جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب مقدمتان فی علوم القرآن از جمله متون کهن در علوم قرآنی است که در قرنهای 5 و 6 هجری به رشته تحریر درآمده است. مقدمتان مقدمه دو تفسیراست. مقدمه نخست متعلق به تفسیر «المبانی فی نظم المعانی» است که به سال 425 هجری به تحریر درآمده است. این کتاب مشتمل بر ده فصل است. با تمامی کوششهای انجام گرفته، تا به حال از نویسنده آن اطلاعی به دست نرسیده است. مقدمه دیگر، مربوط به تفسیرالمحررالوحیز فی تفسیر الکتاب العزیز که نویسنده آن ابن عطیه (480 545) از مفسران و فقها و قاضی القضاة شهر قرطبه است.

کتاب غررالفوائد و دررالقلائد مشهور به امالی، از آثار علی بن الحسین موسوی مشهور به "شریف مرتضی" کتابی است شامل مباحث قرآنی و حدیثی مربوط به عقاید اسلامی و ادبیات عربی‎۰ این پایان نامه ترجمه ای است از مباحث قرآنی و حدیثی بخشی از این کتاب (از مجلس اول تا مجلس پانزدهم)‎۰ این پایان نامه همچنین عبارات مشکل امالی را توضیح می دهد و در آن با استفاده از تفاسیر و کتاب های گوناگون و ابتکارات خود مترجم، مباحث تفسیر و حدیثی امالی نقد شده است‎۰ نویسنده برداشت های قرآنی جدیدی نیز با استفاده از علوم جدید عرضه داشته است‎۰

در پایان نامه حاضر، بخش اول این اثر ترجمه وتحقیق و نقد شده است. شیوه اغلب مفسران قرآن آن است که قبل از شروع تفسیر قرآن، نخست مقدمه ای درباب شاخه های مختلف علوم قرآنی می نگارند و بعد ازاعلام نظریات خویش، به امر تفسیر مشغول می شوند.این سنت از دیرباز معمول دانشمندان بوده است. از بین مقدمه های مهمی که به شرح و تحقیق در شاخه های مختلف علوم قرآنی پرداخته اند، مقدمه تفاسیر ارزشمندالمبانی و المحررالوجیز است که تفسیر اول متعلق به قرن پنجم هجری و اثر یکی از نویسندگان اسلامی است که به دلیل حذف صفحه اول این تفسیر نام ایشان معلوم نیست. تفسیر دوم از دانشمند معروف قرن ششم هجری«ابن عطیه اندلسی» است. هر دو مقدمه را فردی به نام«آرتور جفری» تصحیح و در مصر در یک مجله به نام مقدمتان فی علوم القرآن به چاپ رسانیده است.

این رساله دارای دو بخش است که بخش اول آن شامل پنج فصل به این شرح است: فصل اول: شناسایی مفسر و کتاب نفحات الرّحمن فی تفسیر القرآن. فصل دوم: تاریخ و حقانیت قرآن از نگاه شیخ محمد نهاوندی. فصل سوم: تحقیق در برخی آراء تفسیری نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن. فصل چهارم: روش تفسیری نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن و فصل پنجم: پیش درآمدی بر مقدمه نگاری مفسرین و تحلیل مقدمه نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن. بخش دوم تحت عنوان تصحیح، تحقیق و تعلیق «مقدمه نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن» می باشد که در این بخش مباحث مهمی پیرامون تاریخ و علوم و فضائل قرآن به رشته تحریر درآمده است.

