جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با هدف بررسی روشهای تربیتی مستتر در آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین (ع) و کاربرد آن در تعلیم و تربیت انجام شده است. این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است بنابراین با مراجعه به کتب و منابع در دسترس و معتبری که حاوی مطالب مورد نظر در ارتباط با موضوع می‌باشد، اطلاعات لازم استخراج شده است. جامعه آماری این پژوهش تمام کتابهایی که در زمینه تعلیم و تربیت و مراحل آن تعریف شده، و در دسترس بوده اند. و نمونه‌گیری ما هدفمند، و نمونه ها آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین (ع) است که در ارتباط با روشهای تربیتی در تعالیم اسلامی است. هدف از انجام این تحقیق 1- شناسایی روشهای تربیتی آیات قرآن کریم، 2- شناسایی روشهای تربیتی ائمه معصومین (ع)، 3- تبیین جایگاه روشهای تربیتی استخراج شده از قرآن کریم و روایات معصومین (ع) در تعلیم و تربیت است. لذا با مراجعه به کتب و منابع در دسترس، که حاوی روشهای تربیتی قرآن و ائمه اطهار (ع) است، اطلاعاتی در این زمینه جمع آوری و براساس سوالات مطرح شده در پژوهش مورد شناسایی و طبقه بندی قرار گرفت. و نتایج ذیل بدست آمد: در خصوص بررسی روشهای تربیتی قرآن کریم و ائمه (ع) باید گفت:روشهایی که در روایات بکار گرفته شده‌اند، نیز برگرفته از روشهایی است که در آیات قرآن کریم برای تعلیم و تربیت انسانها از طرف خداوند متعال نازل شده است. در بررسی که به اهتمام نگارنده به عمل آمده در حدود پنجاه و شش روش تربیتی می‌توان از قرآن و سیره معصومین (ع) استخراج کرد، که در این روشها گاه به صورت مستقیم و کلامی به تربیت مردم پرداخته شده و گاه به صورت غیر مستقیم اما عینی و ملموس. مثل قصه، داستان و تمثیل‌های قرآن. در مورد جایگاه هر یک از روشهای تربیتی مذکور در تربیت باید گفت: علاوه بر روشها، در تربیت، مربی بایستی به مراحل تربیت عنایت ویژه بنماید که می‌توان به پنج مرحله تربیتی به شرح زیر در تعالیم اسلامی اشاره نمود،‌که این مراحل عبارتند از: مرحله تمهید، اسلام، ایمان، تقوی، و یقین. که هر یک از این مراحل مربوط به دوره خاصی از زندگی است. در آخر می توان نتیجه گرفت: انسان یک فرایند تعلیم و تربیت دائمی دارد. در کل، فرایند تعلیم و تربیت از خدا و به سوی خدا جریان دارد، و محدود به اهداف دنیوی نمی‌شود، بلکه تحقق اهداف دنیوی مقدمه وصول به هدفهای اخروی و غایی است.

در این تحقیق، ابتدائاً غلات را به عنوان کسانی معرفی نموده ایم که درباره اهل بیت (علیهم السلام) سخنانی گفتند که خود آنها درباره خودشان نگفتند و امامان را در عرض خداوند تبارک و تعالی قرار دادند و صفات الهی را به صورت استقلالی منسوب به اهل بیت (علیهم السلام) کردند. مغالیان، اعتقاداتی مانند حلول یا تشبیه یا تناسخ یا الوهیت یا نبوت و... داشتند که به سبب همین اعتقادات از مرز اسلام خارج و وارد دایره کفر گشتند، از حد و میزان اعتدال و حقیقت، تجاوز کردند و در حق اهل بیت (علیهم السلام) غلوّ نمودند. ائمه (علیهم السلام) که میزان حقیقی افکار و اعمال اند در برابر این ارتفاع غالیان، موضع گرفته و با آنها برخورد فکری و عملی کردند.در این مجموعه ضمنآشنایی اجمالی با پدیده غلو و غالیان، به طور مبسوط با شیوه رویارویی فکری ائمه (علیهم السلام) با این افراد به ظاهر دوست، اما در واقع، دشمن اهل بیت (علیهم السلام) آشنا خواهیم شد و سپس در فصل رویارویی عملی، خواهیم دید که ائمه (علیهم السلام) ضمن نهی از غلو، دستور به تبرّی جستن و سب و لعن غلات را داده‏اند و آنها را به انزوا کشانده و در مواردی آنها را مجروح و یا به قتل رسانده‏اند و یا دستور آن را صادر فرموده‏اند، که مجموع اینها برای خواننده یک پیام اساسی دارد و آن فاصله عمیق میان غالیان و شیعیان است و اینکه این دو گروه را هرگز نباید در کنار هم و با هم دید.

