جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مدارای اسلامی یکی از عوامل اصلی گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی است و در سده های نخستین حیات اسلام، نقش بسیار مهم و ارزنده ای را در این زمینه، ایفا نموده است. ولی با این حال کمتر نامی از آن در بحث از گسترش تمدن اسلامی، به میان می آید. این عامل - که ریشه در قرآن و سیره ی پیامبراسلام(صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَ سَلَّم) و هر فرهنگ اصیل الهی دارد - با ظهور و بروز در ابعاد گوناگون رفتار و کردار و اندیشه ی مسلمانان، باعث شد تا مردمان جهان آنروز در مواجهه با مسلمانان، طعم خوش آزادی دینی را در سایه ی احترام به کرامت انسانی تجربه کنند. عموماً حاکمان اسلامی در جنگها و جدالهایی که به علل مختـلف رخ میداد، هرگز سفـارش و عمـل به مدارا را از دستـور کار خود و نمایندگانشان دور نمیساخته و با ناقضان این سنت، برخورد می نمودند. همین رویه باعث خوشنامی و معرفی چهره ی زیبا و حقیقـی اسـلام ـ که همـان سنت انسان دوسـتانه و عقل مدارانــه ی آن است ـ شده و باعث گسترش حیرت انگیز فرهنگ و تمدن اسلامی در جهان آنروز گردیده است وگرنه جنگها و فتوحاتِ بسیاری در طول تاریخ بشر صورت پذیرفته که نه تنها با جذب افکار مهاجم همراه نبوده بلکه با مقاومت دلیرانه در حوزه فرهنگ، باعث تغییر چهره ی عقیدتی مهاجمان نیز گردیده است. برای نمونه می توان از حمله ی مغولان به ایران و نظایر آن نام برد. فرهنگ مدارای اسلامی در میان مسلمانان آنقدر پررنگ و مشهور است که فقط مرور چند نمونه ی تاریخی از همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان مختلف در سایسار حکومتهای اسلامی، می‌تواند هر خواننده را به حیرت وادارد. این فرهنگ که در اوج تکامل قرار دارد با بازشناسی و به کارگیری مجدد میتواند، زمینه ی معرفی و در نتیجه گسترش بهتر دین، فرهنگ و تمدن اسلامی را در دنیای جدید فراهم آورد.

چکیده پس از مبعوث شدن حضرت محمد (ص) به رسالت و گذراندن دوران تبلیغ دوگانه ی مخفیانه و آشکار، عملاً اسلام به عنوان نهادی قابل تأمّل در جامعه ظهور پیدا نمود که هیچ کس یارای به حساب نیاوردن آن را نداشت و حتی در زمان نوپائی آن نیز، در معادلات گروه ها، قبایل، پیمانها، دوستی و دشمنی ها تاثیر گذار و قابل اعتنا به آن نگاه می شد. تا هجرت به یثرب، دشمنی با پیامبر (ص) و یارانش، به اذیت، آزارهای جسمی آذوقه ای و به نوعی شخصی و فردی ختم می گردید که با هدایت و درایت حضرتش و با الهام از وحی و نویدهائی که خداوند متعال به حضرت محمّد (ص) ابلاغ می فرمود و علی رغم سختی ها و شدائد آن، به پایان رسید.پس از هجرت و تشکیل دولت اسلامی و استقرار در مدینه و علی رغم پذیرفتن ظاهری این موضوع توسط مشرکین قریش و قبایل دیگر در سرزمین حجاز، لیکن به دلیل از میان رفتن منافع دنیوی آنها، بر هم خوردن قواعدی مانند برده داری، ابلاغ برابری همه انسانها در شئون دنیوی، برتری انسان ها براساس تقوا و از اینگونه مطالب، نه تنها آتش خشم، دشمنی و کینه ی آنها نسبت به حضرت محمّد (ص) و آئینش کاسته نشد، بلکه مانند آتشی در زیر خاکستر، در انتظار زمانی برای بروز و ظهورواظهار وجود بودند. حضرت محمّد (ص) به دلیل عقبه ی قبل از رسالتش (محمّد امین) و همچنین ابلاغ رحمه للعالمینی اش، همواره در صدد بود تا از هر نقطه و نکته ای برای دست گیری و راهنمایی بندگان استفاده نماید و در این راه نیز، هر گونه سختی و مشقّت را بر جان خرید.