هدف از این پایان نامه بررسی و نقد نظریه پلورالیزم دینی و تبیین تلقی اسلام از پلورالیزم در دین است لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون آیا با پذیرش نظریه تجربه دینی می توان پلورالیزم دینر را نتیجه گرفت ؟ آیا مدل معرفت شناسی کانت می تواند مبنای پذیرش پلورالیزم دینی باشد ؟ آیا براهین تکافو ادله نجات و هدایت عام الهی مقدمات لازم را برای اثبات نظریه پلورالیزم دینی در خود دارد ؟ فلسفه تکثر ادیان از دیدگاه اسلام چیست ؟ نظریه وحدت حقه ادیان در تکثر واقعی ادیان ( پلورالیزم در دین ) چگونه تبیین می گردد ؟ آیا نظریه پلورالیزم دینی با خاستگاهها و مبانی خاص خود قابل تسری به نظریه پلورالیزم در دین است ؟ را دارد . براساس فرضیه تحقیق مبنای تجربه دینی در توجیه و تبیین پلورالیزم دینی ناتمام است تجربه دینی محور اصلی و اولیه قبول ادیان است نظریه تفکیک بین دجربه و تجربه آنچنان که هست نمی تواند مبنای پذیرش پلورالیزم دینی باشد مبنای معرفت شناسی کانت در توجیه و تبیین پلورالیزم دینی ناتمام است . براهین اکافو ادله و هدایت عام الهی و نجات مقدمات لازم را برای اثبات و استنساخ نظریه پلورالیزم دینی را در خود دارد حمل اسلام بر مابقی ادیان و بالعکس از نوع حمل حقیقیه و رقیقیه است با استفاده از مبانی فلسفی تشکیک تکثر ادیان در وحدت حقیقی دین تفسیر پذیر است نسخ در اسلام به معنی تکامل می باشد در نظریه پلورالیزم در دین وحدت حقیقی دین در کثرت واقعی ادیان تفسیر و توجیه می گردد با استفاده از مبانی فلسفی و مستدلات نقلی نظریه پلورالیزم در دین از دیدگاه اسلام قابل قبول است خاتمیت ، جامعیت و اکملیت دین اسلام با نظریه پلورالیزم در دین منافات ندارد نظریه پلورالیزم دینی خاستگاه های مسیحی دارد و قابل تسری به حوزه معرفت شناسی اسلام نیست برخی تبعات یا لوازم پذیرش نظریه پلورالیزم دینی با مبانی مورد قبول در مباحث دین پژوهی منافات دارد تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر سه بخش است بخش اول شامل دو فصل است که به بررسی مباحثی مقدماتی و مبنایی می پردازد اهمیت این پخش از آن جهت است که پس از تعیین حدود و ثغور و مرزبندیهای بحث به ذکر مبانی و اصولی می پردازد که در ادامه مباحث و بخشهای بعدی مورد استفاده مبنایی قرار می گیرد بخش دوم شامل تبیین بررسی و نقد نظریه پلورالیزم دینی است که ابتداء در فصل سوم پیش زمینه های بحث و سپس در فصل چهارم به بررسی و تبیین مبانی و ادله نظریه پلورالیزم دینی از دیدگاه جان هیک می پردازد و در فصل پنجم همین بخش به نقد و ارزیابی نظریه پلورالیزم دینی از دیدگاه هیک پرداخته است در بخش سوم تبیین نظریه پلورالیزم در دین از دیدگاه اسلام را بررسی می کند بر اساس یافته های تحقیق در نظریه پلورالیزم دینی ، تکثر ادیان معلول تکثر تجارب دینی انسان و به تبع آن تکثر تصورات و پدیدارهای مختلف از خدا و در نهایت تکثر در حقایق و باورهای دینی است در حایکه در نظریه مختار پلورالیزم در دین ، تکثر ادیان معلول و نتیجه تجلی و ظهور وحدت حقه دینی برای انسان است . در نظریه پلورالیزم دینی علاوه بر اینکه اقسام چندگانه ای از پلورالیزم مورد توجه قرار گرفته است اما ارتباط بین دو نوع اصلی آن ، یعنی پلورالیزم نجات و رستگاری ، و پلورالیزم حقایق دینی از وضوح و تبیین کاملی برخوردار نیست ، در حالیکه در نظریه پلورالیزم در دین ، ارتباط و تلازم بین این دو نوع پلورالیزم مشخص و بین است براین اساس ، پلورالیزم نجات و رستگاری لازمه اصالت تعدد ادیان و پلورالیزم حقایق دینی تلقی شده است نظریه پلورالیزم دینی اساسا" و ماهیتا" مسیحی م آبانه است به این دلیل که خاستگاهها ، ریشه ها ، علل و عوامل بروز و ظهور این نظریه بر مبانی و مبادی معرفت شناسی مسیحیت استوار است در حالیکه نگرش اسلامی درباره پلورالیزم ، واکنش و عکس العمل سلسله ای از حوادث تارخی و معرفتی نیست بلکه ماهیت شخص به خود را دارا است نظریه تجبه دینی که همسو با ساختار معرفت شناسی کانت و نظریه دیدن وینگشتاین ارائه شده است نه اثبات کننده پلورالیزم در حقایق دینی است و نه پلورالیزم در نجات و رستگاری ادله ای چون هدایت عام الهی برهان تکافو و نقش برخی اصول مسیحیت که مورد استناد هیک در اثبات پلورالیزم قرار گرفته است مقدمات و مقومات لازم برای اثبات نتیجه مورد نظر را ندارد و از این حیث اثبات نظریه مورد ادعاء را ندارد.

