جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تبيين عرفان حقيقي با تکيه بر انديشه‌هاي مرحوم ملکي تبريزي (متوفاي 1343 هـ. ق)، مسأله پژوهش حاضر است که با روش توصيفي تحليلي صورت گرفته است. عرفان، که به دو شاخه نظري و عملي تقسيم مي‌گردد، به اموري همچون شناخت اسماء و صفات و مظاهر خدا، معرفت احوال مبدأ و معاد، معرفت حقايق عالم و معرفت سلوک و مجاهدت مي‌پردازد. از نظر مرحوم ملکي تبريزي، تحصيل معرفت نسبت به خدا، علت غايي آفرينش است، وي عوالم انساني را به سه عالم تقسيم مي‌کند: عالم حس انساني که شامل ماده و صورت است؛ عالم مثال که صورت‌هاي آن عاري از ماده است؛ و عالم عقل که حقيقت و نفس آدمي در آن عالم نه ماده دارد و نه صورت. درباره معاد نيز وي معتقد به معاد جسماني است، البته جسمي که توأم با روح است. ايشان همچنين انسان را نمونه کوچکي از کل عالم آفرينش مي‌داند و با استناد به روايات، معتقد است که در صورت آدمي، بالقوه همه آن‌چه در عالم محسوسات وجود دارد به وديعه نهاده شده است. پس انسان مي‌تواند با تدبر درنفس خويش، به اسرار عالم دست يابد. انسان اين اختيار را دارد که با کمک شرع و عقل، راه سعادت يا شقاوت را بپيمايد. اما انسان کامل که خود را مسافر راه حق مي‌بيند، و شوق لقاي خدا را دارد، به دنيا دل نمي‌بندد و طالب خودآگاهي است. انسان کامل به حقيقت توحيد رسيده است. مصداق کامل چنين ويژگي‌هايي، اهل‌بيت(ع) هستند. درباره آداب سلوک عرفاني، مرحوم ملکي تبريزي، به تبعيت از ساير عرفا و با توجه ويژه، دستورات و اعمال دقيقي را ارائه نموده است. اولين گام سالک الي الله، تفکر است و پس از آن، يقظه، عزم، توبه، مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاتبه و معاقبه قرار دارد. و در مقابل، پرخوري، پرحرفي، دوستي دنيا، رياکاري، حسد، کينه، و خشم نيز از موانع سير و سلوک است.

---

‫قوم بني‌اسرائيل منتسب به يعقوب پيامبر(، از فرزندان حضرت ابراهيم( مي‌باشد، که با دعوت حضرت يوسف( وارد سرزمين مصر شدند. اما با روي کار آمدن فراعنه ستمگر، بني اسرائيل مورد ايذا و ستم بسياري قرار گرفته، و تا ظهور حضرت موسي(، براي ‌مدت 400 سال، توسط فرعون و قبطيان در سخت‌ترين شرايط به‌سر مي‌بردند. با تولد موسي(، که با خواست خداوند در دامان فرعون پرورش يافت، و در پي برگزيده شدن او براي مقام نبوت، که موجب شد تا آن حضرت پس از سفرهاي طولاني به دربار فرعون بازگردد، بني اسرائيل موعود خود را يافتند و به آن حضرت پيوستند. حضرت موسي(، مدت چهل سال فرعونيان و قوم خود را به پرستش خداي يکتا دعوت کرد، و انواع معجزات را به آنان نشان داد؛ گروهي که به خدا ايمان نياوردند با انواع عذاب‌ها مانند طوفان، خون و آفت مزارع تنبيه شدند. سرانجام، فرعونيان در درياي نيل غرق شدند، و بني‌اسرائيل به‌همراه موسي( در صحراي سينا مستقر گرديدند. خداوند نعمت‌هاي فراوان روحي، معنوي و مادي را بر اين قوم نازل کرد، که قرآن به برخي از آن‌ها مانند نعمت دين، ايمان، هدايت، استقلال، پذيرش توبه، بعثت پيامبر، نزول تورات و الواح، و غذاي آماده اشاره کرده است. اما در مقابل اين الطاف خداوندي، قوم بني‌اسرائيل راه گمراهي را اختيار نموده و با پرستش گوساله سامري، عهدشکني آشکاري را در پيش گرفتند. همچنين با سرپيچي از دستورات پيامبر، از ورود به ارض مقدس سرباز زدند، که به دنبال اين نافرماني‌ها، خداوند بني‌اسرائيل را براي مدت چهل سال در بيابان تيه گرفتار کرد. لجاجت، تعصب، تمرد، خيانت در امانت، تحريف کلام الهي، خدعه و نيرنگ از صفات بني‌اسرائيل در عهد حضرت موسي( است. آنان پس از حضرت موسي(، به آيات الهي کفر ورزيده، و پيامبران را به قتل مي‌رساندند، و با رباخواري و دروغ بستن به خدا، زمينه عذاب الهي را براي خود فراهم کردند.

