جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حاشية محيي‌الدين شيخ‌زاده علی تفسير القاضي البيضاوي یا «حاشیه علی انوار التنزیل»، حاشیه عالم حنفی اهل ترکیه، محیی‌الدین محمد بن مصطفی قوجوی معروف به شیخ‌زاده (متوفی 951ق) بر تفسیر قاضی عبدالله بن عمر بیضاوی شافعی (متوفی 695ق) است. تصحیح کتاب به قلم محمد عبدالقادر شاهین در هشت جلد منتشر شده است. از مشهورترین و کامل‌ترین کتب تفسیری که به‌صورت خلاصه و روان و روشن به رشته تحریر درآمده، تفسیر قاضی بیضاوی با نام «انوار التنزیل و اسرار التأویل» است‏. این کتاب از سوی جمهور علمای اهل سنت مورد توجه قرار گرفته و برخی بر تمام کتاب و گروهی بر بعضی مباحث حاشیه زده‌اند. حاجی خلیفه حاشیه محیی‌الدین را از بهترین و معتبرترین حواشی بر تفسیر بیضاوی دانسته است. محشی به شیوه رایج، با لفظ «قوله» بخشی از عبارت بیضاوی را ذکر کرده و سپس به شرح و توضیح آن پرداخته است. روش شیخ‌زاده چنین است که ابتدا، کلام بیضاوی را می‌آورد، سپس کلام وی را از جهت ادبی، قرائت و وجوه تفسیری توضیح می‌دهد. در این میان، کلام مفسرین را نقل می‌کند و به مقایسه می‌گذارد، بدون آنکه خود، نظری را برگزیند. در زمینه نقل روایات، از منابع دیگر، در جهت اتقان و یا تضعیف روایات سود می‌جوید؛ به‌ویژه در آنجا که مربوط به نقل اسرائیلیات و اخبار ضعاف باشد. روش مفسر، عمدتاً در جهت توضیح و تشریح سخنان بیضاوی و افزودن نکاتی است که در کلام بیضاوی مبهم مانده است و جای شرح و بیان دارد‏.

این کتاب، گلچینی از بذله ها در موضوعات مختلفی از قبیل روان شناسی، سیاست، تعلیم و تربیت، مذهب، اخلاق و ... است که مؤلف از میان تعداد زیادی از کتب و مقالات «لرد راسل» انتخاب کرده، و علّامه ی فقید «استاد محمدتقی جعفری» با چیره دستی تمام و با توجه به آگاهی و فهم دقیق مسائل فلسفی، به نقد و بررسی گفته های «راسل» پرداخته است.

در این ترجمه که بخشی از مجموعه فیلسوفان بزرگ است و مولف آن یاسپرس می اصل کتاب به زبان آلمانی است و آقای رالف مانهیم آن را به انگلیسی ترجمه کرد است ، کارل یاسپرس افکار و آثار اسپینوزا را در ده فصل، زندگینامه و آثار و تالیفات ، جایگاه فلسفه در زندگی وی، دیدگاه مابعدالطبیعی اسپینوزا، حقیقت هستی جهان و ... مورد بررسی قرار داده است .

اين شرح حاوي رد و اعتراضات بر شراح تجريد است و در آن نويسنده بر شارح هاي تجريد بطور عميق اعتراضهاي بسيار كرده است. «عبدالله انوار» حاجي خيفه اين حاشيه را چنين معرفي كرده: «اورد فيها الردود و الاعتراضات علي الشرح و لم يغادر صغيرة و لا كبيرة مما يتعلق به» آغاز كتاب: بسمله، الحمدلله رب العالمين و الصلوة علي سيد المرسلين محمد و عترته الطاهرين و بعد فيقول الفقير ... انجام كتاب: و شرح ذلك ان الحي هو ان يكون الشيء بحيث يصدر عنه الفعل. [كتابخانه ملي 9/270؛ كشف الظنون 1/350]