جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گفت و گوهای متعدد ميان جهد و توكل در مثنوی معنوی اهميت اين مفاهيم را در نزد مولانا نشان می دهد. نظريه چندصدايی باختين نيز بر پايه گفت گو استوار است. وی طرح انديشه های موافق و مخالف را در گونه های زبانی مناسب در صورت غالب نبودن يك صدا يا صدای راوی چندصدايی می نامد. اين نظريه می تواند معياری مناسب برای رسيدن به رويكرد مولانا به جهد و توكل باشد. در پژوهش حاضر، ايدئولوژی، جهان بينی و گونه زبانی شخصيت های دو داستان از دفتر نخست و پنجم مثنوی معنوی بر پايه نظريه چندصدايی باختين بررسی شده است. نتايج نشان می دهد در گفت و گوهای حاوی جهان بينی و ايدئولوژی، چند زبان گونگی بی فروغ است، ولی در گفت وگوهايی كه جهان بينی حضور و نقش ندارد، چند زبان گونگی پر رنگ است. راوی در گفت و گوها دخالت آشكار دارد و از دو داستان نتيجه يكسان می گيرد. در پي فاصله گرفتن داستان از چندصدايی، صداي راوی غلبه می يابد: وی معتقد است، در صورت نداشتن ثبات قدم و تقليدی بودن توكل، بازگشت كننده به مقام فرودين (جهد) درخور نابودی است.

سیره نبوی همچون مشعلی بر سر راه رهبران و رهروان مسلم است، پس باید در آن تأمل شایسته نمود تا از راز و رمز موفقیت پیامبر(ص) و صحابه کرام او بهره مند گردید، چون تحلیل ابعاد و زوایای زندگی پر رمز و راز پیامبر(ص) می تواند ما را به اصولی رهنمون باشد که از آنها راهکارهای عملی برای زمان حاضر و همه زمانها به دست آید. سؤالاتی که اینجا مطرح است اینکه پیامبر(ص) مدیریت سیاسی جامعه اسلامی را به چه شیوه ای انجام داده است و رفتار و تعامل سیاسی ایشان با مخالفان و دشمنان اسلام به چه صورتی بود؟ پیامبر گرامی اسلام(ص) با مخالفان و دیگراندیشان (مشرکان، منافقان و اهل کتاب) با مدارا و ملایمت یا با تندی و خشونت رفتار نموده اند؟ مدارا و نرمش به عنوان یک اصل ارزشی قرآنی در زندگى سیاسى و اجتماعى آنان چه جایگاهى داشته است و تا کجا به آن عمل مى فرمودند؟ پاسخ به این سؤال و سؤالات دیگر، نوشتار حاضر را موجب گشته اند؛ زیرا نه تنها اندیشه و تحلیل و بررسی درباره سیره نبوی امری ضروری بوده، بلکه پی جویی راه و روش تحلیل سیره سیاسی نبوی نیز دو چندان ضروری خواهد بود؛ بسان موضوعی که این مقاله درصدد کشف پاره ای از ابعاد آن برآمده است. می توان گفت: تحقیق حاضر درصدد بازکاوی مختصر سیره سیاسی پیامبر و تبیین نظری نحوه برخورد پیامبر(ص) با مخالفان خود است. این پژوهش با رویکرد نظرى و تحلیلى، مواردى را که رهبران دین در آن با مدارا و مواردى که با قاطعیت رفتار مى نمودند، تحلیل و بازشناسى نموده است.

در عصر حاضر و با ظهور گروه های تکفیری در جهان اسلام، ضرورت تفاهم و تقریب مذاهب اسلامی، به خصوص شیعه و سنی بیشتر نمایان شده است. علت این مسئله را می توان در تفرقه و تشتت های به وجود آمده توسط کشورهای استعمارگر دانست؛ که باعث در انزوا قرار گفتن مسلمانان خواهد شد. مشکلی که نوشتار حاضر در پی پرداختن به آن است، چرایی ضرورت و موانع وحدت و گفتگوی مذاهب است. با پرداختن به آن ها، می توان راهبردهایی را استخراج کرد که وحدت و گفتگو به صورت عملی و تحلیلی مورد استفاده قرار گیرد.