‫يکي از مباحث مطرح و بسيار مهم در ميان شيعه و اهل سنت، مسأله عدالت و عدم عدالت صحابه رسول خداست که درباره آن افراط‌هايي نيز به چشم مي‌خورد و اين پژوهش با کمک منابع معتبر فريقين به بررسي آن خواهد پرداخت. از نظر قرآن کريم، "عادل" کسي است که در چارچوب دين حرکت کرده و پا را از آن فراتر نمي‌نهد. بررسي معناي لغوي، اصطلاحي و قرآني واژه "صحب" نيز نشان مي‌دهد که دو قيد تبعيت و ملازمت طولاني در صدق آن ضروري است. نظريه عدالت همه صحابه از سوي بسياري از اهل سنت مانند اشاعره و اهل حديث پذيرفته شده و عده ديگري نيز که به همين ديدگاه معتقدند در برابر اعمال ناشايست برخي صحابه، به توجيه و تأويل رفتار ايشان پرداخته‌اند. در برابر اين ديدگاه که اهل سنت به‌شدت از آن دفاع مي‌کند، شيعه تمام صحابه را داراي يک حکم ندانسته و ملاک قضاوت را رفتار و کردار آنان قرار مي‌دهد زيرا معتقد است که صِرف مصاحبت با پيامبر نمي‌تواند ملاک درستي رفتار و عدالت اشخاص باشد. ديدگاه عدالت همه صحابه از جهات مختلفي قابل نقد و بررسي است؛ بررسي دلايل قرآني و روايي اهل سنت در اين مسأله، نه تنها اين نظريه را اثبات نمي‌کند بلکه با آيات و روايات ديگري که حاکي از فسق، نفاق، خيانت و لعن برخي از صحابه است منافات دارد. همچنين بررسي تاريخي رفتار برخي از صحابه نشان‌دهنده اعمال بسيار ناشايستي مانند اعتراض بر رسول خدا، غصب خلافت و ظلم بر اهل بيت در کارنامه آنان مي‌باشد. البته عدالت همه صحابه از منظر خود صحابه نيز با وجود دلايلي مانند مطاعن آن‌ها نسبت به يکديگر جايگاهي ندارد. در واقع، مسأله عدالت همه صحابه، برخاسته از سه عامل قبيله‌گرايي، اعتقادي و سياسي است که اهدافي مانند عِدل‌سازي در برابر اهل بيت و توجيه جنايات کساني مانند معاويه را دنبال مي‌کند.

---

---

‫قصّه های قرآن ازجنبه‏های مختلف تاریخی،محتوایی، تربیتی وغیره بررسی شده‏اند، امّابه جنبه‏های هنری ومسائل مربوط به شیوه‏های اقتباس از این داستان ها و تحلیل اشکالات عدیده در آن، کمتر توجه شده است. در این پژوهش قصّه ی حضرت موسی(علیه السلام) از جهت تکرار و فراوانی آیات، موضوعات متعدد و محتوای غنی قابل اهمیت دانسته شده و با عنوان قصّه ی حضرت موسی (علیه السلام)در قاب هنر هفتم و با تکیه بر منابع تفسیری و روایی و هنری وسینمایی، تجلّی یافته است و با روش تحلیلی تطبیقی، در جهت هدف اصلی یعنی آگاهی از وجوه هنری و بصری قصّه، قدم برداشته، تا ما را در مسیر اقتباسات بعدی، از افتادن در ورطه خطا و سردر گمی مصون بدارد. نتایج حاصله آن است که در این اقتباس گرویدن به دین امری درون جوش و ایمانی نیست و تنها شکوه وفر بیرونی است که آن را عظمت می بخشد و بدون رفتن به عمق موضوعات، صحنه ها براساس هدف نه صرفاً دینی گزینش شده و توانسته با تقویت بخش سینمایی، بخش محتوا را تا حدی زیر فشار خود له کند، حذف و اضافه تعمدی مانند حذف نافرمانی بنی اسرائیل یا اضافه کردن شخصیت دروغین، در بافتی محکم از نظر سینما، سازندگان توانسته اند با بهره گیری از جعلیات و سند سازی برای آن، به شکلی چشمگیر فیلم ده فرمان را به سینما ببرند. با توجه به موقعیت قصّه ی حضرت موسی(علیه السلام)در ادبیات روایی و تفاوت آن با قصّه های دیگر و تأکید برواقعی بودن به تصریح خود قرآن، به زبان هنری و تصویری آیات نگاه ویژه شده استو ضمن بیان ویژگی های هنری، نمایشی و تصاویر بدیع مربوط به قصّه، به راهکارهایی دست یافته ایماز قبیل نوع داستان سرایی همراه با ایجاد اشتیاق در مخاطب، بحث زمان و عقب و جلو رفتن برخی رویدادها همراه با فضاسازی هنرمندانه مانند کیفیت خانه سازی بنی اسرائیل، توجه به عناصری همچون شخصیت و پر رنگ کردن صفت غالب مانند امین بودن موسی یا تکبّر فرعون، استفاده از الفاظی که نشانگر قطعیت یا جدیت یا تردی و غیره است، مسأله رویت و سخن گفتن خداوند و شکافته شدن دریا با بهره گیری از زبان گویای تصویر، استفاده از داستانک هایی مانند ماجرای قارون و مومن آل فرعون و غیره، همه وهمه یارای کسانی خواهد بود که بخواهند در مسیر مهم اقتباس از قصّه ی حضرت موسی (علیه السلام) و دیگر قصص قرآنی قدم های مفید و تاثیر گذار بردارند. کلید واژه ها: قصص ، هنرهفتم، شخصیت پردازی، روایت، تصویر

