی ایفا می‌کند؛ تا جایی که اگر اختلالی در بدن ایجاد شود تمام مراحل ادراک و حتی ادراک عقلی نیز دستخوش تغییر و تحول قرار می‌گیرد. در این نوشتار ابتدا به ذکر انواع بدن از منظر ملاصدرا می­ پردازیم و سپس مسئلۀ علمِ نفس به بدن و نقش بدن در ادراک از نظرگاه صدرایی را تبیین و تحلیل می کنیم و در نهایت به این نتیجه خواهیم رسید که بدن، مرتبه‌ای از مراتب نفس و نه جوهری جدای از آن است. این امر به ما امکان می‌دهد تا بپذیریم که حضور و نقش بدن در ادراک اگرچه به اندازۀ نفس نیست، اما کمتر از آن هم نیست و از این دیدگاه جمهور فلاسفه که معتقدند فقط نفس در ادراک نقش دارد فاصله بگیریم. در واقع، علم‌النفس صدرایی، فقط بررسی نفس نیست، بلکه تبیینی از ماهیت انسان است که بدون توجه به بُعد جسمانی او ناکافی است.

هدف این مقاله بررسی مسئلة‌‌ جنسیت بر اساس هستی‌‌شناسی، انسان‌‌شناسی و معرفت‌‌شناسی ملاصدرا است. با اینکه ملاصدرا به طور مستقیم به مسئلة جنسیت نپرداخته است، ولی با بررسی برخی مؤلفه‌‌های هستی‌‌شناسی، انسان‌‌شناسی و معرفت‌‌شناسی او می‌‌‌‌توان بر برخی از لایه‌‌های پنهان اندیشة‌‌ این حکیم در این زمینه پرتو افکند. انسان همانند دیگر موجودات سیر جوهری دارد و از نازل‌‌ترین مرتبه تا به فعلیت تام قوا ادامه پیدا می‌‌‌‌کند. در این تبدیل و تبدل جوهری زنانگی و مردانگی متصور نیست. بر مبنای انسان‌‌شناختی جنسیت در هویت و حقیقت انسان سهمی نداشته و این ویژگی‌‌ها و تمایزات اموری عارضی است. در بخش معرفت‌‌شناختی به عقیدة‌‌ ملاصدرا انسان‌‌ها از نظر برخورداری از معرفت در یک مرتبه نیستند بلکه هر کسی از درجه‌‌ای از شناخت برخوردار است. اما تفاوت درجات معرفت را به تفاوت در مرتبة‌‌ وجودی اشخاص بر می‌‌‌‌گرداند نه جنسیت آنها. در واقع زنانگی و مردانگی از ویژگی‌‌های نفس نباتی و بدن است، همان‌‌گونه که نباتات و حیوانات نیز چنین اوصافی دارند.

مسئله مورد بررسی در این مقاله عبارت از این است که نقش بدن در صدور افعال چیست. برای بررسی افعال انسانی لازم است در ابتدا به برخی از مفاهیم اساسی علم‌النفس فلسفی ملاصدرا از قبیل مراتب نفس، بدن طبیعی و بدن مثالی پرداخت. در علم‌النفس ملاصدرا ما با دو بدن روبرو هستیم، بدن طبیعی و بدن مثالی. هم‌چنان که نفس در عالم طبیعت بدون بدن تحقق نمی‌یابد، در مرتبه‌ی خیالی و برزخی نیز بدون بدن نیست. افعال انسانی نیز بنابر مراتب تشکیکی با هر دو بدن در ارتباط هستند و در واقع هر دوی آنها فاعل افعال محسوب می‌شوند. بنابراین می‌توان افعال انسانی را به دو دسته فعل جسمانی و فعل نفسانی تقسیم کرد. افعال جسمانی افعالی هستند که بدن طبیعی فاعل آنها محسوب می‌شوند که با توجه به مراتب تشکیکی نفس، نفس نیز فاعل بعید آنها به حساب می‌آید. افعال نفسانی نیز افعالی هستند که نفس حیوانی یا همان بدن مثالی فاعل آنهاست. اما در این میان نقش بدن مثالی در صدور افعال مهم است و در واقع رابطه‌ی افعال با بدن مثالی، از نقش بدن در صدور افعال حکایت دارد. در واقع بر اساس تفکر صدرایی بدن در فرآیند صدور افعال دوشادوش نفس در شکل‌گیری افعال و پیشبرد انسان به کمالات و سعادت نقش دارد.