مقدمهاختلافات دینی و مذهبی همواره یکی از ریشه دارترین اختلافات میان جوامع مختلف بوده است. روشن است که تعامل و هم اندیشی ادیان و مذاهب و کنار گذاشتن تعصبات مذهبی تنها راه رسیدن به صلح جهانی پایدار است.برای رسیدن به این مهم لازم است بستری مناسب جهت تعامل و گفتگو فراهم شود،چرا که تمامی ادیان و مذاهب در نهایت یک هدف را پیگیری می کنند. واضح است که مذاهب اسلامی اشتراک نظراتی دارند و در نهایت به یک هدف واحد می رسند که با یافتن این اشتراکات و تاکید بر آنها می توانبه برقراری تعامل و اتحادمیان مذاهب کمک کرد.طبیعت به عنوان زمینه ای مناسب جهت یافتن اشتراکات و نحوه ی نگرش به آن می تواند نقش بسزایی در ایجاد تعامل مثبت و سازنده میان مذاهب داشته باشد،همچنین طبیعت در بسیاری موارد منبع الهامی در خلق معماری بوده است که در این طرح نیز وحدت و هم زیستی در طبیعت می تواند مورد استفاده قرار گیرد.چنانکه از عنوان پروژه بر می آید، ایده ی اصلی شکل گیری این مجموعه گردهمایی فرق مسلمان با آرا و عقاید مختلف، (اعم از سران مذاهب و عوام جامعه) در محیطی حاصل از هنر و طبیعت است؛ در این طرح سعی بر آفرینش فضایی است برای اندیشه، گفتگو و آشنایی با آرای مذاهب دیگر. از این رو طبیعت به عنوان مظهر آفرینش و آرامش بخش روح انسان، رویکرد اصلی طرح است و در کنار آن علاوه بر هنر معماری که خالق اندیشه و رفتار است از دیگر مظاهر هنر، چون هنرهای تجسمی در ایجاد فضایی در خور تعاملات دوستانه استفاده شده است.بدون شک حاصل گفتگویی دوستانه و به دور از قضاوت و سوء تفاهم ها که بر خاسته از دل و احساس و خالی از پیش داوری ها و استدلالات خشک و قطعی منطق باشد هدف گفتگو که اتحاد جهانی است را برآورده می سازد.هر چند در این مجموعه فضایی به گفتگوهای رسمی نیز اختصاص داده شده است، اما از نظر نگارنده عدم توفیق در ایجاد صلح و دوستی میان مذاهب با توجه به وجود چنین مکان هایی در مراکزی مشابه نشانگر عدم سودمندی این گونه فضاها و نتیجه حاصل از آنها است. چنانکه در مراکز اسلامی لندن و نیویورک به طور متوالی جلساتی در زمینه مسایل مربوط به اسلام برگزارمی شود که شامل بیان نظرات از پیش نوشته سخنران است و باقی حضار مخاطبانی منفعل هستند بدین ترتیب کمبود مکانی جهت گفتگو و تبادل نظر احساس می شود. در این طرح ایده اصلی، تعاملات اتفاقی در فضاهای غیر رسمی است که در سراسر طرح جاری است و به عنوان مبنا و پایه شکل گیری طرح به کار رفته است. به طور کلی ایجاد مرکزی جهت تعامل مذاهب اسلامی می تواند نقشی موثر در راستای کاهش اختلافات مذهبی ایفا کند و به افزایش اتحاد و یکپارچگی مذهبی در کشور و حتی در میان کشورهای منطقه ایجاد کند.پروژه حاضر که از این پس با نام مرکز گفتگوی مذاهب اسلامی با رویکرد طبیعت گرایی خوانده می شود در برگیرنده ی مجموعه ای از عملکرد ها و فعالیت های مستقل می باشد که درون چارچوبی مشخص نظیر سازمان ملل متحد قرار دارند، از این رو در بعد عملکردی با چند مفهوم خاص روبرو هستیم؛ نخست ماهیت فرا ملیتی و فارغ از مرزبندی های قومی، جغرافیایی، نژادی که ابعاد جهانی به آن می بخشد. دوم وظیفه ساختمان به عنوان نماینده کشورهای اسلامی است که وظیفه هماهنگی مجموعه کشورهای اسلامی را بر عهده دارد. ایران به عنوان یکی از اعضا سازمان ملل متحد و نیز به دلیل همکاری همه جانبه با سازمان ملل متحد و همچنین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی که در خاورمیانه دارد، به عنوان پایگاهی مناسب برای این منظور می تواند مورد استفاده بهینه قرار بگیرد. جامعه ی ایران از جوامعی است که همواره تحمل پذیری دینی بالایی داشته است و ادیان مختلف توانسته اند در کنار یکدیگر به خوبی زندگی کنند. و در مقایسه با دیگر کشورهای مسلمان نشین می توان از ایران به عنوان کشوری با کمترین اختلافات مذهبی یاد کرد.با توجه به موضوع پروژه حاضر پیرامون مرکز گفتگوی مذاهب اسلامی در این تحقیق سعی شده است تا پس از شناخت مفاهیم، ضرورت و تاریخچه گفتگو و همچنین اشاره به موضوعات و اهداف گفتگو ، به نقش و اهمیت آن در جهان و تاثیرات شگرفی که این مقوله بر زندگی انسان می گذارد اشاره شود و در ادامه با ذکر مختصری پیرامونفرصت ها و چالش ها در جهان اسلام، به بررسی جایگاه این مقوله در کشورهای اسلامی پرداخته می شود.همچنین در این رساله در جهت طراحی مطلوب تر ، به بررسی و شناخت نمونه های مشابه در داخل و خارج از ایران پرداخته می شود و با بهره گیری از نکات اساسی و کلیدی این نمونه ها و مکان یابی و شناخت عرصه طرح و با نتیجه گیری از ایده های اولیه و شکل گیری فرم به تکمیل اجزای طراحی پرداخته می شود.در خصوص پیشینه موضوع هر چند می توان قدمت زیادی برای امر گفتگو و یا حتی عمری حدودا 300 ساله برای برگزاری کنفرانس های بین المللی قائل شد، اما در هر حال برای این موضوع خاص، یعنی تعاملات اتفاقی با موضوع اسلام و مذاهب اسلامی به هیچ نمونه معماری نمی توان اشاره نمود.رساله پیش رو در هفت فصل به طرح موضوع، توضیح و بسط مفهوم گفتگو، و همچنین به مساله اختلافات و اشتراکات مذاهب اسلامی پرداختهمی شود؛ در دو فصل نهایی نیز اطلاعات مربوط به طرح و بستر آن ارایه می گردد.

