جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حاشيه ايست بر كتاب الحق المبين في كيفية التفقه في الدين فيض كاشاني با عناوين «ثم قال»، «اقول»، فيض در آن كتاب، رويه فقهاء و مجتهدين را رد كرده و از أخباريان دفاع نموده سپس مؤلف حاضر، ايرادات فيض را پاسخ گفته است. فيض كاشاني، دايي مادر مؤلف است. اين رساله پس از درگذشت فيض نگاشته شده است. وي صاحب چند تأليف است و حاشيه وافي را در سال 1106 هـ و حاشيه شرح ديوان حضرت علي بن ابيطالب عليه السلام را به سال 1109 هـ نگاشته است (سيد محمود مرعشي) [مرعشي 34/331؛ طبقات اعلام الشيعة، قرن 12هـ، ص 584؛ ]

رساله اي است در بيان قضا و قدر از ديدگاه اماميه كه در يك مقدمه و چندين فصل نگاشته شده است، بدين ترتيب: مقدمه در بيان مبدأ حدوث اقوال در افعال عباد، فصل اول دردعوت اهل حق، بقيه فصلها به صورت پراكنده آمده است. در ايضاح المكنون نام رساله ايقاظ البشر ... آمده است. در فهرست شيخ طوسي و رجال نجاشي از آن نام برده نشده است. از سيد مرتضي علم الهدي و نام كامل آن « انقاذ البشر من الجبر و القدر » است. (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: نبتدأ رسالتنا هذه بالحمد لله ربنا علي نعمه الواصلة منه الينا ... . فالحمد لله الذي احتصنا بهذه النعمة و شرفنا بهذه الفضيلة ... سألت اعزك الله و ارشدك املاء رسالة في القدر فقد جالت به الفكر و اكثرها عن معرفة قد انحسر ... و اعلم ان الكلام في القضاء و القدر قد اعيي اكثر اهل النظر و اتعب ذوي الفكر و المتكلم فيه بغير علم علي غاية الخطر ... . انجام كتاب: فانظر كيف وصاه و امره بان يفعل الخير و يجتهد في تحصيله و ما اشبه هذا من الحديث اكثر من ان يحصي و الحمد لله و الصلاة علي آل الله [فهرست آستان قدس 11/38؛ مرعشي 32/776 و 34/821؛ الذريعة: 2/401؛ ايضاح المكنون: 1/159؛ مجلس شورا 10/1741؛ فيلم دانشگاه 1/574؛ نشريه 5/427؛ عكسي مرعشي 3/211؛ معجم التراث الكلامي 1/512-513]

مختصري است در اعتقادات که آن را دريک مقدمه وچهار فصل، تعريف قضا وقدر خلق اعمال وافعال، سبب نهي از صحبت ازقضا وقدر، درتفسير آيات متشابهه در جبر. رساله اي اعتقادي در خصوص قضاء و قدر است و در يك مقدمه و چهار فصل بدين شرح نگاشته شده است: مقدمه: فهي انه لاريب ان لهذا العالم موجدا؛ الفصل الاول: ‌في تعريف القضاء و القدر؛ ‌ الفصل الثاني: ‌في تحقيق مسألة خلق الاعمال و الافعال؛ الفصل الثالث: ‌في سبب ما ورد من النهي عن الكلام في القضاء؛ ‌الفصل الرابع: في الاشراة إلي بيان معني ما تضمنته بعض الآيات المتمسك بها. اهل الضلال لا ثبات الجبر. (سيد محمود مرعشي) ‌ آغاز كتاب: الحمد لله الذي حكم بوجود ما يريد وجود فكان قضاء‌جاريا علي وفق الحكمة و النظام و قدر ما أراد تقديره ... انجام كتاب: علي ما فعلوه في هذه الدار من الكفر و أنواع المعاصي وليكن هذا آخرت ما أردنا إيراده في هذه الرسالة و الحمد لله. [الذريعة 3/406؛ مرعشي 33/359؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/353؛ ذريعه 3/406 شماره 1455؛ ]

