جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تا قسمتي از امور عامه . كتابي كه در كار معرفي آن هستيم (بطوري كه در نسخه نوشته شده) از مولا محمد مسيحا فسايي است و به نظر مي رسد كه از تأليفات مسيحاي فسايي صاحب حاشيه بر حاشيه خفري است، زيرا تا آنجا كه نگارنده تتبع كرده براي آن ديگران، در فلسفه تأليفي ياد نشده است . «عبدالحسين حائري» آغاز كتاب: قال الشارح اي علي آله و اصحابه الموصوفون اعلم ان موصوف الاكرام اما متعدد فيتعين كونه محذوفا و كون اسم التفضيل المضاف بالمعني الاول الذي لا يعتبر فيه المطالبته و اما مفرد فاما متناول للمتعدد فيتعين كونه محذوفا ... نظرا الي انه ترد علي جعل الموصوف معينا ان استحقاق الصلوة بعد النبي لا ينحصر في واحد مع انه مخالف شريعة المصنفين ... و اما ... الباقيان فهما مستنبطان مما ذكره السيد الشريف انجام كتاب: ثم اعلم ان ما نقله المحشي في تلك المبحث عن حاشية المطالع و جعل هذا الكلام اشارة اليه فالظاهر انه غير واقع موقعه بل الظاهر من هذا الكلام ... ان العلوم المدونه قد يوجد في الذهن بكنهها الذي هو التصديق بجميع مسايلها ... و لا التفات في هذا الكلام الي ان الاول وجود ذهني لها بنفسها و الثاني وجود لها بصورتها و ان امكن تطبيقه علي ذلك المرام بتكلف فتدبر [كتابخانه مجلس شورا 5/99-103؛ اعيان الشيعه 45/344؛ تاريخ حزين چاپ سوم 33-34؛ تذكره حزين چاپ 2/13؛ نجوم السماء‌ 195-201؛ ريحانة الادب 4/27؛ سخن سرايان فارس 4/1018-1022؛ فهرست دانشگاه 4/5و 3/133؛ ذريعه 1/109؛ فرهنگ سخنوران : معني فسايي ؛ تذكره نصرآبادي ص 174 ؛ سفينه خوشگو و شمع انجمن ؛ علامه طباطبايي 2/146؛ كتابشناسي تجريد الاعتقاد ص 120؛ معجم التراث الكلامي 3/15 ؛ دانشگاه تهران 8/578 ؛ مركزمطالعات و تحقيقات اسلامي 2/276 ؛ مرعشي 2/216 و 13/266 ؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1510 ؛ اهدائي به آستان قدس ص103؛ رايانه آستان قدس؛]

رساله اي است مختصر در اثبات صانع و رد دهريين مدلل به دلايل عقليه و نقليه . مؤلف نگارش اين رساله را در سال 1299 به پايان برده است و آن مشتمل بر يك مقدمه و پنج باب و يك خاتمه و مصدر به فهرست ابواب و فصول است. اين كتاب در ايران و پاكستان چاپ شده است . «اردلان» آغاز كتاب: حمد بيحد و ثناي بيعدد مالك الملكي را سزد كه نعمتش لايحصي و كرمش بي منتهي است . انجام كتاب: در رساله ديگر مفصلا عنوان نموده بحل آن مبادرت خواهد شد ، و الله يهدي من يشاء الي صراط مستقيم . ]فهرست آستان قدس 1/26 ؛ مرعشي 12/265 و 15/227؛ فهرستواره منزوي 9/62[