لازمه فرایند رشد فکری انسان، وجود معلّمان معنوی منتخب از سوی خالق بشر، متناسب با زمان و مکان پرورش است. برآیند این حقیقت، پدیداری ادیان گوناگون است. گو این‌که مطابق حکم عقل، دین متأخر باید اکمل از دین متقدّم باشد، ولی معمولاً معتقدان هر دین در برابر ادیان جدید نوعی مقاومت نشان داده و بر بقای دین خود اصرار می‌ورزند؛ لذا مسأله گفت‌وگوی ادیان مطرح می‌گردد.قرآن کریم گفت‌وگوی ادیان را بر مبنای برهان‌های عقلی، مواعظ نیک و مجادله احسن مورد توجّه قرار داده و به هم‌زیستی مسالمت‌آمیز ادیان در کنار هم و پرهیز از توهین به معتقدان سایر ادیان، حتّی بت‌پرستان، تصریح فرموده است. هم‌چنین قرآن کریم، ضرورت، اهداف، مبانی، محورها، روش‌ها، شرایط و موانع گفت‌وگوی ادیان را عنوان و تبیین نموده که در متن حاضر به تفصیل ذکر شده است. گفت‌وگوی ادیان نیز بسان هر پدیده، موافقان و مخالفانی دارد؛ که سعی شده است، دیدگاه‌های مختلف آنان تبیین و بررسی گردد و از سوی دیگر رابط? بین ادیان تحت تأثیر پدیده جهانی‌سازی قرار گرفته است؛ که این نوشتار به بررسی آن پرداخته و از این منظر، تنها راه ارتباط میان ادیان را گفت‌وگو دانسته است.

