جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام من طریق الخاص و العام»، کتابی است کلامی به زبان عربی، نوشته هاشم بن سلیمان بحرانی، عالم شیعه قرن یازدهم. این کتاب مجموعه‌ ای از احادیث شیعه و سنی در فضایل امام علی (ع) و ائمه شیعه (ع) است. این کتاب در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دست شیخ محمد تقی دزفولی با عنوان کفایة الخصام به فارسی ترجمه شد. این کتاب، یکی از بهترین کتاب های کلامی علامه بحرانی است که تبحر علمی و تحقیقی ایشان را نشان می دهد.

«كشف المهم فى طريق خبر غدير الخم» اثر سيد هاشم بحرانى به زبان عربى در صدد بررسى حديث غدير خم و اثبات صدور قطعى آن از نبى اكرم (ص) از سه طريق خاصه و عامه و نص نبوى (ص) در نتيجه اثبات ولايت اميرالمومنين على (ع) و اولاد طاهرينش عليهم السلام و اينكه اطاعت آنها اطاعت رسول الله (ص) است. اين اثر به جهت پرداختن به موضوع مهم و سرنوشت سازى چون اثبات قطعى الصدور بودن حديث غدير از جانب پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم كه سند اثبات ولايت و امامت بلافصل على عليه السلام است داراى اهميت و ارزش فراوانى مى باشد. سيد در اين كتاب ثابت كرده است كه اين حديث به جهت نقل آن توسط محدثان و راويان شيعه و اهل سنت از تواتر برخوردار است بنابراين مجالى براى شك و ترديد در صدور قطعى آن از طرف پيامبر اسلام باقى نمى ماند و بر همگان حجت است و بر اساس آن عذر كسانى كه با اميرالمومنين على عليه السلام دست بيعت نداده‌ اند به هيچ وجه پذيرفته نيست. از مقدمه مولف بر مى آيد كه ايشان در صدد اثبات ولايت على (ع) از طريق اثبات احتياج مردم به امام و تواتر حديث غدير مى باشد.

مجموعه 250 حدیث از منابع کهن و آثار حدیثی شیعه درباره اوصاف بهشت و جهنم در این اثر گردآوری شده است. احادیث حاوی مطالب عجیب و شگفتی است از جمله جایگاه مخالفان شیعه و معاویه و یزید و دیگر شخصیتهای صدر اسلام و غاصبان خلافت علی (ع) در جهنم مشخص شده است. در مقابل جایگاه بهشتیان و شیعیان و نعمتها و باغها و چشمه‏های بهشتی هم توصیف شده است.

کتاب حاضر در دوازده باب به بررسی فضائل ائمه هدی علیهم السلام می پردازد.