آثار بزرگان ادب پارسی اعم از شیعه و سنّی به ذکر اقوال و احوال و حکایات ائمه ی اطهار(ع) مزیّن است. ابوحامد محمّد غزّالی عالم و عارف نامی اهل سنّت از جمله ی این بزرگان است که در آثار خود به بازتاب سیمای امامان معصوم (ع) پرداخته است. تبیین سیمای ائمه ی اطهار (ع) در آثار غزّالی می تواند در شناخت خطّ فکری بزرگان اهل سنّت آن روزگار موثر باشد. رساله ی حاضر در دو فصل سامان یافته که در فصل نخست ناظر به پژوهش های معتبر، روزگار و احوال و آثار غزّالی مورد تحلیل قرار گرفته و بررسی روایات و حکایات مربوط به ائمه ی اطهار (ع) در آثار ادبی غزّالی با تأکید بر کیمیای سعادت، موضوع جستجوی فصل دوم بوده است. از آنجا کهإحیاء علوم الدین مهم ترین کتاب غزّالی و شکل مفصّل تر کیمیای سعادت به شمار می آید، در تحلیل ها و نتیجه گیری ها از این اثر نیز غفلت نشده است. نوشتار حاضر با تکیه بر مستندات و شواهد به توصیف و تبیین سیمای ائمه ی اطهار (ع) پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که اگر چه غزّالی در مواردی براساس اعتقاد اهل سنّت و از روی تعصّب مطالبی نه سزاوار برخی امامان معصوم (ع) بیان داشته که بر خلاف واقعیت و سیره ی آن بزرگان است، اما در بیشتر مواضع، چون دیگر بزرگان اهل سنّت و تصوّف مقام رفیع و مرتبه ی منیع ائمه ی دین (ع) را در آثار فارسی خود بازتاب داده که البتّه آن مفاهیم و مناقب پیش از آنکه در حوزه‌ی اغراق و مبالغه قرار گیرد، بیانگر حقایقی مبتنی بر واقعیت است که شواهد تاریخی نیز آن را تأیید می کند. در واقع صرف نظر از مسئله ی خلافت بلافصل امام علی (ع) و فرزندان آن حضرت و برخی مصادیق در مورد امام حسن (ع) و فتوای منع لعن یزید، محبّت و ارادت خاصّ غزّالی نسبت به اهل بیتپیامبر (ص) در دیگر استشهادات او آنچنان نمایان است که او را چون امام شافعی به مذهب رافضی متّهم کرده اند و از این حیث اگر خواننده ی آثار غزّالی با مذهب وی آشنا نباشد، می پندارد که با یک اثر شیعی مواجه است.

بصائر الدّرجات فی علوم آل محمّد ع یکی از مهم‌ترین کتب کهن شیعی است که شامل مجموعه‌ای از روایات درباره فضائل ائمّه معصومین ع می‌باشد، و البته بیشترین روایات آن در موضوع علوم اهل بیت نگاشته شده است. این کتاب حدود هزار و صد سال پیش به وسیله یکی از اصحاب امام حسن عسکری ع، به نام «محمّد بن حسن صفّار قمی» (متوفای290 ق) در قم نوشته شد و از همان زمان به بعد مورد استفاده محدّثان و دانشمندان بزرگ شیعی قرار گرفت.برخی مطالب گفته شده در مورد این کتاب که عموماً به خاطر سوء برداشت از عبارات دقیق علمای رجال است، باعث شده که عدّه‌ای درباره این کتاب اظهاراتی داشته باشند. در مقدّمه این تحقیق در ضمن شرح حال دقیق مولّف و کتاب، به این سوء برداشت‌ها پاسخ گفته شده است. تصحیح متن کتاب با استفاده از 12 نسخه خطّی، مقابله با کتب معتبر شیعی، تصحیح اسناد کتاب، شرح و تفسیر برخی روایات، شناسایی مصادری که روایات در آن‌ها ذکر شده و اعراب‌گذاری کامل کتاب از دیگر کارهایی است که در این تحقیق انجام شده است.

غلو تفکری انحرافی‌است که در ادیان و مذاهب مختلف پدید آمده، در لغت به معنای افراط و زیاده از حد می باشد و از نظر اصطلاحی از مهم‌ترین مسائلی است که مورد توجه متکلمان و علمای شیعه و سنی قرارگرفته است، و به معنی زیاده روی و افراط در دین می باشد. از لحاظ اختصاصی این واژه به کسانی اطلاق می‌شود که درباره‌ی امام علی (ع) و ذریه ایشان غلوکرده‌اند.قرآن به شدت در دو سوره نساء آیه 171 و سوره مائده آیه 77 از غلو نهی کرده است؛ از آنجا که این پدیده باعث تخریب چهره ی ائمه علیهم السلام و منجر به دو دستگی میان شیعیان می شد با مبارزه جدی امامان و شیعیان اصیل مواجهشده است. این پدیده همچنین باعث تحریف مبانی کلامی شیعه وعقاید و باورهای آنها می شد. پیامد های زیادی که این تفکر انحرافی در میان شیعیان به وجود آورده است قابل توجه است. این فرقه‌های خارج از اسلام، امروزه در میان شیعیان نمودی ندارند و کسی در بین شیعه یافت نمی شود که آشکارا امامان را خدا بداند. شیعه اصیل، مبرای از غلو در افکار و عقایدش می‌باشد. نگارنده در این پژوهش در فصل اول، کلیات را مطرح نموده، در فصل دوم موضع ائمه علیهم‌السلام در مقابل آن ذکر شده است، در فصل سوم،که مهم‌ترین فصل از این رساله می‌باشد، به عقاید مشترکی که بین غالیان و شیعیان وجود دارد، و غالیان آن‌ها را تحریف کرده‌اند و نیز مبانی کلامی غالیان پرداخته شده است، و نهایتاً در فصل چهارم پیامدها و راه‌های علاج این پدیده توضیح و شرح داده شده است.