کتاب « اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریه» رساله دکتری آقای ناصربن عبدالله قفاری است که به عنوان بهترین تحقیق دانشگاه محمدبن سعود عربستان معرفی شده و در سال 1414 ق. در سه جلد چاپ و نشر یافته و مهمترین ردّیه بر مذهب شیعه می باشد. رساله ای که اکنون در دست دارید به بررسی و نقد باب دوم این کتاب اختصاص دارد. در این رساله پس از مقدمه به بیان کلیات پرداخته و توضیح داده شده که صرف وجود یک حدیث درمنابع حدیثی شیعه به معنی پذیرش و اعتقاد به محتوای آن نیست. در بخش دوم رساله ابتدا به بحث از توحید و شرک در عبادت و بیان ملاک های هرکدام پرداخته و سخنان آقای قفاری که تصور کرده توسل یا زیارت و استغاثه و... منافی با توحید هستند نقادی شده و سازگاری آن ها را با توحید بیان کرده ایم. در بخش سوم، توحید در ربوبیت و جایگاه ائمه علیهم السلام در تدبیر جهان بحث شده و در بخش چهارم ذیل عنوان توحید در اسماء و صفات از تأویل قرآن و تشبیه و تنزیه بحث شده و میزان اعتبار ظواهر دینی در اعتقادات مورد بررسی قرار گرفته، آن گاه در بخش پایانی رساله از ایمان و ارکان آن و شهادت ثالثه، عذاب نشدن شیعیان، مصحف فاطمه سلام الله علیها و... بحث شده است. در همة مباحث ابتدا عقیده شیعه تبیین و سپس سخنان آقای قفاری نقل، و آنگاه جواب نقضی و حلّی به نوشته های او داده شده است. این رساله نشان داده است که نوشته آقای قفاری از دقت و اعتبار لازم برخوردار نبوده و کاملاً مغرضانه و با هدف توهین به مذهب شیعه به رشته تحریر درآمده است.

اهداف این پایان نامه آشنایی با روش تحقیق شرق شناسان در موضوعات قرآن شناسی و اسلام شناسی است و شناخت دیدگاه های جدید درباره نسخ در کتب مقدس به ویژه قرآن مجید و نقد و بررسی دیدگاهای شرق شناسان و پاسخ به شبهات مطروحه از جانب آنان است لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون زمینه های ایجاد اندیشه ناسخ و منسوخ در قرآن کریم از دیدگاه شرق شناسان چیست ؟ دیدگاه شرق شناسان درباره ناسخ و منسوخ در قرآن و دیگر مسائل اسلامی در سده اخیر دستخوش چه تحولاتی شده و این تحولات ناشی از چیست ؟ را دارد براساس فرضیه های تحقیق از دیدگاه شرق شناسان توجیه نتاقض های موجود میان آیات قرآن به اختلاف میان قرآن و سنت اختلاف میان احکام قرآن و فقه و اختلاف فتاوی فقها زمینه های ایجاد اندیشه ناسخ و منسوخ در بین مسلمانان بوده است . در نیمه اول قرن بیستم عموما شرق شناسان و حیاتی بودن قرآن را پذیرفته بودند و در نتیجه ناسخ و منسوخ را تصرف بشری در این کلام دانستند در حالی که با گذشت زمان و در نیمه دوم قرن بیستم ، با مفروض دانستن ئحیانیت قرآن ، دیدگاه قبلی متعادل شده است . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر چهار فصل است در فصل اول کلیات و تعاریفی از مسئله ذکر شده است در فل دوم نسخ در قرآن از دیدگاه شرق شناسان مورد بحث قرار گرفته است که شامل بحث از زمینه های پیدایش و گسترش اندیشه نسخ در قرآن از دیدگاه شرق شناسان ، بررسی معنای نسخ از دیدگاه شرق شناسان ، نظر برخی از شرق شناسان درباره وقوع نسخ در قرآن با تطبیق بر انواع نسخ و پیامدهای نسخ در قرآن از دیدگاه برخی شرق شناسان است فصل سوم به نقد و بررسی دیدگاه های مشهور شرق شناسان در مورد نسخ می پردازد که شامل نسخ در قرآن و حدیث ، بررسی دیدگاه علمای شیعه درباره نسخ ، حکمت و انگیزه نسخ در قرآن از دیدگاه مسلمانان و تفاوت مبنایی آن با دیدگاه شرق شناسان ، نقد دیدگاه شرق شناسان در مورد زمینه های پیدایش و گسترش اندیشه نسخ در قرآن ، نقد و بررسی تعاریف شرق شناسان از نسخ و نقد و بررسی دیدگاه شرق شناسان درباره انواع نسخ است و فصل چهارم نیز بررسی روش شناسی شرق شناسان در پژوهش های اسلامی و روند کلی تغییرات آن را شامل می شود براساس نتایج حاصل از تحقیق شرق شناسان توجیه تناقض ها در قرآن ، اختلاف میان قرآن و سنت و اختلاف فتاوی فقها را زمینه های موجد اندیشه ناسخ و منسوخ در میان مسلمانان می دانند محوریت تحقیقات برخی از شرق شناسان درباره پیامدهای نسخ ، تشکیک در اتقان و استحکام متن قرآن ، زیر سوال بردن جنبه الهی و جاودانگی و نیز جهان شمول بودن آن بوده است در بررسی روش شناسی شرق شناسان تا نیمه اول قرن بیستم عموما وحیانی بودن قرآن زا نپذیرفته اند و در نتیجه ناسخ و منسوخ را تصرف بشری در کلام الهی دانسته اند در حالیکه با گذشت زمان از نیمه دوم قرن بیستم به بعد ، با مفروض دانستن وحیانیت قرآن دیدگاه قبلی متعادل شده است .