از مولي ميرزاي شيرواني يا شرواني (محمد پسر حسن) م-1098 بر الهيات شرح تجريد و حواشي خفري . مولي ميرزا يكي از چهار داماد معروف مجلسي اول متوفي 1070 است و مولي حيدر علي حفيد معروف مجلسي اول و داماد مجلسي ثاني است . وي استاد صاحب رياض العلماء و مولي محمد اكمل (پدر آقا باقر بهبهاني) بوده . مولي ميرزا بنوشته صاحب روضات حاشيه اي بر حاشيه خفري بر شرح تجريد، حاشيه اي بر حاشيه قديم دواني و حاشيه اي بر شرح تجريد قوشچي نگاشته اما صاحب جامع الرواة حاشيه او را بر شرح تجريد ثبت نكرده و ديگران نيز در اين باره باختلاف سخن گفته اند . در ذريعه در ذيل حواشي حاشيه خفري، از حاشيه شيرواني ياد كند و گويد : بحر العلوم در فوائد رجاليه دو حاشيه بر حاشيه خفري از او نوشته (ذريعه 6/66-67) و در ذيل «حواشي شرح تجريد قوشچي» نيز از حاشيه شيرواني ياد كرده و به ص 66 ارجاع كرده است . در نجوم السماء دو حاشيه از او ياد شده . كتابي كه در كار معرفي آن هستيم تعليقات او است بر شرح تجريد قوشچي و بر حواشي خفري، و مؤلف به سخنان دواني نيز نگريسته . از سخنان وي در آغاز ديباچه نيز پيداست كه به شرح تجريد و حاشيه خفري هر دو نظر دارد و در خود كتاب نيز گاه عبارت شرح قوشچي و گاه فقره اي از عبارات خفري را عنوان سخن قرار داده است . شيرواني در ديباچه مفصل اين حاشيه كه در برخي از نسخه ها موجود است (برخي ديگر از نسخ مانند يكي از نسخه هاي ما و نسخه كتابخانه آستان قدس از مسئله صدق (يكي از مسائل كلام باري) شروع شده است تا اواسط مبحث جبر و اختيار و فاقد ديباچه است) از شاه سليمان صفوي با تجليل فراواني كه چند صفحه را گرفته ياد و كتاب خود را بدو اهداء كرده . شيرواني كمتر از ديگران نام برده و تعليقات خود را تا مبحث جبر و اختيار (اوائل فصل سوم = افعال باري) ادامه داده . (عبدالحسين حائري) تعليقاتي بر حاشيه شمس الدين محمد خفري (957ق) بر شرح مير سيد شريف جرجاني (816هـ) بر كتاب معروف تجريد الاعقايد اثر ماندگار خواجه نصيرالدين طوسي(672ه) است كه به صورت «قوله - قوله» تنظيم شده است. «مراغي، طيار» آغاز كتاب: بسمله قوله مناسب ذلک الخ حاصل وجه المناسبة انه لما کان وجود العرض متوقفا علي وجود الجوهر فکان الجوهر مقدما بالطبع علي العرض. انجام كتاب: بل لا يبعد ان يقال الثاني ارجح لان اولوية الكون ادخل من اولوية الخير بناءاْ علي ان الحركة و السكون مبهم الكون دون الخير، تأمل. قد وقع الفراق ... [عكسي مركز احياء ميراث 5/90؛ علامه طباطبايي 2/145؛ كتابشناسي تجريد الاعتقاد ص 150-152 ؛ مدرسه امام عصر 1/35 ؛ مرعشي 36/556 و 28/347؛ فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه وزيري يزد 5/3194/14؛ كشف الظنون 1/350 ؛ الفبائي آستان قدس ص 197؛ الذريعة 6/66 ؛ دانشگاه تهران 11/2473 ؛ مدرسه صدر بازار 2/465 ؛ نشريه 4/439 و 11/723 ؛ فهرست آستان قدس 1/80 ؛ اهدائي به آستان قدس ص 312 ؛ تراثنا س18ش1و/2 213 ؛ تربيت 137؛ مجلس شورا 2/82/33؛]

در طعني كه بعمر در منع دو متعه زده شده است نوشته فضل الله بن محمد بن فضل الله حسيني نيز درباره رؤيت باري و قسيم جنت و ناربودن علي (ص439-441) در پايان آن آمده است «هذه السفينة» (محمد تقي دانش پژوه) [دانشگاه تهران 9/827؛ معجم التراث الكلامي 3/30، رقم 4865؛]

نويسنده اين حواشي، از صدرالمتالهين، ميرداماد، صدر دشتكي و «حواشي متفرق» فاضل سبزواري بر شرح تجريد، حاشيه تجريد استاد خود و محقق فخري (فخرالدين حسيني سماكي) ياد كرده و از دو تن اخير فراوان نقل كرده . در فهرست آستان قدس نسخه اي از اين كتاب معرفي شده كه بخط مؤلف و در تاريخ 1104 نوشته شده و اگر اين درست باشد مؤلف تا 1104 زنده بوده . آقا جمال خوانساري (م-1125) در حاشيه خود بر خفري از اين حاشيه با عنوان «بعض الحواشي» مكرر نقل كرده. «عبدالحسين حائري» حاشيه اي است بر حاشيه شمس الدين محمد خفري بر شرح قوشچي بربخش الهيات تجريد الاعتقاد خواجه نصير الدين طوسي. محشي در اين حاشيه به حاشيه ساير محشين عنايت داشته و طبق ديدگاه استاد عبدالحسين حائري حفظه الله آقا جمال خوانساري در حاشيه خود از اين حاشيه بعنوان بعض الحواشي ياد كرده است. (مرعشي، محمود؛ اصفهاني، سيدمحمد؛ صالحي، محمدعلي) آغاز كتاب: الحمدلله رب العالمين و الصلوة و السلام علي نبينا محمد سيد الانبياء و المرسلين و اله الهداة.. اما بعد فيقول الفقير الي الله الغني محمد قاسم بن محمد صالح الاصفهاني هذه تعليقات علي الهيات شرح التجريد .... قال المصنف المقصد الثالث في اثبات الصانع . انما قال في اثبات الصانع و لم يقل في اثبات الواجب اشارة‌ الي ان المسئلة التي هي مقصد المتكلم بالاثبات هي ان للعالم صانعا... انجام كتاب: فدفع هذا الاستدلال مامر . يعني ان دفع هذا الاستدلال ما ذكره القائل غير تمام بل دفعه ما مر بقوله و ضعفه ظاهر لان ذلك الفرق لا يمنع . هذا غاية‌ ما تيسر ... و اسأل الله التوفيق علي الكلام في مبحث الكلام اذ هو المفضل و المنعام. اللهم وفق لفهمه بحق محمد و آله [فهرست آستان قدس 4/71و 1/87و 2/31؛ كتابخانه وزيري 5/1571؛ كتابخانه مجلس شورا 5/98؛ ذريعه 6/66 ؛ فهرست آستان قدس 1/80 ؛ سپهسالار 4/180؛ دانشگاه تهران 9/973 ؛ نشريه 7/514 ؛ دارالحديث ص 226 ؛ ميراث شهاب س9ش/2 37 ؛ مكتبة اميرالمؤمنين 2/356]