جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه بخشهایی از خطبه های نهج البلاغه از نظرگاه دستور زبان عربی مورد بحث قرار گرفته است . اعراب همان تطبیق قواعد مسلم نحوی با متون اصیل زبان وادبیات عرب ودر نتیجه شناخت وجوه مختلف اعرابی است که یک جمله یا یک لفظ در جمله بردارد. پرداختن به اعراب وموارد مشتبه در قرآن واحادیث در قرآن وگفتار بزرگان در بهره گیری درست از مفاهیم والا ومضامین عالی آنان نقش اساسی دارد ، چه بدون توجه به آن درک صحیح نصوص ومتون ادبی میسر نیست وهرگونه خطای اعرابی ممکن است به فهم نادرست سخن منتهی شود ، بگونه ای که از مقصود گوینده ونویسنده کاملا" بدور باشد. بزرگان دین در جاهای زیادی ما را به این امر مهم تحریض وتشویق نموده اند ازجمله امام صادق (ع) می فرماید : اعربوا کلامنا ( حدیثنا ) ، فانا قوم فصحاء. از دیرباز مساله اعراب قرآن وحدیث مورد توجه بزرگان ادب وتفسیر بوده است که با اختصاص دادن بخشی از تفسی خود به اعراب ویا نگارش وتالیف کتاب مستقلی تحت عنوان « اعراب القرا، » و « اعراب الحدیث » به قضیه اعراب پرداخته اند. در نهج البلاغه که مجموعه ای از شیواترین ورساترین کلام امیرالمومنین ( شامل خطبه ها ونامه ها وحکمت ها ) است ، مواردی بچشم می خورد که با نگاه نخست نمی توان نظری قاطع در مورد اعراب آن داشت وممکن است یک لفظ ویا یک عبارت دارای چندین وجه اعرابی ودر نتیجه دارای چندین معنی باشد از این روبازشناسی وجه صحیح اعراب ومفهوم درست گفتار نیازمند بررسی وتحقیق است. در این مورد کار اساسی ومستقلی از طرف بزرگان صورت نگرفته است گو اینکه برخی از شارحان نهج البلاغه نیز یا با اختصاص دادن بخش کوتاه از شرح خود ویا در ضمن شرح تا حدی به این مساله پرداخته اند. براین اساس ما برآن شدیم که نخست ضمن توجه به کتبی که در مورد اعراب وحدیث نوشته شده است وبا توجه به دیدگاههای ادبی شارحان نهج البلاغه وبا استفاده از آراء ونظریات نحویان وبا استشهاد از آیات قرآن وحدیث نبوی ومواضع دیگری از کلام امیرالمومنین (ع) ودیگر متون اصیل نظم ونثر عربی به این کار مهم در حد توان بپردازیم. باشد که این رساله به عنوان نخستین اثر تحقیقی که بطور مستقل به اعراب نهج البلاغه پرداخته است ، در اختیار طالبان دریای بیکران حکمت حضرت قرار گیرد واز طرفی گامی دیگر در جهت خدمت به احیای نهج البلاغه به شمار آید .

در این پایان نامه که با یک « مقدمه » کوتاه در مورد تعریف ، انگیزه ، اهمیت واهداف موضوع وروش کار آغاز می شود بخشهایی از نهج البلاغه از نظرگاه دستور زبان عربی مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. کسانی که به گونه ای با آهنگ دلنشین سخنان امیرالمومنان (ع) انسی دارند وزمانی نیز با نحوه اعراب همدم بوده اند ، جای خالی نهج البلاغه را در کتب دستور زبان عربی به خوبی احساس می کنند. « اعراب » یا « تطبیق قواعد نحو با نمونه های اصیل نظم ونثر عربی ونمایاندن نقشهای دستوری واژه ها وجملات موجود درآنها »، اغلب با مشکلاتی روبروست زیرا ممکن است در یک واژه یا یک عبارت چندین وجه اعرابی وبه تبع آن چندین معنی ، قابل طرح باشد ، از این روبازشناسی وجه صحیح اعراب ودر مواردی تعیین مفهوم درست گفتار نیازمند بررسی وتحقیق بوده که در این رساله به این مهم پرداخته شده است. براین اساس باید این پایان نامه را کوششی بدانیم در راستای بازشناسی ، عرضه وتبیین وجوه صحیحی از موارد مشتبه اعرابی در بخشی از نهج البلاغه ، که با نگاه نخست نمی توان نظری قاطع در مورد وجهی از وجوه اعرابی به آنها دست داد. در مورد ارزش وبایستگی این کار باید تاکید کرد که بهره گیری درست از مفاهیم والای گفتار ونوشتار پیشوایان دین به عنوان سرچشمه اندیشه واعتقاد مسلمانان وجهت دهنده نظام اجتماعی انان ، مستلزم آن است که نخست مفهوم صحیحی از آن سخنان برداشت شده باشد ، در این راستا نقش اساسی وتعیین کننده پرداختن به اعراب کلام وبررسی وجوه گوناگون آن در فهم دقیق معانی ودرک صحیح مفاهیم قابل انکار نیست. اهتمام به اعراب در حوزه قرآن پیشینه بسیار افتخار آمیزی دارد وصدها کتب مستقلا" ویا در ضمن مطالب خود به این امر پرداخته اند ولی در زمینه اعراب نهج البلاغه تاکنون کتاب مستقلی نگاشته نشده واین رساله نخستین اثر تحقیقی مستقل است که به بررسی این موضوع در بخشی از نهج البلاغه دست یازیده است . در این رساله در حدود 65 مبحث اعرابی مورد بحث قرار گرفته ودر ضمن آن دیدگاههای شارحان نهج البلاغه نقادی شده وشواهد ونمونه هائی برای موضوعات گوناگون نحوی نیز ارائه شده است.