‫در اين نوشتار، ضمن بررسي مراحل رشد، تکوين و شکل‌گيري جنين در رحم مادر، اهميت و ارزش جنين در اسلام بحث و بررسي شده و از منظري فقهي و حقوقي، حمايت اسلام از جنين در مراحل مختلف تکوين آن و نيز دفاع از آن را ترسيم کرده است. نويسنده در پنج فصل به انواع حمايت اسلام از جنين و قوانين موضوعه اسلامي پرداخته است. در فصل اول، تعريفي از جنين، ماهيت و مراحل رشد و شکل‌گيري جنين از منظر پزشکان و فقها صورت گرفته و مدت حمل جنين در رحم مادر و تحديد (محدوده) شرعي و قانوني ميزان حمل (حاملگي) بررسي شده است. نويسنده در ادامه به بحث درباره شخصيت جنين از لحاظ فقهي و قانوني پرداخته و زمان تکوين شخصيت جنين در رحم مادر و اهليت داشتن آن را به عنوان يک انسان و تعلق گرفتن حقوق انساني به عنوان فرزند و ولايت داشتن والدين تبيين نموده است. در فصل دوم، اجراي برخي از امور محافظتي براي جنين در رحم مادر قبل از حامگلي و قبل از تولد فرزند در فقه اسلامي بحث شده وضمن تبيين و سفارش هاي دين اسلام مبني بر انتخاب همسر شايسته و لزوم تحقيق در زمينه انتخاب همسر و شريک زندگي براي تولد فرزنداني سالم از لحاظ روحي و جسمي؛ به ضرورت اهتمام به تغذيه مادر در دوران حاملگي و مواظبت کردن مادر و ممنوعيت پزشکي از کشيدن سيگار و استفاده از مواد مخدر و ساير مواد خطرناک بررسي شده است. انواع حمايت‌هاي فقهي، مدني و قانوني از جنين و نيز اهميت پاک بودن نسب، حرمت زنا، رعايت عده و عده متوفي و ساير اموري که مربوط به نسب مي‌شود و شروط و احکام و شروط نسب و اثبات آن و وسايل اثبات آن بخشي ازمطالب فصل سوم است. در ادامه اين فصل، انواع حمايت‌هاي مادي از جنين در فقه اسلامي، مانند هبه کردن بر جنين، وصيت کردن بر جنين، وقف کردن بر جنين و... ذکر شده است. در فصل چهارم، احکام فقهي و قانوني (حقوقي) جنايت بر جنين، به ويژه پس از چهارماهگي که روح در جنين دميده مي‌شود، شرح داده شده است. حمايت‌هاي جنايي و قضايي از جنين و عقوبت کردن کساني که ظلم و جناياتي را عليه جنين مرتکب مي‌شوند وحمايت‌هاي اجرايي از جنين، مانند اقامه حدّ و تعزير، ديه، قصاص و حتي اجراي حکم اعدام و... مباحث فصل پنجم را تشکيل مي‌دهند.

‫در اين پاياننامه نخست معناى لغوى و اصطلاحى محكم و متشابه، اقسام متشابه و فرق ميان محكم و متشابه بيان شده، سپس به اين پرسشها پاسخ گفته شده كه آيا علم به متشابهات ممكن است، وظيفه ما در قبال آيات محكم و متشابه چيست، چرا كتاب خدا بر متشابه مشتمل است، آيا محكم بر متشابه مزيتى دارد و موارد متشابهات كدامند. نويسنده، حروف مقطعه و آيات صفات را از متشابهات به شمار آوردهاست. وى در ضمن به معناى لغوى و اصطلاحى تأويل پرداخته و ائمه (ع) را عالم به تأويل قرآن خواندهاست و در پايان نمونههايى از آيات متشابه را بررسى كردهاست.

---