علی ایحال ، علی رغم موارد مذکور و به دلیل فرهنگ حاکم بر قبایل و ... گریزی از بعضی اقدامات منجمله بروز جنگ و ... وجود نداشت که حضرت محمّد (ص) را مجبور به ورود در ورطه ای که خوشایندش نبود، می کرد. در این تحقیق سعی گردیده تا روشن گردد که دین اسلام و پیامبر آن، هیچگاه به دنبال جذب افراد و گسترش حوزه ی خود با ابزار زور و قوّه قهریه نبوده و همواره از این نکته پرهیز داشته است و بالعکس آن، علی رغم همه مشقّات ، پیامبر (ص) در هیچ کدام از درگیری ها منجمله جنگهای بدر، اُحد، خندق و خیبر و ... آغاز کننده ی جنگ نبوده و تنها به دفاع از خویش و آئین الهی همت گماشته است.کلیدی واژه ها:اسلام –پیامبر -جنگ -دفاع -سیاست – نظامی – دشمن- مسلمانان- دشمنان

بی‌تردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحث‌بر‌انگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهت‌گیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می‌کند، کانون توجه است.از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمی‌دهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آن‌را به دین شمشیر و زور متهم می‌کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود، جنگ‌و‌کشتارهایی را تقدیس می‌کند که اصل آزادی عقیده را زیر سوال می‌برد. لذا؛ لازم و ضروری‌است در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی می‌دانند)به مسئله‌ی آزادی عقیده روشن شود.با توجه به آن‌چه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخش‌های سه‌گانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجه‌گیری شده است:دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به اراده‌ی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می‌کند و با اینکه شبهه‌ی ارتداد و ‌جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کرده‌اند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و... و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشده‌ی انسان‌ها صورت می‌گیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئه‌گران می‌باشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمی‌آید که آن‌ها ارزشی برای عقل و اراده‌ و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه می‌اندازند که با اصول حاکم بر آن‌ها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمی-دارند.

دین مهم ترین و اصلی ترین ابزار رسیدن جامعه انسانی به سعادت و کمال الهی است و این امر زمانی تحقّق می یابد که تمامی حاکمان دنیا از مبانی دین برای اجرای سیاست های خویش استفاده کنند . اسلام نیز به عنوان مهم ترین ادیان الهی برای سعادت انسان و به ویژه رسیدن به صلح دستورهای فراوانی دارد که بخش اعظمی از آن ها به صورت فرموده خداوند در قرآن کریم آمده است .علاوه بر دستورهای دینی ، فطرت و نهاد هر انسان نیز متغیّر دیگری برای گسترش صلح و عدالت در جهان است .