چکیده ندارد.

چکیدهدر قرن بیستم،آلفرد نورث وایتهد فیلسوف انگلیسی با توجه به پیشینه‌ی حرکت و تغییر، واقعیت راجریانی از پویش یافت و فلسفه پویشی را با استفاده از اصول جهان‌شناسی هراکلیتوس بنیان نهاد و درصدد برآمد تا شکاف میان علم و دین را از طریق فلسفه دین پویشی پرکند. این‌کتاب با عنوان ‌«فلسفه دین افلاطونی از منظر پویشی» نوشته‌ی دنیل ای دامبروفسکی درصدد است تا میان تلقی‌های پیشین از اندیشه‌های افلاطون درباره خدا، با تمرکز بر محاورات پایانی او، توازن ایجاد کند. نویسنده، سعی می‌کند تا شکاف میان دو دیدگاه را پر کند: دیدگاه اندیشمندان پویشی چون وایتهد و هارتس هورن‌که تنها، دیدگاه افلاطون درباره خدا را می پذیرند، اما تحلیل مفصلی از قطعات مربوطه ارائه نمی دهند و نظر متخصصان متون کلاسیک که تنها به تحلیل مفصل متون افلاطونی می‌پردازند.آنچه از ترجمه این کتاب به دست می‌آید، اهمیت نفس جهانی و حضور مطلق و فراگیر خداوند، تعریف افلاطون از هستی به‌عنوان دونامیس یا نیروی پویا و بررسی رابطه بین خدا و مُثُل است. و سپس از این اتهام که افلاطون به پرستش هستی در مقابل صیرورت اعتقاد داشته است، دفاع می‌شود. و همچنین، بر مهم‌ترین تمایز هارتس هورن میان وجود مجرد خدا (این امر که خدا وجود دارد) و فعلیت امکانی خدا (کیفیت وجود خدا و نحوه‌ی وجود او) تمرکز کرده، و با عنوان تشبه به خدا به این مهم می پردازدکه هدف نهایی از خلقت انسان شبیه شدن تا حد امکان به خداست. کلیدواژگان: افلاطون، فلسفه دین، الهیات پویشی، وایتهد، هستی، صیرورت

انسان دارای ساحت های گوناگون اعم از معنوی، نفسانی و جسمانی است. دو ساحت جسمانی و نفسانی او آن چنان به هم آمیخته اند که تفکیک آندو از هم تقریباً ناممکن است. هرچند اکثر مکاتب فلسفی اهمیت بسیاری برای نفس قائل اند، اما نباید از نقش و کارکرد بدن در سیر تکاملی وهمچنین ادراک و افعال انسان چشم پوشید. زیرا بدن را می توان نخستین لایه ی وجودی انسان بشمار آورد که دریچه ای به سوی عالم نفسانی اواست. بر اساس نگرش صدرایی، بدن نه تنها معروض علم حضوری و خودآگاهی نفس قرار می گیرد، بلکه همچنین در تمام ساحات ادراکی راهیافته و در هر کدام از آنها نقشی را ایفا می کند. تا جایی که اگر اختلالی در بدن ایجاد شود تمام مراحل ادراک و حتی ادراک عقلی نیز دستخوشتغییر و تحول قرار می گیرند. همچنین نباید از نقش بدن در شکل گیری افعالی که از انسان سر می زند چشم پوشید. در این مورد، بدن بیش از یکابزار، دوشادوش نفس در شکل گیری افعال و پیشبرد انسان به کمالات و سعادت نقش دارد. در نتیجه، منشأ افعال و ادراکات انسان تنها نفس نیستبلکه بدن نیز در این فرآیند سهم بسزایی دارد. لذا این رساله متکفّل بررسی نقش و جایگاه بدن در حصول ادراکات و افعال انسان است. به همینخاطر این رساله به چهار فصل تقسیم شده است که در هر فصل به گوشه ای از ویژگی های بدن و کارکرد آن در رابطه با نفس و شکل گیریادراک و افعال اشاره شده است.