اين رساله جامعي است وجيز در تحقيق مسئله جبر و اختيار كه اختلافي بين عدليه و اشاعره است - رساله بدين نمط ترسيم شده كه پس از تحرير محل نزاع 17 برهان عقلي و 18 دليل از آيات بر اثبات مذهب عدليه نگاشته سپس ادله جبريون را ذكر و رد نموده - يكي از علماء اهل سنت هند رساله اي بر رد اين رساله نبشته و قاضي نورالله شوشتري كتاب النور الانور في مسئلة القضاء و القدر را در دفع اشكالات و رد آن و تاييد اين رساله نگاشته است. (مهدي ولايي) آن را بخواهش سلطان خدابنده نگاشته است. رساله جامعي است درخصوص مسئله جبر و اختيار که مورد اختلاف عدليه و اشاعره مي باشد و حضرت علامه 17 دليل عقلي و 18 برهان نقلي ازآيات قرآن کريم بر اثبات نظريه شيعه اماميه در اين باب آورده و پس از آن به ذکر ادله جبريون پرداخته و يک يک آنها را رد نموده است. اين كتاب چاپ شده است. (فاضل) نام كتاب «استقصاء البحث و النظر» نيز آمده است. وي آن را براي اولجايتو خدابنده مغولي (جلوس 703مرگ716) به هنگامي نگاشت كه مغولان تشيع را بر تسنن ترجيح دادند. ليكن سابقه ذهني جبرگرائي تسنن در ايشان مانع آن مي شد. پس علامه اين كتاب را در حل اين معضل الجايتو ساخت. و چون يك هندي سني بر اين كتاب جوابي نگاشت قاضي نور الله شوشتري (956-1019) پاسخي در رد آن هندي نگاشت و آن را «النور الأنوار و النور الأزهر» ناميد. يكسال پس از تأليف اين كتاب قاضي را زير شلاق خاردار كشتند (ذريعه ج2ص31ش122 و ج24ش1952) اين كتاب در نجف 1354همراه با «انقاذ البشر من الجبر و القدر» چاپ شده است (ذريعه ج2ش1612) (علينقي منزوي) از علامه حلي است كه بنام سلطان محمد خدابنده نوشته و در آن از قضا و قدر بروش شيعي گفتگو نموده و اشعريان و معتزليان را رد كرده است (ذريعه 2/32). نام اين رساله در ديباچه چنين آمده و در خلاصه (ص25) از آن به «استقصا النظر في القضاء القدر» ياد شده است اين رساله با انقاذ البشر من الجبر و القدر سيد مرتضي در نجف بسال 1354 بچاپ رسيد. (دانش پژوه) رساله اي استدلالي است در نفي جبر و تفويض. مؤلف در اين رساله استدلالات عقلي و نقلي اين مسئله را به درخواست سلطان محمد الجايتو خدابنده طرح کرده است. قد ألفه للشاه خدابنده لما سأله بيان الأدلة الدالة علي أن للعبد اختياراً في أفعاله و أنه غير مجبور عليها (خادمي، محمد علي) آغاز كتاب: بسمله. الحمدلله الحكيم الغفار القديم القهار العظيم الستار ... اما بعد فانه لما كان السلطان ... او لجا يتوخدا بنده محمد مالك وجه الارض ... سألني بنظر الادلة الدالة ان للعبد اختيار في افعاله و انه غيره مجبور عليها ... انجام كتاب: و الفرق بين الصورتين ثابت. و لتكن هذا آخر ما نورده في هذا الكتاب و الله الموفق للصواب، و اليه المرجع و المآب. و الحمدلله ... [فهرست مجلسي 12/16و13/149و14/224و41938 و 11/250؛ الذريعة 2/31 و 32؛ فهرست مرعشي 7/362 و 27/216 و 29/458؛ التراث العربي 1/207؛ کتابخانه جامع گوهرشاد 3/1268؛ الهيات مشهد 2/86؛ فهرست آستان قدس 4/15 و 1/206؛ كتابخانه ملي 11/19و 16/185و 13/270 و 18/204؛ ف عربي مشار ص 49؛ عكسي مركز احياء ميراث 5/122 و 1/266؛ مجلس شورا 2/410 و 12/16 و 13/149و 11/250 و 14/225 و 14/237 و 15/306 و 38/419و2/4322و13/4954 و 28/76؛ عكسي مرعشي 2/400؛ ادبيات تهران 1/27؛ دانشكده حقوق تهران 244؛ مكتبه العلامة الحلي، سيد عبدالعزيز طباطبائي ص 49؛ فيلم دانشگاه 1/671 و 1/776؛ دانشگاه تهران 8/714 و 16/137 و 16/498؛ مرعشي 34/692 و7/274؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/233؛ اهدائي به آستان قدس ص 280؛ نشريه 5/647؛ نسخه پژوهي 3/74؛ تراثنا س6ش/3 112؛ كشف الحجب 24و44؛ هدية العارفين 1/284؛ مشار عربي 49؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: النور الانور و النور الازهر في تنوير خفايا رسالة القضاء و القدر شوشتري، نورالله بن شرف الدين (956-1019) اجالة الفكر في فضاء القضاء و القدر فاضل هندي، محمد بن حسن (1062-1137)