البرهان‌ فى‌ تفسير القرآن‌، از مهمترين‌ تفاسير روایی شیعه ، تألیف سید هاشم بحرانی. نویسنده در این تفسیر به تناسب آیات قرآن کریم، به موضوعات‌ فقهی، قصص‌، احادیث نبوی و فضايل‌ اهل بیت(ع) اشاره کرده است‌. بحرانی اخباری است و تفسیر وی با با این رویکرد نوشته شده است. مفسران و پژوهشگران، اشکالات و انتقاداتی بر برخی مطالب آن وارد کرده‌اند./ این تفسیر فقط روایات تفسیری آیات قرآنی را گرد آورده و مؤلف از تحلیل، ارزیابی و اجتهاد درباره معانی آیات که در تفاسیری مانند التبیان دیده می‌شود، پرهیز کرده است./ وی در مقدمه کتابش، انگیزه خود از نگارش این تفسیر را ارائه منبعی برای فهم تفاسیر اهل بیت از آیات قرآنی و اسرار قرآن کریم و ضرورت آشنایی با نظرات ایشان برای فهم این کتاب آسمانی معرفی کرده است./ علامه بحرانی در تفسیر البرهان، بسیاری از احادیث رسیده از اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن را جمع‌آوری کرده است./ مؤلف در مقدمه کتاب می‌نویسد: کتاب البرهان، شما را بر بسیاری از اسرار علوم قرآن آگاه می‌سازد. برخی مسائل علوم شرعی، قصص و اخبار انبیاء(ع) و فضائل اهل بیت امامت(ع) را برای شما، روشن می‌گرداند... من روایات را از کتب معتبر، قابل اعتماد و مورد رجوعی، انتخاب کردم که مؤلفین آنها از مشایخ معتبر و علمای منتجب هستند. اغلب روایات را از طریق امامیه نقل کرده‌ام، ولی در آنجایی که روایات اهل سنت موافق روایات اهل بیت(ع)، یا در بیان فضائل اهل بیت(ع) هستند، از آنها نیز نقل نموده‌ام. از ابن عباس نیز مقدار کمی در تفسیر آیات، نقل کرده‌ام، زیرا او شاگرد حضرت علی(ع) بوده‌است./ شیوه وی در این کتاب چنین است که ابتدا به نام سوره و محل نزول، فضیلت سوره و تعداد آیات، اشاره می‌کند، آنگاه آیاتی را که دارای روایت تفسیری‌اند، ذکر کرده، روایات مربوط به هر آیه قرآنی را به دنبال آن نقل می‌نماید./ علامه بحرانی‌ در البرهان‌، تنها به‌ ذکر روایات‌ و اخبار بسنده‌ کرده‌، و سلسله‌ اسناد احادیث‌ ضبط شده‌ و احادیث‌ اهل‌ سنت‌ را به‌ صورت‌ جداگانه‌ در پایان‌ هر بخش‌ آورده‌ است‌. او کتاب‌ تفسیر خود را بیان‌ تأویل‌ آیات‌ می‌داند. و منظور وی‌ از تأویل‌ دقیقاً احادیث‌ نقل‌ شده‌ از امامان‌ معصوم‌(ع) و ذکر فضایل‌ آنان‌ است‌. وی‌ در خلال‌ تفسیر خود توضیحی‌ بر مطالب‌ جمع‌آوری‌ شده‌، نیفزوده‌ است‌، اما در مقدمه مفصلی‌ که‌ پیش‌ از تفسیر آورده‌، دیدگاه‌ها و تحلیل‌ خود از تفسیر و مبانی‌ آن‌ را وصف‌ کرده‌ است‌. مقدمه دیگری‌ نیز بر کتاب‌ او توسط ابوالحسن‌ شریف‌ عاملی‌ اصفهانی‌ (د ۱۱۳۸ق‌ یا ۱۱۴۰ق‌) با عنوان‌ مرآة الانوار و مشکاة الاسرار نگارش‌ یافته‌ است‌./ علامه بحرانی در ۱۶ باب‌ مقدمه مسائل‌ قرآنی‌ و دیدگاه‌های‌ تفسیری خود را بیان‌ می‌کند و فضای‌ حاکم‌ بر این‌ ابواب‌ و مقدمات‌ بیان‌ اختصاص‌ تفسیر به‌ ائمه اطهار(ع) است‌ و صریحاً در باب‌ ششم‌ دیگران‌ را از دست‌ زدن‌ به‌ تفسیر نهی‌ می‌کند. هرچند تعبیر او از تفسیر در اینجا به‌ تأویل‌ بسیار نزدیک‌ شده‌ است‌. در باب‌ پانزدهم‌ به‌ بیان‌ همبستگی‌ عترت‌ و قرآن‌ و تأکید بر اینکه‌ باطن‌ و علم‌ قرآن‌ نزد ائمه‌(ع‌) است‌، می‌پردازد. باب‌ آخر مقدمه‌، یعنی‌ باب‌ شانزدهم‌ معرفی‌ منابع‌ وی‌ و ارائه برخی‌ اصطلاحات‌ رایج‌ تفسیری‌ است‌؛ بی‌آنکه‌ تعریفی‌ از هیچ‌ یک‌ از این‌ اصطلاحات‌ از قبیل‌ ناسخ‌ و منسوخ‌، محکم‌ و متشابه‌، عام‌ و خاص‌، و تقدیم‌ و تأخیر ارائه‌ دهد و بدین‌گونه‌، زمینه‌ را برای‌ وارد شدن‌ در تفسیر آیات‌ و بیان‌ احادیثی‌ در ذیل‌ آیه‌، یا آیات‌ منتخب‌ هموار می‌سازد. حسی‌ که‌ به‌ فضای‌ تفسیر البرهان‌ غلبه‌ دارد، حاکی‌ از دفاعی‌ کلامی‌ برای‌ اثبات‌ حقانیت‌ و معرفی‌ فضایل‌ اهل بیت(ع) است‌.