امّا امروز دین اسلام آماج تهمت های زیادی است مبنی بر این که اسلام ، دین خشونت است . عدّه ای از دشمنان اسلام واربابان کلیسا ، اشکال بر قانون جهاد مطرح نموده ، می گویند : این قانون بر خلاف روش سایر پیامبران ونهضت های دینی ایشان است ، زیرا ادیان سابق تنها مرهون راهنمایی ها و دعوت های خستگی ناپذیر پیامبران بوده وایشان هیچ گاه برای پیشرفت کارشان متوسّل به زور و تحمیل بر دیگراننمی شدند چه رسد به جنگ های خونین وکشتارهای وحشتناک و امثال آن ، و به همین دلیل اسلام را دین شمشیر و خون و دین زور و اجبار و خشونتمی نامند .این رساله با موضوع جنگ و صلح از دیدگاه قرآن و حدیث ، سعی در از بین بردن این تهمت ها دارد ،چرا که اولاً اصل واساس از نظر اسلام صلح است وجهاد نیز ماهیّت دفاعی دارد و اسلام ذلّت و زیر بار ذلّت رفتن را نمی پذیرد.در این رساله پس از بیان کلّیات در بخش اوّل ، به واژه شناسی جنگ و صلح و مترادفات آن ها در بخش دوّممی پردازد و در بخش سوّم این مطلب را بیان می کند که اسلام دین صلح است ، و با بررسی صلح در قرآن و حدیث به این مطلب می رسد کهاسلام از آغاز حکومت خود همواره بر این امر مهم تأکید داشته و اصولی را برای صلح بیان کرده و خواهان گسترش صلح جهانی بوده است .در قرآن نیز به مسئله صلح اهمّیّت زیادی داده شده است . خداوند در یک آیه تصریح می کند : " الصلح خیر : صلح خیر است " و همین یک آیه کافی است تا ارجحیّت صلح و اصالت صلح ، در مسائل خانوادگی ، فردی ، روابط شهری ، روابط اجتماعی ، روابط بین المللی و بین ادیان را به وضوح استنباط کرد . طبق قوانین الهی اسلام ، آشتی ، مهرورزی و دوستی از هر چیزی در هر موقعیّتی برتر است .در بخش چهارم با بررسی جنگ در اسلام به این نتیجه می رسد که جنگ در اسلام ماهیّت دفاعی دارد ، واین که قرآن اساساً جهاد را تشریع کرده است نه به عنوان تهاجم وتسلّّط است بلکه به عنوان مبارزه با تهاجم و دفاع مشروع می باشد . و در رابطه با دفاعی بودن جنگ ابتدایی به این مطلب می رسد که معنا و مفاد دفاعی بودن ماهیّت جهاد ابتدایی این است که روح دفاع در پیکر جنگ و جهاد ابتدایی جاری است . به سخن دیگر ، در هر موردی که جهاد ابتدایی توصیه و واجب شده است ، بدون تردید حق مورد تجاوزقرارگرفته ، و چنین جهادی در حقیقت برای دفاع از آن حق است .

اخلاق در جنگ نمود اخلاق است در عرصۀ پیکار، عبارت از: بروز و شکل‌گیری رفتارهای نیکو و پسندیده در صحنۀ کارزار و بر پایۀ نیتی خالص و بینشی عمیق و دقیق با بهره گیری از بسترهای مناسب.اخلاق در جنگ از منظر امیر مؤمنان (علیه السلام) جلوه‌ای است از اوج انسانیت و شکوه اخلاق آن حضرت، در عرصه‌ای که جز رنج و خشونت از آن انتظار نمی‌رود. در کشاکش صحنه‌ای چنین خونین نگاه ایشان متکی است بر اصل کرامت و ارزش‌های والای انسانی و مبتنی است بر نگرشی الهی.از همین روی آن حضرت نگرش رزمندگان نسبت به خداوند، نسبت به جنگ، نسبت به رزمندگان اعم از نگاه به خود، نگاه به فرماندهی و نگاه به دیگر رزمندگان و نیز دشمن را تبیین می‌نماید. از منظر امام (علیه السلام) لازم است رزمنده در نگاه خود به خدا، تنها او را بزرگ بشمارد و در پی کسب رضای او باشد. تنها به او توکل و اعتماد داشته باشد و پیروزی را از او طلب نماید. ایشان جنگ را فرصتی مغتنم برای برپایی دین، نابودی باطل، دفاع از ناموس و آئین، دفع ظلم و دعوت به خدا می‌داند. ایشان رزمندگان را سربازان الهی بر روی زمین و مبارزان راه حق می‌داند. با چنین رویکردی رزمنده می‌بایست دشمن را انسانی بداند گمراه، در مقابل حق قرار گرفته، ملحد، بیعت شکن و ظالم.