در بحث قضا و قدر، و در حقيقت شرحي است بر استقصاء النظر علامه حلي و تاليف شده به روز جمعه 29 جمادي الاخر 1078. (سيد جعفر حسيني اشكوري) [كتابخانه سيد حسين امام ص 189]

حواش علي كتاب التتمة لآخوند يوسف و هو من العامة‌ ظاهراً كما يظهر من بحوثه حول «الفرقة الناجية» في أوائل الكتاب. (انصاري-محمد باقر) حاشيه اي است از محشي ناشناس با عنوان (قوله -قوله) بر تتمه الحواشي از تاليفات ملا يوسف بن محمد خان قره باغي محمد شاهي كوسج كه آن را بر شرح ملا جلال دواني بر عقايد نسفيه نگاشته است. همچنين محشي به رد مطالب و اشكالات سيد حسين خلخالي نيز مي پردازد. [شيخ علي حيدر 1/71]

شيخ الطائفه ابو جعفر محمد بن حسن طوسي متوفي 460 هـ ق، كتاب معروفي دارد بنام مصباح كه اين كتاب را علامه حلي متوفي 726 هـ ق، خلاصه نموده است و بنام منهاج الصلاح في مختصر المصباح موسوم داشت و بر آخر اين كتاب، يك باب افزود كه در عقائد بود و اين باب بنام باب حاديعشر ناميده شد و بعلت شمول آن بر مطالب اعتقادي شيعه اين باب بصورت مجزي تحرير يافت و بر آن شروح و حواشي و تعليقاتي نگاشته گرديد كه از آنجمله مولي عبدالباقي بن محمد حسين بر اين باب حاديعشر گزارشي بعربي نگاشته است و بنام حاشيه باب حادي عشر خوانده شده است و سپس از او خواستند تا اين گزارش را بفارسي بنويسد، او نيز رساله اي بتفصيل بزبان شيرين فارسي نبشت و باسم ذخيرة يوم المحشر في شرح الباب الحادي عشر مسمي ساخت گويا پس از اين كتاب ذخيره را خلاصه كرده است و بنام روضة الانوار و زبدة الافكار ناميده است. (محمود فاضل) حاشيه توضيحي نسبتاً‌ مختصري است بر رساله «الباب الحادي عشر» علامه حلي با عناوين «قوله - قوله» و گاهي به رد و ايراد نيز مي پردازد. اين حاشيه جز شرح فارسي مفصل شارح است كه به نام «ذخيره يوم المحشر في شرح الباب الحادي عشر» پس از اين حاشيه نوشته است. (احمد اشكوري) [الهيات مشهد 2/266؛ مركز احياء ميراث 1/503؛ نشريه 13/387؛ رايانه ملي 1178]

محشي شناخته نشد. حاشيه اي توصيفي با عناوين (قوله-قلنا) بر رساله «التهليلية» شمس الدين محمد استرآبادي (قرن10ق). معرفي شده در همين فهرست-است. اين حاشيه هر چند مختصر است اما توضيحات جامعي در مورد مباحث مطروحه ارائه كرده است. با جستجو در منابع محشي شناخته نشد. [اهدائي رهبر4-1]