جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن ابي جمهور احسائي به سال 878 به مشهد رضوي مسافرت نموده و در آنجا با يكي از علماي اهل سنت هرات سه مجلس مناظره داشته كه در برخي از كتب به عربي آمده است، مترجم يكي از آن مجالس را در رساله حاضر ترجمه نموده و در مقدمه آورده است كه در پايان وجوب عيني نماز جمعه را كه رأي وي مي باشد را متذكر خواهد شد كه نسخه حاضر فاقد آن مي باشد.

مناظره اي است كه مؤلف با يكي از عالمان نصاري در مسائل توحيد و نبوت و اعتقادات انجام داده است. (صدرائي خوئي، علي)

ملك الشعراي دربار جهانگير پادشاه هند است. مثنوي پيرامن 160 بيت. آغاز كتاب: شنيدم روزي از طرز آشنائي عروس نكته را برقع گشائي [الذريعة 9/636؛ فهرست ادبيات 165؛ كتابخانه ملك 8/212؛ مجلس شورا 8/21 و 36/430؛ منزوي 4/3046]

ترجمه مناظره محمد بن علي ... بن ابي الجمهور احسايي از دانشمندان شيعي قرن دهم هجري است با فاضل هروي عامي درمشهد رضوي. ازاين مناظره چند ترجمه سراغ داريم نسخه حاضر گويا ترجمه جلال الدين محمد بن محمد کاشاني (پايان ترجمه 1001ق درهند) از مناظره مذکور است. از سنجش اين ترجمه با متن عربي روشن مي شود كه مترجم همه اين رساله را ترجمه نكرده است بلكه به ترجمه زبده آن پرداخته است. چند ترجمه فارسي از اين رساله مي شناسيم كه عبارت است از ترجمه محمد اشرف بن علي نقي اقدس شريف حسيني مشهدي كه به نام شاه سليمان صفوي (1077- 1105ق) به سال 1090ق انجام شده است. ترجمه اي كه در نامه دانشوران 3/379-416 آمده كه برخلاف تصور برخي از آن جلال الدين محمد كاشاني نيست. ترجمه اي كه الذريعه از آن نوروز علي بسطامي دانسته كه در كتاب خود «فردوس التواريخ» درج كرده. كه با مقايسه و تطبيق با آنچه در نامه دانشوران ناصري چاپ شده معلوم مي شود كه اين ترجمه عينا همان است كه در نامه دانشوران ناصري بوده و بسطامي عينا آن را در كتاب خود گنجانيده است. ترجمه جعفر بن حسين موسوي اصفهاني (1090- 1158ق) كه نسخه اي در مجموعه محدث ارموي دارد. و يكي هم همين ترجمه جلال الدين كاشاني است كه در آغاز آن گويد: « ... با وجود قلت بضاعت و عدم استطاعت در ترجمه زبده آن شروع كرده به فاتحه و سه مبحث مرتب نمود». و در 19 شعبان 1001 در هند ازين ترجمه فراغت يافته است. از: ملاي هروي و محمد جمهور؛ ‌مترجم: محمد بن محمد شهير بجلال الدين كاشاني؛ ‌زمان ترجمه: سال 1001 هـ. ق. مترجم مي گويد بسال 1001 هـ. ق. در يكي از بلا دهند بخدمت برادري از اخوان الصفا رسيدم و بحسب اتفاق رساله مناظره ملاي هروي و شيخ الشيوخ محمد جمهور بدستم افتاد و آنرا از عربي بفارسي باقلت بضاعت علمي ترجمه كردم. درين رساله مباحق ديني و پاره اي از مسائل عرفاني شرح و تبيين شده است. (عبدالله انوار) اصل مناظره به عربي و در سال 878 در شهر مشهد ميان ابي جمهور احسايي با يكي از شيوخ دانشمند سني مذهب هرات پيرامون مسئله امامت واقع شد. قاضي نورالله شوشتري بخشي از اين ترجمه را در «مجالس المؤمنين» آورده است. در اين ترجمه از دانشمند هرات به «مولوي» و از ابن ابي جمهور به «شيخ الطائفة» تعبير شده است. (ابراهيم ديباجي) آغاز كتاب: ثنا و محمدتي كه زبان بحكم انت كما اثنيت علي نفسك بعجز و قصور معترف باشد شايسته ذات مقدس قادري است كه به قدرت كامله و حكمت بالغه ذرات ... و تارك مبارك در يتيم سلسله نبوت را يعني خاتم انبيا و رسل باعث ايجاد جزو و كل ... بدان كه اقل الخليقه با لا شيئي في الحقيقه المحتاج الي فيوضات وهاب الاماني محمد بن محمد الشهير به جلال الدين كاشاني در سنه احدي و الف در بعضي بلاد هند ... از بعضي اعزه معتمد الاقوال و مستقيم الاحوال مروي است كه در سنه ثمان و سبعين و ثمان مائه در مشهد مقدس امام ثامن ضامن علي بن موسي بن جعفر الملقب بالرضا ... در منزل خلف اولاد نبي و ولي سيد محسن بن سيد محمد رضوي قمي ... انجام كتاب: شيخ محمد فرمودند كه بعد از اين معلوم نيست كه مولوي را توانيم كه ملازمت كنيم ... بعد از آن حقيقت احوال او معلوم نشده الحمد لله علي ظهور الحق و بطلان الباطل و نستغفر الله علي الزيادة و النقصان. تمت بالخير في ليلة الجمعة تسعة عشر شهر شعبان من شهور سنة احدي و الف علي يد الفقير الي الملك المعين جلال الدين. [فهرست آستان قدس 4/46 و 11/66؛ كتابخانه نوربخش 2/24؛ فهرستواره منزوي 9/216 و 9/553]

مؤلف - كه از اهل سنت بوده- در اين رساله، ابتدا مسائل اعتقادي را در توحيد و جبر و اختيار و قضا و قدر بيان نموده و در بخش آخر كتاب به محاجه با شيعيان در مسئله ولايت و امامت اهل بيت (ع) پرداخته است. «صدرائي خوئي، علي» چاپ: هند، بمبئي، سورتيه به مديريت محمد مظهرخان، 1339 قمري، سربي، به اهتمام: رئيس عبدالرحيم بن الحاج محمد رفيع الاوزي؛ هند، بمبئي، سورتيه به مديريت محمد مظهرخان، 1337 قمري، سربي، به اهتمام: رئيس عبدالرحيم بن الحاج محمد رفيع الاوزي [ميراث مشترك ايران و هند 1/49]