تحقق چنین امری یعنی اخلاق در جنگ نیازمند انجام اقداماتی چند و فراهم آوردن تمهیداتی لازم است. بدین منظور امام (علیه السلام) نسبت به شایستگی‌ها و عملکردهای مناسب رزمندگان و فرماندهان تأکید فرموده، برخورداری از ویژگی‌های دشمن شناسی و موقعیت شناسی برای فرماندهان و شجاعت و استقامت برای یکایک رزمندگان را لازم می‌داند و اقدامات زمینه ساز این مهم از منظر آن حضرت عبارتند از؛ بهره گیری از آموزش نظامی ـ تربیتی رزمندگان، انتخاب فرماندهان شایسته، قدردانی و توبیخ، بهره گیری از مناجات و عبادات، پرهیز از خود پسندی و دوری از چاپلوسان، رسیدگی به وضعیت اقتصادی و معیشتی سپاهیان و مشورت با ایشان.از منظر امیر مؤمنان (علیه السلام) در جنگ هر یک از عوامل آن اعم از فرماندهان، رزمندگان، دشمن و حتی خود جنگ، از حقوقی اخلاقی برخوردار بوده که رعایت آنها لازم می‌باشد. ایشان حقوق فرماندهان را اطاعت از اوامر آنان بیان نموده و متذکر پرهیز از تخلف اوامر ایشان می‌شود. رعایت حقوق رزمندگان را هم بر فرماندهان و هم بر دیگر رزمندگان لازم و واجب می‌داند و نسبت به رعایت عدالت در دادن حق ایشان، مهرورزی و گذشت نسبت به ایشان و دفاع از آنان در برابر تهاجم دشمن تأکید فرموده است. در رعایت حقوق دشمن به فراهم آوردن زمینۀ اصلاح و هدایت وی پس از اتمام حجت، عدم دعوت و آغازگری جنگ در عین برخوردی صادقانه، پذیرفتن تقاضای صلح و امان خواستن دشمن و رد ننمودن آن، به کار نبردن خدعه و نیرنگ پس از پیمان صلح، پرهیز از ناسزاگویی به دشمن، رعایت حد اعتدال و عدم افراط دربارۀ دشمن شکست خورده و عفو او و رعایت حقوق اسیران دشمن تأکید فراوان نموده است. در منشور اخلاقی امیر مؤمنان (علیه السلام) حفظ اسرار نظامی، فرار نکردن از جبهه، حفظ اتحاد و همبستگی، رعایت حقوق غیر نظامیان و حقوق طبیعت و حفظ حریم‌ها و حدود الهی از حقوق جنگ به شمار می‌آید.

هدف ما از این پایان نامه بررسی نظرات حضرت امام در خصوص این است که آیا ایشان در مورد مفاهیمی همچون جنگ ، دفاع مشروع ، صلح ، دفاع مشروع پیشگیرانه و امثال آن اظهار نظر کرده اند یانه ؟در بررسی آثار امام و آنچه به بحث ما مربوط می شود شاهد مواردی هستیم که کمتر در یک فقیه و مرجع دینی سابقه داشته است .بهره گیری از عنصرزمان و مکان در حد اعلای آن و آگاهی به مسائل نوین جامعه اسلامی در عین حال بهره وری از منابع فقه سنتی و جواهری ایشان از اقران خویش متمایز می کند . جنگ در دیدگاه امام ریشه در فطرت آدمی نداشته، تابعی از تربیت انسان و استفاده کننده آن است . بنابراین جنگهایی که در خدمت ترویج ارزشهای متعالی انسانی باشد مشروعیت و حقانیت خواهد داشت و جنگ ابتدایی بنابر همین اصل مشروع می شود . صلح در دیدگاه امام زیر بنای اسلام و حاکمیت آن و حقوق بین المللی اسلامی است و غایت جامعه اسلامی دراینجا امری است اضطراری و استثنایی که برای دفع خطرات لازم می شود .

