جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش، احکام فقهي و حقوقي مربوط به قتل غيرعمد(قتل‌خطايي) در فقه شيعه اماميه و قوانين موضوعه کشور عراق را بررسيده و راه هاي اثبات قتل غيرعمد و کيفيت مجازات قاتل در فرض خطايي بودن قتل و مقدار ديه آن را بيان مي‌کند. اين تحقيق در سه فصل تنظيم شده است. نويسنده در فصل اول به مباحثي مقدماتي مانندِ غرض از عقوبت گناهکار (شخص زناکار)، هدف از قصاص و جريان حد بر شرابخوار و امثال آن، حرمت داشتن خون افراد از منظر فقه اماميه و قانون حقوقي کشور عراق مي‌پردازد. آن گاه پس از تعريف خطا، قتل و قتل خطايي در لغت و اصطلاح فقها وحقوقدانان، تفاوت ميان قتل خطايي با قتل عمدي را از لِحاظ ديه و قصاص و مقدار و نوع عقوبت قاتل بيان مي‌کند. مسايلي همچون: موارد قتل خطايي در فقه اسلامي، قاتل بودن مجنون و صبي(کودک و نوجوان) و قاتل بودن شخص کور به صورت خطايي، حکم خطاي طبيب در قتل بيمار و ساير موارد و مصاديق قتل خطايي، از ديگر مباحث همين فصل است. در فصل دوم راه‌هاي تشخيص خطايي‌بودن قتل و غير عمدي بودن آن بر اساس فقه شيعه اماميه و قوانين موضوعه حقوقي عراق بيان شده و اثبات قتل خطايي با اقرار قاتل، حجيت و مفهوم اقرار، شرايط مقر(اقرار کننده)، اقوال فقها در باره نحوه اقرار به قتل خطايي و اثبات آن، اثبات قتل به وسيله بينّه، اثبات قتل به وسيله شهادت دادن افراد عادل، بيان حجيت بينه و شهادت و کيفيت و نوع آن ها طبق مذهب فقه اماميه و قانون دولت عراق، شرايط شاهد براي شهادت دادن بر قتل، تعداد شاهدان، اثبات قتل به وسيله قَسَم خوردن با قَسَم دادن قاتل و شرايط قسامه در فقه اماميه و قانون دولت عراق به صورت مسبوط و مستدل بيان شده و ادله روايي، قرآني و حقوقي آن ها ارائه گرديده است. در بخش ديگري از اين نوشتار به بحث درباره کفاره قتل خطايي همچون: آزاد کردن بنده، روزه گرفتن و اطعام شصت فقير به عنوان خصال کفاره قتل خطايي و شرايط هر يک بيان گرديده است. فصل سوم نيز به مبحث ديه قتل خطايي و مقدارآن بر اساس قيمت شتر يا گاو بر طبق فقه مذهب اماميه و قوانين موضوعه دولت عراق اختصاص دارد. وحالات و فروض مختلف‌آن؛ مانند ديه جنين، ولد زنا، صورت هاي مختلف ديه کامل، نصف يا مضاعف، ديه زنان، ديه اهل ذمه، ديه مسلمان و احکام ديه در ماه هاي حرام (تغليظ ديه) را بيان مي‌گردد.

مسأله انحطاط مسلمین یا رکود تمدن اسلامی از جمله پرسش هایی که ذهن اندیشمندان معاصر جهان اسلام را به خود مشغول داشته است. در یک نگاه کلان می‌توان اندیشوران این عرصه را به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول، اسلام را عامل انحطاط می‌دانند و بر این باورند که اسلام در ذات آموزه‌های خویش، عناصری انحطاط‌زا دارد. گروه دوم، اسلام را عامل انحطاط نمی‌دانند و معتقدند اسلام در آزمون تاریخی خود سربلند بیرون آمده است و نشان داده، دینی حرکت آفرین، هدایتگر و تأمین‌کننده سعادت دنیوی و اخروی است. استاد مطهری و دکتر شریعتی از همین تبارند. استاد مطهری، انحطاط مسلمین را نه به‌واسطه آموزه‌های اسلامی و ذات و اصل دین اسلام، بلکه به دلیل دورافتادگی خواص و عوام مسلمین از آموزه‌های اصلیش می‌داند که در گذر تاریخ چهره پوشانده، نیازمند غبارروبی و رونمایی دوباره است. وی گناه اصلی انحطاط را متوجه خواص می‌کند و رشد قشریگری و مخالفت با عقل؛ افراط در تحمیل اندیشه‌های به ظاهر نوآورانه و روشنفکرانه بر آموزه‌های اصیل اسلامی؛ بی‌توجهی به توصیه‌های دینی در خصوص موضوع‌شناسی، مسأله‌یابی و پیروی از روش پژوهش‌های علمی؛ تفکیک علوم دینی از غیردینی و عدم تبیین و تفسیر مناسب از آموزه‌های اسلام را از جمله خطاهای این طبقه بر می‌شمارد. اگرچه وی به نقش دیگر عوامل درونی و بیرونی بی‌توجه نیست، اما برنقش خواص تأکید می‌کند و به دنبال بررسی دیگر عوامل، راهکارهای برون رفت را می‌جوید. او راه را همان حیات و زندگانی برگرفته از آموزه‌های اصیل اسلامی می‌داند که برمنطق قرآن استوار است؛ از این‌رو است که «احیای فکری دینی» را پیشنهاد می‌دهد و با برجسته‌سازی اجتهاد پویا و مطرح نمودن سازمان روحانیت به عنوان سازمان رهبر در مسیر اصلاح و تأکید بر اتحاد و همبستگی مسلمین، بسته برنامه‌ای خود را جهت برون‌رفت سامان می‌بخشد.دکتر شریعتی با درکی که از غرب علمی، سرمایه‌داری و مارکسیستی پیدا کرده بود و از سوی دیگر بر مبنای شناختی که از جامعه ایرانی ـ اسلامی داشت به طرح مسأله انحطاط و عقب‌افتادگی به عنوان یک مسأله فراگیر اجتماعی پرداخت و از آن‌جا که دغدغه دفاع از اسلام را داشت و جامعه ایرانی را دارای سرشتی دینی می‌دانست که تاریخی طولانی آن را پشتیبانی می‌کرد، این مسأله را با رویکردی مذهبی دنبال نمود. بر شمردن علل درونی انحطاط مسلمین، تحلیل وی از نقش استعمار به ویژه استعمار فرهنگی و باورش نسبت به تقدم فرهنگ اسلامی بر ایدئولوژی، او را به راهکار «پروتستانتیزم اسلامی» در مسیر تحقق «نوزایی اسلامی» رسانید. در مجموع، هر دو اندیشور، اسلام را در ذات، حرکت آفرین، حیات بخش، هدایتگر و تمدن‌ساز می‌دانند. آنان در علت‌پژوهی خویش علت‌های درونی را بر علل بیرونی مقدم دانسته، آن‌ها را بسترساز علل بیرونی می‌دانند و به این لحاظ علت پژوهان درون گرا محسوب می‌شوند. در عین حال هر دو بر این باورند که می‌توان جوامع اسلامی را در مسیر برون رفت از وضعیت فعلی قرار داد و راهکار آن نیز بازگشت به اسلام اصیل است.

---