ازجمله مسائلی که ازدیر بازذهن مسلمانان را به خود مشغول کرده؛ناشی ازتفسیری است که ازبحث توحید ومراتب آن دارند .شکل گیری مذاهب وتفاسیر گوناگونی که بر قرآن نوشته شده همگی در پناه برداشت وذهنیت آنها از توحید بوده است.ازنظر آنها توحید مورد نظرقرآن که در بسیاری از آیات به آن اهتمام شده همان توحید به مفهوم مصطلح کلامی «یعنی توحید ذاتی وصفاتی وافعالی» است ولیاین پایان نامه روشن درصدد روشنساختن این نکته است که‌؛برداشت مشهور ازاین واژه نادرست وتوحید با مفهوم دیگری مورد عنایت واهتمام قرآن بوده است .برای رسیدن به نتیجه مطلوب؛ ابتدا آیاتی ازقرآن راکه حاوی گفتگو بوده استخراج کرده، آنگاه آنها را به دو دسته مستقیم وغیر مستقیمتقسیم کرده ودر مرحله بعد با دسته بندی موضوعات ودر صد گیری آنها اثبات کرده ایم که درصد زیادی از آیات قرآن ،توحیدمحور است.درپایان به این نتیجه رسیده ایم که توحید مورد نظر قرآن که نسبت به آنها اهتمام ویژه ای شده ،توحید کار بردی یعنی توحیدی است که با زندگی انسانها عجین شده وازنوع اخلاقی «توحید فعلی یا عبادی » وزیباترین و صریحترین تعبیر از این نوع توحید،کلمه «اخلاص »و از دشوارترین و ظریفترین نوع تحقق توحید در زندگی انسان ها ست .

ابن عربی به عنوان نماینده سنت عرفان اسلامی و هایدگر نماینده تفکر معاصر پرنفوذترین متفکرین در فرهنگ اسلام و فلسفه غرب هستند. پرسش از حقیقت انسان پرسش اصلی است که نقش رشته راهنما برای ورود به اندیشه های این دو متفکر و تحقیق در آراء انانرا ایفا نموده است. این پژوهش از دو منظر قابل تعمق و مداقه نظر است: نخست بررسی امکان گفتگوی دو فرهنگ در باب یک مسئله انسان معاصر، بررسی امکان مشارکت نماینده یک سنت فکری دوران غیر مدرن در پاسخ به پرسش اساسی در عالم معاصر. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل محتوا آثار و متون دو متفکر و شارحان آنها رامورد بررسی قرار داده و با توجه به اقتضائات تاریخی و شرایط فکری آنها پاسخهای دو متفکر به این پرسش را استخراج نموده است. هرجا امکان تقریب آراء و تالیف اندیشه ها و یافتن افقهای مشترک مورد تامل بوده بطور طبیعی نقش محقق و برداشتهای وی بیشتر شده است.