کتاب الغارات پیوسته مورد توجه محدثین و مورخین و ادبا و نویسندگان بوده است چنانکه ابن ابی الحدید قسمت اعظم بخش تاریخی آن را در شرح نهج البلاغه آورده است و علّامه مجلسی بسیاری از آن را در بحار الانوار به مناسبت هایی نقل نموده. در زمان ما نسخه های الغارات بکلی نایاب بود مگر نسخه ای که در اختیار محقق ارجمند شادروان محدث ارموی قرار گرفت. آن بزرگوار با تبحر و احاطه ای که بر کتب احادیث و تواریخ داشت موفق شد آن را با حواشی و تعلیقات مفصل و سودمند در دو مجلد به چاپ برساند، که الحق کاری است بس شگرف. اخیرا خطیب عبد الزهراء نسخه دیگری در کتابخانه ظاهریه دمشق یافت و چاپ دیگری از این کتاب ارائه داد. با حواشی مختصرتر و ساده تری و این ترجمه از روی نسخه چاپ ایشان انجام پذیرفته و بیشتر حواشی، ترجمه حواشی ایشان است و نیز مترجم از تحقیقات جناب محدث نیز بسیار استفاده کرده است. کتاب حاضر به بررسی تاریخی نبردها، اصحاب و بخشی از سیره ی زندگانی اخلاقی و سیاسی امیر المؤمنین علی (ع) پرداخته است. در این کتاب مباحثی همچون داستان محمد بن ابی بکر، سخن علی (ع) در باب شهادت خویش و سایر مباحث تاریخی مد نظر بوده و بررسی شخصیت های دوران علی (ع) مورد توجه قرار گرفته است.

کتاب «جهاد» تالیف استاد شهید مرتضی مطهری، حاصل چهار جلسه ی سخنرانی استاد شهید است که در سال 1350 شمسی در مسجد الجواد (تهران) در جمع عمومی و به طور هفتگی ایراد شده است. بحث کلی کتاب، پیرامون مفاد و مضمون آیه 29 از سوره توبه می باشد که به لزوم نبرد مسلمانان با بعضی از اهل کتاب (که خصوصیات آنها در آیه مبارکه آمده است) تصریح دارد. از جمله مطالبی که در این کتاب در ارتباط با موضوع یاد شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است می توان به این مطالب اشاره نمود: مطلق یا مقید بودن جنگ با اهل کتاب، فلسفه و هدف جهاد، تفاوت میان مشرک و غیر مشرک، پیمان با کفار، جنگ دفاعی، حقوق انسانیت، جنگ برای رفع مانع از ایمان و توحید، مقیاس حقوق شخصی و حقوق عمومی، آزادی فکر یا آزادی عقیده، جزیه.

امام علی (علیه‌السلام)، پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، الگویی بی بدیل در زندگی شخصی و اجتماعی برای انسان‌ها محسوب می‌شود و به طور خاص، سیره و عملکرد ایشان به عنوان حاکم و خلیفۀ مسلمانان، با تمام گروه‌های سیاسی جامعه اعم از موافقان و مخالفان حکومت، نمونه‌ای عملی و بی نظیر از یک حکومت‌داری عادلانه و موفق را ارائه می‌دهد که می‌تواند هدایت‌بخش راه تمام رهپویان حقیقت باشد.امام علی (علیه‌السلام) از همان ابتدای تصدی امر خلافت، با مخالفان و دشمنان بسیاری مواجه بود که برحسب نوع مخالفت، می‌توان آن‌ها را به گروه‌های قاعدان، منتقدان، توهین‌کنندگان، کارشکنان، منافقان و محاربان علیه حکومت تقسیم کرد. نحوۀ برخورد امام با مخالفانش، ارتباط مستقیمی با نوع و مرتبۀ مخالفت آن‌ها داشته است.