اندیشه و آرزوی دست‌یابی به «انسان اخلاقی» همواره ذهن بسیاری از اندیشمندان و فلاسفه را به خود مشغول می-داشته است. ملا صدرا و اسپینوزا دو فیلسوف متعلق به دو بافت متفاوت فکری- فرهنگی در باب انسان اخلاقی اندیشیده اند. در این پژوهش تلاش شده تا به جنبه‌های مختلفی از آراء این دو پرداخته شود. مباحث مربوط به پایان‌نامه در چهار فصل تنظیم شده است. در فصل اول خاستگاه تاریخی نظریه انسان اخلاقی طرح شده است. در فصل دوم نظریه اخلاقی ملا صدرا و اسپینوزا بر اساس سه نظریه معروفِ غایت‌گرایی، وظیفه‌گرایی و فضیلت‌گرایی بررسی شده است؛ سپس در فصل سوم دیدگاه‌های این دو فیلسوف در مورد فضائل شرح و تبیین شده است. در فصل پایانی نقش متافیزیک در نظریه اخلاقی ملا صدرا و اسپینوزا مورد پژوهش قرار گرفته است. مهمترین شاخصه انسان اخلاقی ملا صدرا و اسپینوزا وجه دینی(معنویت) است. هر دو میان اخلاقی زیستن و خدا باوری پیوندی ناگسستنی ایجاد می‌کنند. انسان اخلاقی در الگوی فکری ملا صدرا در اوج خود به دلیل درک حضور همه جانبه خدا و دریافت نگاه نابی که بر او دارد اغلب رنگ عارفانه به خود می‌گیرد و پس از طی سفرهای چهارگانه به فناء فی الحق می‌رسد. وی در جای جای آثارش به بررسی صفات این انسان می‌پردازد و در این جستجو تا جایی پیش می‌رود که انسان اخلاقی را به مقام وصل خداوندی می‌رساند.اسپینوزا نیز انسانی را به تصویر می‌کشد که سراسر عشق عقلانی به خداست و نام او را «انسان آزاد» می‌نهد. انسانی که مفاهیمی مانند آزادی، قانون و ایمان بر او حکم‌فرما می‌شود. مومنانه زیستن و توجه به عقل که می‌تواند به کسب فضائل مختلف روی آورد را از جمله وجوه مشترک این دو فیلسوف می‌توان به شمار آورد.

مسئله معرفت از دیرباز یکی از مباحث مهم در نزد فلاسفه بوده است. این مسئله در دوران جدید فلسفه غرب و پس از حدود دو هزار سال تفکر فلسفی و در نتیجه تحولاتی که در پایان قرون وسطی رخ داد، با جدیت بیش-تری مطرح شد. در این دوره با ظهور دکارت و جنبش عقل‌گرایی مسئله معرفت و رسیدن به حقیقت اهمیت بسیاری یافت. اسپینوزا از نمایندگان اصلی رویکرد عقل‌گرایی در این دوره بود. از نظر او معرفت فی نفسه ارزشی ندارد بلکه هم? معرفت‌ها باید متوجه یک غایت خاص باشند و آن کسب خیر اعلی و به عبارتی تحقق بخشیدن به کمال انسانی است و راه رسیدن به این کمال فقط شناخت معتبر و صحیح است. بنابراین شناخت در نظام فلسفی اسپینوزا از جایگاه خاصی برخوردار است. از دیدگاه وی برای حصول شناخت داشتن روش ضروری است و کامل‌ترین روش، روشی است که با یک تصوّر حقیقی آغاز می‌شود. این تصوّر حقیقی ابزار فطری فاهمه است که معیاری به دست می‌دهد که ذهن مطابق آن هدایت شود. اسپینوزا ملاک‌های تشخیص تصوّر حقیقی از دیگر انواع تصوّر و به عبارتی تشخیص حقیقت از خطا را بداهت ذاتی، مطابقت و سازگاری می‌داند. اسپینوزا معرفت انسان را دارای مراتب می‌داند و درجات تکاملی آن را تا مرتب? کامل آن بیان می‌کند. او پایین‌ترین مرتبه معرفت را شناخت از طریق مسموعات می‌داند که متعلق به قو? تخیل است و در آن نفس منفعل است. بالاترین مرتبه را شناخت شهودی می‌داند که در آن ذات تام اشیاء را درک می‌کنیم و عالی‌ترین درج? کمالی است که انسان می‌تواند به آن نائل آید.