گفت وگو خود یک هدف نیست بلکه مهمترین وسیله ی برقراری ارتباط می باشد . گاهی گفت وگو آتش جنگی می افروزد و گاهی صلحی را سبب می گردد. همچنین شنیدن ، دریچه ای رو به جان بوده که می تواند حق یا باطل را به قلبمان القا کند. اخلاق گفتاری و شنیداری به بایدها و نباید های گفت و گو و پس زمینه های گفتار و الگوی اخلاقی حاکم برآن می پردازد. آموزه های دینی به فراوانی این اخلاق را ارائه نموده و عالمان دین پیوسته مروج آن بوده و جهت ترویج دین از آن بهره گرفته اند. طی این پژوهش پس از طراحی چارچوب کلی موضوع ، به جمع آوری احادیث موضوعی در قرآن و کتب حدیث با هدف دستیابی به راهکار عملی پرداخته شده است. این مبحث ، مبحث وسیعی می باشد ولی در آثار نگاشته شده گذشته معمولاً به یک یا چند بعد آن پرداخته شده است. گفتار می تواند از حیث جنسیت ، مراتب شخصیتی و عناصر ساخت بررسی شده که هر یک فضایل و رذایل خود را دارا هستند . شنیدن نیز می تواند به شنیدن حق، باطل، و یا کلام مشتبه تقسیم گردد . در این بین اعتماد به گوینده ، تفکیک گفتار از مقام و موقعیت گوینده و سنجش آن با ترازوی عقل و وحی ، بلوغ عقلی خود را می طلبد و پرهیز از شنیدن لغو و یا شنیدن بی اجازه و علاقه نشان دادن و توجه به سخنان گوینده و قطع نکردن گفتار او از جمله اخلاق آن می باشد . همچنین حاکم شدن اخلاق حسنه گفت و گو در جامعه هدف بزرگی می باشد که این امر خواسته و ناخواسته تحت تاثیر حکومت ، مسئولین ، رسانه ها ، آموزش و پرورش ، خانواده و اعتقادات فردی قرار دارد . که از طریق برنامه ریزی های حکومتی ، تعیین برخی قوانین بازدارنده، نظارت بر رسانه ها ، تقیّید خود مسئولین و تربیت فردی چه از طریق آموزش رسمی کشور و چه از طریق آموزش خانواده ها ، ایجاد الگو درجامعه و تقویت اصول اعتقادی افراد امکان پذیر می باشد.

زیبایی های ادبی وبلاغی گفتگوهای قرآنی، بیانگر اعجاز تحدّی ناپذیر بودن کتاب وحی الهی می باشند که می توانند به عنوان ایده و الگویی سازنده در بهبود روابط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورها در سطح بین الملل مورد توجّه و استفاده قرار گیرند.پیامبران الهی در گفتمان های خود، مسائل خداشناسی را با استفهام و اطناب (تکرار)، مسائل اجتماعی و احکام شرعی را با اسلوب حکمت، تفکّر و عمل ناپسند را با کنایه، هدایت به سمت خدای یگانه و ترک بت پرستی را با اسلوب تحبیب، آفرینش هستی و وقوع معاد را با زبان استعاری که گوشه ای ازجلوه های اعجازی قرآن کریم می باشند، بیان می نمایند.

طبق گزارش قرآن کریم، بعد از صدور محکومیت مجرمان در قیامت، از جهنّم پرسیده می شود که آیا باز هم برای سکونت کفار و بیگانگان مکانی باقی است؟ دوزخ پاسخ می دهد: آیا مجرمی باقی مانده است؟ در این باره سه تفسیر ارائه شده است: برخی از مفسران این آیۀ شریفه را نوعی تمثیل و بیان زبان حال دانسته اند که خداوند به لسان تکوین از جهنم می پرسد و دوزخ هم به زبان حال پاسخ می گوید. جمع دیگری بر این باورند که آخرت سرای حیات و زندگی واقعی است و جهنم هم از حیات و شعوری برخوردار بوده و سخن از پاسخ است. در کنار این دیدگاه ها، اندکی از مفسران در این باره به حذف مضاف قائل اند و می گویند: خطاب خداوند به موکّلان جهنم است و خداوند می خواهد که از آنان اقرار بگیرد. این نوشتار پس از بیان مستندات و دلایل هر یک از این دیدگاه ها و بررسی آن ها، به این نتیجه دست یافته است که باید دیدگاه دوم را ترجیح داد و به کارکردهای نظریه اوّل هم پایبند بود زیرا آیه با ایراد این پرسش و پاسخ می خواهد به این امر اشاره کند که قهر و عذاب خداوند از اینکه همۀ مجرمان را احاطه کند، قاصر نیست و با حقیقی دانستن مفاد آیه هم می شود آنچه را که مدعیان تمثیلی بودن آیه در پی آن هستند، تأمین شود. از این رو تا زمانی که دلیلی متقن و قابل قبول برای روی گرداندن و انصراف از ظاهر آیه به دست نیاید، نباید از آن رویگردان بود.