امام علی (علیه‌السلام) در برابر مخالفانش، تا زمانی که دست به اقدام مسلحانه‌ای در برابر حکومت نزده بودند و به جان و مال سایر افراد جامعه تعرض نکرده بودند، هرگز به اقداماتی همچون تهدید، تبعید، شکنجه و زندانی کردن، دست نیالود و با آن‌ها بر سبیل مدارا و نرمش رفتار کرد. امام برای این افراد, حقوق سیاسی, اجتماعی و اقتصادی برابر با سایر افراد جامعه قائل بود. از اهم این حقوق می‌توان، حقّ حیات، حقّ استفاده از بیت المال، حقّ آزادی اندیشۀ سیاسی، آزادی بیان و آزادی تردّد در معابر و مساجد شهر را بر شمرد. در حکومت علوی در مباحث مربوط به حقوق جزا و قضاوت نیز, تمام مردم اعم از موافق و مخالف در برابر قانون یکسان بودند و هواخواهی یا دشمنی افراد با حکومت, هیچ گونه تأثیری بر کیفیت و کمیت اجرای احکام و مجازات‌ها نداشت. اما چنانچه مخالفان حکومت، دست به اقداماتی همچون ترساندن مردم، ایجاد ناامنی در راه‌ها و شهرها و کشتن مردم بی گناه می‌زدند و با زیر پا گذاشتن حقوق سایر افراد جامعه، امنیت و نظم اجتماع را بر هم می‌زدند، امام علی (علیه‌السلام) به عنوان رهبر جامعۀ اسلامی و عهده‌دار صیانت از حقوق و امنیت افراد جامعه، در مقابل این اقدامات سکوت نمی‌کرد و در برابر آن‌ها برخوردی مناسب بر طبق ضوابط و احکام شریعت انجام می‌داد.دیری نپایید که مخالفت‌ها و عداوت‌ها با امام شدت یافت و با وجود تلاش‌های فراوان امام در جهت یافتن راهکاری برای حفظ آرامش جامعه و جلوگیری از قتل و کشتار مسلمانان, سه جنگ داخلی جمل, صفین و نهروان در دوران کوتاه حکومت امام رقم زده شد. تلاش امام برای برقراری صلح، در طول جنگ‌ها نیز ادامه داشت، هر چند ناکام می‌ماند.امام علی (علیه‌السلام)، در آن زمان که مجبور به جنگیدن با دشمنانش بود، با تکیه بر آموزه‌های قرآن و سیرۀ نبوی، از مسیر حق و عدالت، عدول نکرد و با رفتار عادلانۀ خود, جنگ بر مبنای حقوق الهی و انسانی را به زیبایی به تصویر کشاند تا الگوی عملی برای تمام حق‌جویان باشد. از اهم حقوقی که وی در جنگ با مسلمانان به آن پای‌بند بود، مذاکره و اتمام حجت با دشمن پیش از آغاز جنگ، برخورد انسانی با دشمن و استفاده نکردن از روش‌های خشونت‌آمیز و وحشیانه در جنگ، صلح‌جویی و وفای به عهد است.

اساس و مبنای سیاست جهانی اسلام بر «دعوت »استوار می باشد. سیره عملی حضرت رسول اکرم(ص) و ائمّه ه‍‍ُدی(ع)نیز مبتنی بر «دعوت»به توحید بوده است.پذیرش و گسترش اسلام اصیل نیز بر همین مبنا صورت گرفته و اجباری در پذیرش اصل اسلام نبوده است.جنگ در اسلام از نتایج مخالفت سران کفر با دعوت اسلامی به شمار می رود.جنگ مشروع در اسلام به «جهاد فی سبیل الله» موسوم است.بر اساس سیره نبوی و سیاست های دولت علوی(ع) ،جنگی مشروع است که در جلو گیری از ستم و بیداد و دفاع از کیان و ناموس اسلام باشد.بر این اساس حتّی جهاد ابتدایی نیز در واقع جهاد دفاعی محسوب می شود.صلح در اسلام،دارای معنی عمیق و وسیعی است و آن عبارت است ازسازش و همزیستی مسالمت آمیز در سایه عدالت وامنیّت اجتماعی برای تمام مردم. حضرت علی (ع) خود مظهر این ارزش ها است که در تمام زندگی شریف خود،با ملاطفت و مهربانی و مردم داری برخورد میکرد.اصل در سیاست آن حضرت(ع) بر صلح و هم زیستی مسالمت آمیز است و در بسیّاری مواقع، با وجود امکان آغازگری و پیروزی حتمی در جنگ،حتی الامکان به این امر اقدام نمی کردند مگر این که وادار به آن می گردیدند و در هر سه جنگ ،آن حضرت،آغازگر جنگ نبوده اند. می توان گفت که رفتار صلح خواهانه آن حضرت،یکی از مهمترین سیاست های استراتژیک ایشان بوده است.در اینپژوهش ، شامل چهار فصل و یک نتیجه گیری ،به تشریح نظرات اسلام وبیانات و سیره عملی امیر المومنین،علی (ع) در خصوص جنگ و صلح پرداخته شده است.